«Кеңгірдің» кілті кімде?

Қазақстан Республикасының Үкіметі 1996 жылғы 17 маусымда осы су қоймасына қатысты №740 қаулы қабылдайды. Мұнда былай деп көрсетілген.

«Жезқазған аймағында су ресурстарын басқаруды, су балансын есепке алу мен бөлудi жетiлдiру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етедi:

Қазақстан Республикасы Су ресурс­тары жөнiндегi комитетiнiң, Жезқазған облысы әкiмiнiң және Қазақстан Рес­пуб­ликасы Өнеркәсiп және сауда министр­лiгiнiң Кеңгiр су қоймасын «Жезқаз­ғантүстiмет» акционерлiк қоғамының құрамынан Қазақстан Республикасы Су ресурстары жөнiндегi комитетiнiң қа­рамағына беру жөнiндегi ұсынысы қабылдансын. Қазақстан Республикасының Мем­лекеттiк мүлiктi басқару жөнiндегi мемлекеттiк комитетi белгiлеген заң тәртi­бiмен Кеңгiр су қоймасы мен гидро­техникалық кешенiн Жезқазған облыстық су ресурстары жөнiндегi комитетiне беретiн болсын».

Сондай-ақ дәл сол жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлікті басқару комитетінің 9 шілдеде №471 қау­лысы шығады. Онда Кеңгір су қоймасы Жезқазған облыстық су ресурстары комитетіне берілсін делінген.

Алайда бұл қаулылар қабылданған соң, арада жыл толмай жатып, 1997 жылғы 3 мамырда Жезқазған облысы таратылды. Сөйтіп, Үкіметтің, Қазақстан Рес­публикасының мемлекеттік мүлікті бас­қару комитетінің қаулылары қағаз күйінде қалды.

Қазіргі таңда бұл су қойманың тостағы кімге тиесілі? Су ресурстары және ирригация министрлігі Кеңгір су қоймасының иесі «Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС деп біледі. Мәжіліс депутаты Е.Сатыбалдиннің Су ресурстары және ирригация министрі Н.Нұржігітовке жолдаған Кеңгір су қой­масының мәртебесі туралы (меншік иесі кім, оның эксплуатациялық (пайдалану) құқығы, мерзімі т.б.) сауалына орай қайтарылған жауапта: «Су қоймасының иесі – «Kazakhmys Distribution» ЖШС» деп тайға таңба басқандай жазулы тұр. Сондай-ақ депутаттың «Су қоймасындағы шөгінді тұнбаның көлемі, яғни түбінің лайлануы және су қоймасының батпақтануы, осының әсерінен жоғалған су көлемі» туралы сұрағына да министрлік «бұл сауалға қатысты ақпаратты Кеңгір су қоймасының иесі – «Kazakmys Distribution»ЖШС-нан нақтылау қажет» деп жауап қайтарып, су қоймасының иесін нақтылап көрсеткен.

2016 жылғы 11 мамырда «Жезқазған қаласы жер қатынастары бөлімі» мем­лекеттік мекемесі мен «Kazakhmys Distribution» ЖШС арасында жер телі­мін 2025 жылғы 16 тамызға дейін жалға беру-алу туралы Шарт жасалып, «Kazakhmys Distribution» ЖШС 158900 шаршы метр жер үшін жылына 1094503 теңге төлеуге міндеттенеді. Шарттың мақсаты «Кең­гір су торабын пайдалану және қыз­­мет көрсету» деп көрсетілген. 1996 жылғы 17 маусымда қабылдаған Үкімет Қаулысындағы «Кеңгiр су қоймасын «Жез­қазғантүстiмет» акционерлiк қоғамы­ның құрамынан Қазақстан Рес­пуб­ликасы Су ресурстары жөнiндегi комитетiнiң қа­рамағына беру» деген сөз назар аударуды қажет етеді. Демек сол уақытта су қоймасы «Жезқазғантүстiмет» акционерлiк қоғамына қарап келгені көрініп тұр. Әйтпесе, бұлай жазыла ма? Ал «Жезқазғантүстімет» АҚ жекешелендіру нәтижесінде «Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС-ына айналғаны тағы белгілі. «Kazakhmys Distribution» ЖШС – қазіргі «Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС-нің бір бөлшегі. Міне, осылайша індете іздеткенде Кеңгір су қоймасының кімге тиесілі екендігі анықталады да шығады. Сондықтан, Су ресурстары және ирригация министрлігінің «Су қоймасының иесі – «Kazakhmys Distribution» ЖШС» деп көрсетуі орынды-ақ. Бірақ «Kazakhmys Distribution» ЖШС-ның өзін меншік иесі емеспін дейтіні қалай?

