Ауылда өскен балалар секілді Балтабай Мейіров те төрт түлік малды қарауға, оны күтіп бағуға ерте жастан ынталы болды. Осы бір ынта оны Мәскеуге жетеледі. Сондағы білдей институттың мал шаруашылығы мамандарын даярлау бөліміне оқуға түсті. Кейін білікті маман ретінде қатарға қосылды.
Ол түрлі лауазымды қызметтерде жүрсе де мал шаруашылығының өнімділігін, оның ішінде қаракөл қойларының өнімділігін өз төлі есебінен көбейтуге, одан алынатын елтірінің сапасын селекциялық әдістер арқылы жақсартуға баса назар аударды. Сонымен қатар жайылымды жыл он екі ай дұрыс пайдалануды мамандардан жүйелі түрде талап етіп отырды. Оның осы бір талабы мен тәртібі нәтижесін берді де.
Мейіров Балтабай 1914 жылы Ақтөбе облысының Ойыл ауданына қарасты Алты-Қарасу елді мекенінде дүниеге келген. Балалық шағы Қазан төңкерісімен тұспа-тұс келген ол ерте есейіп, еңбекке араласты. 1931 жылы анасы, бір жылдан кейін әкесі дүние салды. Бұл жағдай бала Балтабайды тіпті ширата түсті. Мектепті бітірген соң 1932-1933 жылдары Мәскеудегі Инженерлік институт жанындағы жұмысшы факультетінің ветеринарлық курсын бітірді. Іле Мәскеу зоотехникалық институтының қой шаруашылығы факультетіне оқуға түсті.
Ол кезде Мәскеуде оқу екінің біріне бұйыра бермейтін бақ еді. Осындай бақ Балтабай Мейірұлының да басына келіп қонған. Оның студенттік шағы да үлгі-өнегеге толы. Ұстаздарының жетекшілігімен студенттік ғылыми конференцияларға белсене қатысып, баяндама жасайтын. Негізінен, қойларды азықтандыру, оның өнімділігін арттыру тақырыптарын жиі қамтитын. Сондай-ақ оның баяндамалары баспа беттерінде де жиі жарық көріп отырған. Студенттік шақтағы ізденісі мен талпынысы, ғылыми жұмыстары келешекте білікті маман болып қалыптасуына зор ықпалын тигізді. Қазақстанның қияндағы ауылынан шыққан қара бала оқуға деген құштарлығының арқасында институтта жақсы оқып, 1937 жылы үздік бітірді. Оның архивтен табылған құжаттары да дәлелдеп отыр. Ол салалық пәндердің бәрін «өте жақсы» деген бағамен тәмамдаған.
Білімге жүйрік Балтабай Мейірұлы білікті маман ретінде де еңбекке белсене араласты. Ол еңбек жолын Қарақалпақ АКСР Төрткүл қаласындағы зоналдық ғылыми стансада аға ғылыми қызметкер болып бастады. Ал 1937-1941 жылдары Қаттақорғандағы ауданының «Ұлыс», Бұхарадағы «Тамды» кеңшарларында зоотехник, партия ұйымы хатшысы қызметтерін атқарды. Ол институтта алған теориялық білімін іс жүзінде пайдалануға құлшына кіріседі. Балтабай Мейірұлы қоғамдық малды жем-шөппен қамтамасыз етуге маңызды қора-жайлардың жаңадан салынуына ықпал етті. Сонымен қатар өзі жұмыс істеген қаракөл қой шаруашылығы кеңшарларында селекциялық жұмыстардың жүйелі түрде атқарылуына бастамашы болды. Ол қаракөл қойынын аналықтарының биологиялық ерекшеліктеріне байланысты сұрыптау жұмыстарына, отар-отарға топтастыруға ерекше мән берді. Сол сияқты қошқарларды да ерекше назарда ұстайтын. Осындай жүйелі жұмыстың нәтижесінде мемлекетке тапсырылатын қаракөл елтірісінің сапасы 85-92 пайызды құрады. Бұл сол кезде кірістің негізгі көзі еді.
Сұрапыл соғыс басталғанда Балтабай Мейірұлы да майданға аттанды. 1941-1943 жылдары 91 және 120-дивизиялық минометшілер дивизионының комиссары болды. 1943 жылдың маусым айында екінші топтағы мүгедек деп танылып, тылға жіберілді. Ол кезде еңбектеген баладан еңкейген кәріге дейін қоғамға пайда тигізу үшін тер төгетін. Балтабай Мейірұлы да мүгедектігіне қарамастан 1943-1946 жылдары Қарақалпақ облыстық партия комитетінің бірнеше бөлімінде меңгеруші, одан кейін 1948 жылға дейін Қыпшақ аудандық атқару комитетінің басқарушысы болып қызмет етті. Қандай қызметте жүрсе де, білімге деген құштарлығы басылған емес. 1948-1950 жылдары Ташкент қаласындағы Өзбекстан коммунистік партиясы Орталық комитеті жанындағы Жоғары партия мектебінде оқыды. 1950-1953 жылдары Бұхара облыстық партия комитетінің хатшысы болып еңбек етті. 1953-1963 жылдары Бұхара облысындағы «Тамды» және Самарқан облысындағы Киров атындағы кеңшарлардың директоры болып жемісті жұмыс істеді. Ол 1964 жылдың күзінде атамекеніне оралады. Сол кездегі Шымкент облысының Созақ ауданындағы Калинин атындағы кеңшарына бас зоотехник болып тағайындалады. Осы қызметті өмірінің соңына дейін абыроймен атқарды. Есімі мен еңбегі ел есінде қалған Балтабай аға Түркістан облысындағы Созақ ауданына қарасты Шолаққорған ауылында жерленген.
Чары КӨШЕРБАЕВ,
Баратбек БЕГІМҚҰЛ,
Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің профессорлары
АЛМАТЫ