Басқа басылымдардан: Санкциялар және сауда соғысы

AIF – 2008 жылдан бері жыл са­йын өткізілетін Астана экономикалық фору­мының жаңартылған түрі. Атаудың өз­геруі жаңа форумда талқыланатын климат, азық-түлік және энергетикалық қауіпсіздік секілді ауқымды тақырып­тарды талқылауға, шартараптан көптеген сарапшы тартуға мүмкіндік берді.

Ең маңыздысы, Астана халық­аралық форумы Ресейдің Украинаға қарсы агрессиясы жалғасып жатқан кезеңде өтіп отыр. Осы орайда Мәс­кеумен тығыз байланысы бар Қазақстан бейтараптық саясатын ұста­натынын айта кеткен жөн.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пленарлық отырыс­та сөйлеген сөзінде қазіргі дәуірді «Бұ­рын-соңды болмаған геосаяси шие­леніс кезеңі» деп сипаттады. Сондай-ақ БҰҰ құрылғаннан бергі негізі қаланған әлемдік тәртіптің бұзыла бастағанын атап өтті. Пре­зи­денттің айтуынша, жаһандық жүйе баршаға жұмыс істеуі керек. Бей­бітшілік пен өркендеу санаулы мемлекеттің емес, бүкіл әлемге пайдасын тигізуі қажет.

БҰҰ ұйымдары жетекшілерімен және аймақтағы мемлекет басшы­лары­мен бірге жоғары деңгейдегі спикер­лердің қатарында сөз сөй­леген Халық­ара­лық валюта қорының басшысы Кристалина Георгиева әлемдік сауданың «бөлшектенуіне» назар аударды. Оның айтуынша, әлемдік экономиканың келеңсіз жағдайына жауапты мәселе де осы. Ол экономикалық логикаға емес, саяси одақтарға жүгіну басымдық алғанын ескертіп, «Экономикалық қалпына келуге кедергі келтіретін бөлшектену күштерін бірлесе орындап жатырмыз», деп айтты.

Георгиева бұған дейін COVID-19 пандемиясының, Украинадағы соғыстың, жетекші мемлекеттердің Қытайға тәуел­ділікті азайтуға тыры­суының, жаһандану кемшілік­терінің бөлшектенуді одан әрі күшейтетініне назар аударды.

«Егер бөлек аймақтардағы сау­даға жол берсек, әлемге келетін шығын жаһан­дық ішкі жалпы өнім­нің 7 пайызын құрайды. Бұл Герма­ния мен Жапо­нияның экономикасы жойылып кеткенмен тең», деді ол.

Француз халықаралық қаты­настар институтының атқарушы төрағасы Тьерри де Монбриаль Батыс­тың санк­ция­лық саясатының ұзақ мерзімді перс­пективадағы зар­даптарына тоқталды. «Мұның ұзақ­мерзімді салдарына қарамастан, сау­даны бүлдіріп жатырмыз», деді ол.

Конференцияның бірінші күнін­де сөз сөйлегендердің арасында Еуропалық одақ комиссиясының бұрынғы басшысы Жозе Мануэль Баррозу Батыс елдерінің санкцияларын қолдайтынын жеткізді.

EURACTIV тілшілері Астанада Еуроодақ дипломаттарымен сөй­лесті. Олар Қазақстанның көршімен тығыз қарым-қатынаста екеніне қарамастан, Батыстың Ресейге салған санкцияларын айналып өтетін аумақ ретінде пайдаланылмау әрекетін оң бағалады.

24-25 сәуірде құрамында АҚШ-тың ресми өкілдері бар ЕО санкцияларын жүзеге асыру жөніндегі халықаралық арнайы елші Дэвид О’Салливанның делегациясы Ас­танаға ат басын бұрған еді. Осы сапар ресми және іскерлік дең­гей­де Қазақстан тарапының «қызы­ғушылығын» туғызды.

Дереккөздердің хабарлауынша, Еуро­палық одақ Қазақстан арқылы «соғыс тауарларын» экспорттауды тоқта­ту қажеттігін түсін­діріп, Астанаға тізім берген. Өз кезегінде Қазақстан тарапы мұндай экспорт сақталса, батыс ел­дері ком­панияларға өз еліне тауар экс­порт­тамауын тапсыратынын жақсы түсінеді.

Жаһандық қауіпсіздік пен бейбітшілікке  ұмтылыс

Еуразияның кіндігінде ор­на­ласқан әлемнің тоғызыншы мемлекетінде Астана халық­ара­лық форумы өтті. Аталған ел по­ляр­лана түскен халық­аралық тәртіп пен адамзаттың ең үлкен сын-қатерлерін шешуде ынтымақ­тастықтың маңызын жақсы түсі­неді.