«Ұлытау облысының табиғи ресурстар және табиғат байлығын пайдалануды реттеу басқармасы» мемлекеттік ме­кемесінің басшысы Қ.Имантүсіпов: «Кеңгірдің тостағын тазаламаса, яғни гидрологиялық талаптарға сай жұмыстар атқарылмаса онсыз да сапасы нашар суымыз мүлде жарамсыз болып қалуы мүмкін. Су құрамының сапасы 5 класспен анықталса, Кеңгірдің суы соның ішінде 4 классқа жатады. Ал бұл дегеніңіз дабыл қағатын жағдай», дейді. Басқарма басшысының айтуынша, жауапты министрліктер бұл мәселеден хабардар. Тіпті 2023 жылдың 22 тамы­зында Премьер-министрдің бірінші орынбасары Р.Скляр Ұлытау облысына жұмыс сапарымен келген кезде көтеріліп, қаралсын деген тапсырмасы хаттамаға енген болатын.

Жезқазған қаласының әкімдігі Кеңгір­дің тостағын «иесіз» деп тану үшін сотқа жү­гінді. Сот істің ақ-қарасын қарап, ке­зін­­де шыққан қаулы ешқандай сот шеші­мін­сіз орын­далуы қажет деп, істің нүктесін қой­ды.

Қазіргі таңда бұл мәселені түбегейлі шешу үшін Кеңгір су қоймасын респуб­ликалық балансқа алып, «Қазсушар» РМК балансы есебіне беру қажеттігін алға тартты басқарма басшысы.

«Kazakhmys Distribution» ЖШС-ның меншік иесі емеспін дейтіні сол тостақты тазалаудан қашқақтау ғана.

«Kazakhmys Distribution» ЖШС жер үсті көздерінің су ресурстарын пай­даланғаны үшін жергілікті бюджетке 2022 жылы 11285150 теңге, 2023 жылы 13171463 теңге салық төлеген екен. Міне, осыдан-ақ бұл компанияның суды пай­­­далану арқылы тым тәуір табыс тауып отыр­ғаны байқалады. Әрине, ком­пания­ның қалтасындағы қаражатта шаруа­мыз шамалы. Пайда тапқан компания су қоймасына тиісті күтім неге жасамайды? Жауап алғымыз келетін сұрақ – осы.

«Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС Бас директорының міндетін атқарушы И.Перетолчиннің 2023 жылғы 01 қара­шадағы Ұлытау облысы әкімінің орынбасары Ұ.Үсеновтің атына жолдаған хатында: «Кеңгір су қоймасы шарасының өзі және су ресурстары мемлекет меншігінде тұр» дегенді неге сүйеніп айтатыны түсі­ніксіз. Ол бұл ретте Үкіметтің 1996 жылғы 17 маусымдағы осы су қоймасына қа­тысты №740 Қаулысына сілтеме жасайды. Ал бұл Қаулының орындалмаған күйі қалғанын ол не білмейді, не әдейі біл­гісі келмейді. Сондай-ақ ол «ҚР Су Ко­дексіне сәйкес су қорының жерлері Қазақстан халқына тиесілі екенін және су қоймасының шарасын (тостағын - авт.) тазарту жұмыстары мемлекеттік қаражат есебінен жүргізілуі мүмкін» екендігін жергілікті биліктің есіне салып, өз тараптарынан тостақты тазалауға қаржы қарастырылмайтынын анық сездіреді. Ол сол сияқты, осы хатта шөгінділердің шектен шығып кеткенін де жоққа шығарады. Егер бәрі И.Перетолчин көрсеткендей қалыпты жағдайда болса, Жезқазған халқы Кеңгірдің суын неге ауыз су ретінде пайдалана алмай отыр?

 

Ұлытау облысы