Бүгінде ауыл халқының жайлы тұрмысын сипаттайтын таза су, көгілдір отын, жол, әлеуметтік нысан секілді көрсеткіштердің қатарына ұялы байланыс та әбден еніп кеткені рас.
Жұмыс бабымен алыс-жақын сапарға жиі шығуға тура келеді. Ірірек елді мекеннен ұзап шығып, Батыс Қазақстанның байтақ даласына тереңірек енген сайын қолдағы смартфон өзінің негізгі қызметінен ажырап қалатыны өтірік емес. Ол кезде сізге қоңырау шалған адам «абонент байланыс аясынан тыс жерде, кейінірек хабарласыңыз» деген жаттанды жауапты тыңдауға мәжбүр...
«Өңірде 413 ауылдық елді мекен бар. Соның ішінде 334 ауыл әртүрлі жүйе арқылы интернетке қосылған. 368 ауылда дауыстық шақыру үшін ұялы байланыс қолжетімді» деген хабар таратты жақында облыстағы Цифрлық технологиялар басқармасы. Соңғы сөйлемнің мағынасы 34 ауылда интернет болмағанымен, ұялы байланыс бар деген болса керек. Алайда 2,7 мың батысқазақстандық тұратын 45 ауылда интернет те, байланыс та жоқ екен!
Бұл аз ба, көп пе? Жалпы, біздің облыстың бір ерекшелігі – өңірде шағын ауылдар, тұрғын саны аз елді мекендер өте көп. Мамандардың айтуынша, бұл облыс бюджетіне едәуір салмақ. Өйткені бұл ауылдардың бәріне инфрақұрылым тарту, оны ұстап тұру оңай емес. Ал халық саны аз болғандықтан, түрлі қызметтің өзін-өзі ақтауы туралы әңгіме айтудың өзі артық.
Былтыр
Дегенмен жоғарыда айтқандай, ұялы байланыс күнделікті қажеттілікке айналып кетті. Сондықтан 2023 жылы өңірде облыс әкімдігі мен еліміздің Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі бірлесіп, Орал қаласы мен ауылдық елді мекендерді байланыс және интернет желісімен қамту туралы Жол картасын бекіткен еді. Осы құжаттың аясында өткен жылы Орал қаласы мен 70 ауылда мобильді интернетпен қамту және сапасын жақсарту жұмысы жүргізілген.
«2023 жылы біз облыс орталығында оптикалық технологияға көшу үшін жеке секторда абоненттік желі орнату және бұрынғы желілерді жаңғырту жұмысын бастап кеттік. Зашаған кентінде – 900 үйді, Деркөл кентінде – 2 200 үйді, шағын аудандарда 3 000 үйді қамтитын желілер салынды. Салыстыру үшін айтайық, 2022 жылы Орал қаласында небәрі 200 үй оптикалық желіге ауыстырылған болатын», дейді «Қазақтелеком» АҚ облыстық филиалына қарасты «Жел» дивизионы бірлестігінің директоры Андрей Чеботарев.
Бұған қоса, былтыр Ақжайық ауданындағы Жұбан аулында, Бәйтерек ауданындағы Шынар, Жәнібек ауданындағы Ақоба, Қазталов ауданындағы Саралжын, Қособа ауылдарында, Қаратөбе ауданындағы Қарақамыс, Қоскөл, Қаратөбе, Алакөл елді мекендерінде, Сырым ауданына қарасты Алғабас, Қособа, Сасықкөл, Қарақұдық ауылдарында, Тасқала ауданының Ынтымақ, Кеңжайлау, Теректі ауданының Придорожное, Шыңғырлау ауданының Жаңакүш, Амангелді, Қайыңды елді мекендерінде «нүкте-көп нүкте» технологиясы бойынша базалық стансалар орнатылған көрінеді. «Бұл технология ауыл тұрғындарына 50 Мбит/с дейінгі жылдамдықпен жоғары жылдамдықты интернетті пайдалануға мүмкіндік береді», дейді Андрей Чеботарев.
Биыл
Жоғарыда айтылған жол картасына қарағанда биыл Батыс Қазақстан облысында ұялы байланыстың да, интернеттің де сапасы артпақ.