Төрткүл дүниенің бүгінгі жағ­дайына қарап, неліктен көпжақ­тылықты, халық­аралық ынтымақ­тастықты және диалогті ілгерілету қажет екенін түсінесіз. Шар­тарап барған сайын полярланып, бөліне түскен. Халықаралық құқыққа негіз­делген тәртіпке сенім әлсіреді. Әлем­дік дағдарыстарды қару арқы­лы шешуге ұмтылатындар саны артты. Ірі дер­жавалар жаһандық қауіпсіздікті нығай­ту үшін ымыраға келуге құлықсыз. Адам­заттың әлемді жоюға қаншалықты жақын екенін анықтайтын «Қиямет күніне» салыс­тырмалы түрде 90 секунд қалғандай.

Осы орайда ықпалы мен халық­аралық деңгейдегі абыройы державалардан бір саты төмен мемлекеттер, яғни «ізбасар державалар» ортаға шығып, әлемді алаңдатқан мәселелерді бірлесе шеше алады. Бұл жағынан Қазақстан бәріне сай келіп тұр.

Орталық Азиядағы мемлекет ха­лық­аралық қақтығыстарда лайық­­­ты шеше алатынын көрсетті. Кейін­гі бірнеше жыл ішінде Қазақ­станда Астана процесі аясында Сириядағы қақтығыс бойынша келіс­сөздер жүзеге асты. 2013 жылы Қазақ­стан­­ның коммерциялық астанасы – Алматыда Иранның ядролық келісімі бо­йынша келіссөздердің екі раунды өтті. Осыдан жиырма жыл бұрын, 1992 жылы Қазақстан Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) құруды ұсынды. Ол бүгінде ықпалды көпұлтты форумға айналды. Сондай-ақ 2017-2018 жылдар аралығында БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып сайланды. Осылайша, Орталық Азия елдерінен БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде өкілдік еткен алғашқы мемлекет атанды.

Қазақстанның диалог пен өзара түсі­ніс­тікке ұмтылуы жаһандық тұ­рақ­тылық әлсіреген қазіргі кезең­де өте маңызды. Сондықтан халық­аралық қоғамдастық Қазақ­станның климаттың өзгеруі, су тапшылығы, энергетикалық қауіп­сіздік, халық­аралық даму мен тұрақтылық секіл­ді жаһандық сын-қатерлерге қар­сы тұру жолдарын бағалайды. Сол себеп­ті Астана халықаралық форумы арқылы жаһандық ынты­мақ­тастық пен дипломатияны қайта бастауға күш салуы керек. Пле­нарлық отырыста әлемнің қазіргі жағдайына, бейбітшілік пен эконо­микалық ілгерілеуге апаратын жол талқыланды. Оған Қатар Әмірі Та­мим бен Хамад Әл Тани, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев, Халқаралық валюта қорының басқарушы директоры Кристалина Георгиева, ЮНЕСКО-ның Бас директоры Одри Азуле қатысты. Әрине, бірде-бір жиын әлемдегі бүкіл мәселені сиқырлы таяқша секілді шеше алмайды. Дегенмен диалогті жеңілдететін бастамаларды құптап, қолдау керек.

Астанадағы халықаралық форум

Конгресс-орталықта Астана халық­аралық форумы бастал­ды. Президент Қасым-Жомарт То­­қаевтың құрметті қамқор­лы­ғы­­мен «Диалог арқылы сын-қа­терлерді шешу: ынтымақтастық, даму және ілгерілеу жолында» не­гізгі тақырыбы аясында жоғары деңгейдегі іс-шара өтті.

Форум үкіметтердің, халық­аралық ұйым­дардың, бизнес сек­торларының және академиялық ортаның беделді делегаттарына конструктивті диалог жүргізуге жә­не қазіргі жаһандық мәсе­лелерге қарсы тұру стратегияларын зерттеуге арналған платформаны қамтамасыз етуге бағытталған. Негізгі назар аудара­тын тақырыптарға климаттың өзге­руі, азық-түлік тапшылығы және энергетикалық қауіпсіздік мәселелері кіреді.

Бұл беделді жиынға әлемнің түкпір-түкпірінен мыңнан астам қатысушы мен құрметті қонақ келді. Іс-шараға Қатар Әмірі шейх Тамим бен Хамад Әл Тани, Қырғызстан Президенті Садыр Жапаров, Босния және Герцеговина Президиумының төрағасы Желька Цвиянович, басқа да танымал тұлғалар қа­тысты. Форум халықаралық ын­ты­мақтастықты дамытуға және жаңа жаһандық әріптестік орнатуға бағытталған.

Екі күнге созылған форумда қатысу­шылар төрт негізгі бағытта: сыртқы саясат және халықаралық қауіпсіздік, халықаралық даму және тұрақтылық, энергетика және климаттың өзгеруі, сондай-ақ экономика және қаржы мәселелерін талқылады.

Астана халықаралық форумы жаһан­дық қоғамдастықтың бірігуіне, идея алмасу және қазіргі әлем алдында тұрған өзекті сын-қатерлерді еңсеру үшін инно­вациялық тәсілдерді зерттеуге мүмкіндік береді.