Әрбір ел азаматының күн сайын үйінен шыққан сәтінен бастап алдынан кезігетін ең бірінші заң талабы – жол қозғалысы ережесін сақтау десек, қателесе қоймаспыз. Бұл әсіресе көшесі көлікке толған ірі елді мекендерге қатысты. Көлік демекші, кейінгі жылдары бұл салада өзгеріс көп. Жол қозғалысының электрсамокат, мопед секілді жаңа қатысушылары пайда болды. Осыған орай жол қозғалысы ережелеріне де өзгеріс енгізу күн тәртібінде тұрған мәселе еді.
Жуырда Мәжілісте депутаттар жекелеген көлік құралдары түрлерінің жүруін ұйымдастыру және жол қауіпсіздігін цифрландыру туралы заң жобасын талқылап, бірінші оқылымда мақұлдады. Сол күні, яғни 17 сәуірде Ішкі істер министрі, полиция генерал-лейтенанты Ержан Сәденов «2023 жылғы 30 маусымдағы №534 Жол жүрісі қағидаларын, Көлік құралдарын пайдалануға рұқсат беру жөніндегі негізгі ережелерді, көлігі арнайы жарық және дыбыс сигналдарымен жабдықталуға және арнайы түсті-графикалық схемалар бойынша боялуға тиіс жедел және арнайы қызметтер тізбесін бекіту туралы» бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» бұйрыққа қол қойды.
Мәжіліс депутаты Екатерина Смышляеваның айтуынша, еліміздің қала көшелерінде мопедтердің көбеюі салдарынан олардың жол-көлік апаттарына ұшырау оқиғаларының да саны артқан. Мәселен, өткен бір жылдың ішінде 750 жағдай тіркеліпті. «Бұл 2022 жылмен салыстырғанда 4 есе көп», дейді депутат.
Мәжіліс отырысында баяндама жасаған Нұртай Сабильянов депутаттардың бастамасымен әзірленген құжатта негізгі бес бағыт қамтылғанын атап өтті. «Бірінші, көлік құралдарының шағын электрлі және жекелеген түрлерінің жүруіне бақылау енгізіледі. Бұл, ең алдымен, мопедтерге қатысты. Бүгінгі таңда мопедтер тіркеуден өтпейді, мемлекеттік нөмір берілмейді, сақтандырылмайды, жол қозғалысы ережелерін бұзады, олардың меншігін анықтау қиынға түседі. Сондықтан заң жобасы арқылы мопедтерді жүргізу тәртібі мен пайдалану мәселелері қолға алынады.
Екінші, жергілікті атқарушы органдарға шағын электрлі көлік құралдарын пайдалану тәртібін айқындау (жүру орындарын, жылдамдығын анықтау) бойынша құзырет беру көзделген. Өйткені елді мекендердегі жол инфрақұрылымын жөндеу, салу мәселелерімен әкімдіктер айналысады. Үшінші, жол қауіпсіздігін цифрландыру мәселелері қарастырылған.
Төртінші, көлік құралдарының орташа жылдамдығы туралы ұғым енгізіледі. Бұл өз кезегінде жол қозғалысы ережесін сақтауға, жолдағы тәртіп сақшыларының санын азайтуға оң әсерін тигізеді.
Бесінші, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің аясында мопед жүргізушілерінің жауапкершілігі көлік құралдарының басқа түрлерінің жүргізушілерімен теңестіріледі», деді Н.Сабильянов.
Біз ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің ерекше тапсырмалар жөніндегі аға инспекторы Ақтоты Борановаға хабарласып, жол қозғалысы ережелеріне енгізілген нақты өзгерістер жайында сұрап білдік. Оның айтуынша, негізгі өзгерістердің бірі – қала ішіндегі қоғамдық көліктердің жылдамдығы бұдан былай сағатына 60 емес, 50 шақырымнан аспауға тиіс. Кейінгі жылдары автобустардың қатысуымен болатын жол-көлік апаттары да жиілеп кеткенін жақсы білеміз. Олар адамдарды, оның ішінде кәрілер мен бала-шағаны таситын болғандықтан, жылдамдығына қойылған бұл шектеуді дұрыс жасалған шешім деп есептейміз.
Сонымен қатар бұдан былай М3 (автобустар) санатындағы барлық көлік құралы үшін маршруттық көлік құралдарына арналған жолақпен қозғалуға рұқсат етілмек. «Жаңа заң бойынша жол ортасындағы «үзіксіз тұтас бір сызықты» кесіп өту үшін жауапкершілік өзгерді. Яғни қарама-қарсы екі бағыттағы қозғалысы бар екі жолақты жол ортадан үзіксіз тұтас сызықпен бөлінген болса, «басып озуға тыйым салынады» деген белгі орнатылса, ол сызықты кесіп өту қарсы жүріс жолағына шығу болып есептеледі», дейді ІІМ өкілі.
Заңға енгізілген тағы бір өзгеріс – тірек-қимыл аппараты бұзылған мүгедектігі бар адамдардың үшінші тобына жол инфрақұрылымына қол жеткізуге рұқсат беру. А.Боранованың айтуынша, мәселен, бұрын «мүгедектігі бар адам» деген танымдық белгісін көлігіне тек І және ІІ топтағы мүгедектігі бар адамдар ғана орналастыра алған болса, енді мұндай белгіні тірек-қимыл аппараты бұзылған ІІІ топтағы мүгедектігі бар адамдар да пайдалана алады.
«Естеріңізге сала кетейік, бұл белгі мүгедектігі бар адамдарға арнайы бөлінген автотұрақтарға, яғни мүгедектерге арналған тұраққа, сондай-ақ тұраққа тыйым салынған орындарға көлігін қоюға құқық береді», деді ІІМ өкілі.
Бұған қоса, алдағы уақытта көшелерімізден «электрсамокат жүрісіне тыйым салынады», «параллель жатқан жол бөлігіне өту», «параллель жол бөлігінің соңы», «диагоналды жаяу жүргіншілер өткелі», т.б. жаңа жол белгілерін көре аламыз. Сонымен қатар көлік құралына жапсырылатын «электрмобиль», «газ баллонмен жабдықталған автокөлік» деген секілді жаңа танымдық белгілер енгізіліп отыр. ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің өкілі Ақтоты Боранованың айтуынша, бұл нормалар 2024 жылғы 6 мамырдан бастап күшіне енеді.
Айта кетейік, жол қозғалысы ережелеріне байланысты жауапкершіліктер шеңберінде Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекске де өзгеріс енгізіледі. Мәселен, 607-бап бойынша темiржол өтпелерiнен өту қағидаларын бұзуға қатысты жаза қатаңдатылмақ.
«Қазіргі таңда теміржол өткелдеріндегі жол-көлік оқиғалары өткір мәселе болып отыр. Кейінгі жылдар ішінде теміржолда осындай 58 оқиға тіркелді. Көбінесе теміржол өткелдеріндегі жол-көлік оқиғалары ауыр зардаптарға, адам өліміне әкеледі. Сонымен қатар малды жаю, бағу барысында да теміржол өткелі арқылы айдау кезінде жол-көлік оқиғалары болып жатады», дейді Мәжіліс депутаты Үнзила Шапақ. Оның айтуынша, теміржол өткелдерінен өту ережелерін бұзуға байланысты айыппұл мөлшері көтерілді. Ал егер көлік құралдары немесе жол құрылыстары бүлінсе, тоғыз ай мерзімге көлік жүргізу құқығынан айыру шарасы қарастырылады.