«2024 жылы Орал қаласында және 175 ауылда мобильді интернетпен қамту және сапасын жақсарту жұмысы жоспарланып отыр. Оның ішінде 39 ауылда жаңа базалық станса салынса, қалған ауылдарда қолданыста тұрған стансалар жаңғыртылады. Жыл басынан бері 5 ауылда – Сырым ауданының Тоғанас аулында, Жәнібек ауданының Ақоба аулында, Қаратөбе ауданының Жусандыой аулында, Теректі ауданының Тоқпай аулында, Бөрлі ауданы Қарашығанақ аулында мобильді интернетпен қамту және сапасын жақсарту жұмысы жасалды», дейді облыстық Цифрлық технологиялар басқармасы инфрақұрылымдық даму бөлімінің басшысы Ерғали Ержанов.
Биыл «Кселл» АҚ байланыс операторы 26 ауылда байланыс сапасын жақсартып, оның ішінде 17 ауылға жаңа станса салуды жоспарлапты. Жылдың алғашқы тоқсанында 3 ауылда станса орнатылған. Ал «Кар-Тел» (Билайн) ЖШС байланыс операторы 23 ауылға жаңа базалық станса салмақшы. Бұған қоса 132 ауылда тұрған стансаны жаңартып, тұрғындарды мобильді интернетпен қамтамасыз ету жоспарланған.
Сапаға сын бар
Әдетте ауыл тұрғындары, тіпті қалалықтар да байланыс сапасына сын айтып жатады. Бұл сынның жаны бар сияқты. Мәселен, 2023 жылы Телекоммуникация комитетіне қарасты өңіраралық байланыс инспекциясы байланыс қызметінің сапасын 63 мәрте жоспардан тыс тексеріп көрген. Сөйтіп, ұялы байланыс операторлары көрсететін қызметтің техникалық параметрлерін өлшеген кезде, 27 ауылда, тіпті Орал қаласының кей жерінде жағдай сын көтермейтін болып шыққан. Аталған оқиға бойынша операторлар әкімшілік жауапкершілікке тартылып, жалпы сомасы 165 млн теңге айыппұл салынған.
«Мұндай тексерулер биыл да жүріп жатыр. Біз мамыр айын қоса алғанда жыл басынан бері жоспардан тыс 23 тексеру жүргіздік. 8 ауылда, Орал қаласының 15 нүктесінде операторлардың қызметі талапқа сай емес болып шықты. Тексеріс нәтижесінде Билайн мен Теле2/Алтел операторының әрқайсына – 19,3 млн теңге, Кселл/Актив операторына 5,5 млн теңге айыппұл салынды», дейді Ерғали Ержанов.
Алайда Ерғали Қуанышбекұлының айтуынша, интернет пен ұялы байланыс сапасын жақсартуға кейде тұрғындардың өздері де кедергі келтіреді екен. Мысалы, Орал қаласында халық арасында радиофобия басым. Тұрғындар көпқабатты үйлердің төбесіне байланыс операторларының базалық стансасын орнатуға рұқсат бермейді. «Бұл станса сол үйде тұратын адамдардың денсаулығына зиян екен» деген қауесет желдей есіп тұр.
«Бұл – фейк ақпарат. Базалық стансаны орнату санитарлық эпидемиологиялық бақылау департаментінің тексеруінен кейін, «адам денсаулығына қауіпсіз» деген қорытындысынан кейін ғана жүзеге асады. Біз жаңа технологиядан үрікпей, оны жатсынбай қабылдауымыз керек», дейді Цифрлық технологиялар басқармасының бөлім басшысы.
Ауылдарда жеке адамдар өз бетімен орнатып алатын репитор – ұялы байланыс желісінің күшейткіш құрылғысы байланыс сапасына кері әсер етеді екен. Бірақ байланыс сапасы жақсы болса, мұндай күшейткіштің не қажеті бар еді? Сондықтан бұл жерде кінәні жеке тұрғынға емес, операторға артқан жөн секілді.
Жоспар жақсы
Андрей Чеботаревтің сөзінше, 2024 жылдың екінші жартысында барлық аудан орталығында оптикалық технологияны енгізе отырып мыс желісін қайта құру жұмысы басталады. Жоба бойынша 1 000 үйді қамтитын оптикалық желі салынбақ.
Цифрлық технологиялар басқармасы инфрақұрылымдық даму бөлімінің басшысы Ерғали Қуанышбекұлының айтуынша, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі әзірлеген «Қолжетімді интернет» ұлттық қанатқақты жобасы аясында 2027 жылға дейін 231 елді мекенге талшықты-оптикалық байланыс желісі тартылады. Халық саны 50-ден аз 44 ауылға спутниктік технология арқылы интернет жеткізіледі. Ал Орал қаласында осы жылдың соңына дейін бесінші буынның 18 базалық стансасы іске қосылады.
Батыс Қазақстан облысы