Атажұрт және талапты өрендер

Тоғызыншы ауысымның ал­­­ғашқы күні. Орта Азиядан, Еуро­падан, тіпті Америка құр­лы­ғынан жиналған 300-ге жуық қазақ баласы Бурабайда бас қосты. Бір-бірімен енді танысып, енді табысып жатқан оқушылар. Олардың ата-аналары да өзара шүйіркелесіп, жаңа маусымның ашылу салтанатына жиналып жатыр. Осы сәтте мерекелік шараға дайындалып, өзінен үлкен домбырасын шер­тіп тұрған балақай ерекше көзіміз­ге жылы ұшырады. Жақын барып, таныстық. Тоғыз жасар Еркін Данияр Қытайдан келген екен.

– Қазір өнер көрсеткелі тұрған сияқтысың?

– Иә, «Бір шәугім шай» әнін орындаймын.

– Әп бәрекелді! Болашақта ­­кім болғың келеді?

– Димаш болғым келеді!

Міне, жауап! Балақайдың ас­қақ арманы мен аппақ көңіліне шек­сіз риза болдық. Оның жанында сырнайын құшақтап тұрған Тұр­сын­әлі Еламанды да сөзге тарт­тық. Моңғолияның Баян-Өлгей аймағынан келген Тұрсынәлі ­9-сыныпты Қазақ­станда оқимын дейді. Сөзге жүй­рік жеткіншектен әр нәрсені сұ­рай келіп, «Атамекенге алғаш келгенде қандай сезімде бол­дың?» дегенімізде, ұзақ ойланып қалды. Біршама үнсіздік­тен соң, көзін жұмып тұрып, «Ана­шымның құшағына кіргендей бол­дым» дегенде қалай құшақтай алғанымызды өзіміз де аңғармай қалдық.

Көптен күткен 9 ауысымның ашылу салтанаты басталды. На­ғыз еміренген, тебіренген сәт осы кез­де болды. 12 мемлекеттен келген ­300 қазақ баласы оң қолдарын кеу­де тұстарына қойып, Мемлекет­тік Әнұранды орындағанда ашық аспан астындағы сарай күмбірлеп кетті. Кім біледі, «Ұрпаққа жол ашқан, Кең-байтақ жерім бар. Бірлігі жарасқан, Тәуелсіз елім бар», деп шетелдегі қазақ баласы осы сәтте алғаш рет айт­қан да болуы мүмкін ғой... Ке­йін «Атамекен», «Көк тудың жел­бірегені» сынды патриоттық әндер бірінен соң бірі орындалып, күй тартылып, Абайдың өлеңдері оқылды. Сахнаға қауымдастықтың өкілдері шығып, құттықтау сөз сөйлеп, балаларға көңілді демалыс тіледі.

«Биылғы лагерь бұрынғыдан өзгерек. Мәселен, аталған жобаға қатысуға осы жылы Қытайдан 460 ата-ана құжат тапсырды. Соның ішінен біз ең үздік деген 48 баланы іріктеп алдық. Бұл – бұрын-соңды болмаған көрсеткіш. Одан бөлек, Ресейдегі, Моңғолия­дағы өкіметтік мекеме орындары өздері қаржы бөліп, балалардың жол шығындарына көмектесіп, қолдау көрсетіп жатыр. Дәл осы тоғызыншы ауы­сым 9 шілдеден ­бастап, 23 шіл­деге дейін жалғасады. «Атасын алдырамын десең, ботасын алдыр» дейді ғой. Бүгін балалар­­дың Қазақстанда демалып, үйлері­не жақсы әсерде қайтуы – ертең шетелдегі қандастардың атамекенге келуіне жол ашады. Осы жоба арқылы қаншама бала өзінің ата-анасына көшіп келу туралы ұсыныс айтқан. Он бес күн бойы «Балдәуренде» балалар те­гін демалады», деді Дүниежүзі қа­зақтарының қауымдастығы жас­тар бірлестігінің төрағасы Нұрдәулет Бөкейханұлы.

«Балдәурен» республикалық оқу-сауықтыру орталығының бас директоры Сержан Әлібаевтың айтуынша, демалыс орнына жыл сайын 300-ге жуық бала келеді.

«Дүниежүзі қазақтары қа­уым­дастығымен 2003 жылдан бастап бірге жұмыс істеп келеміз. Біздің басты мақсаты­мыз – балалардың жазғы демалысын тиімді ұйымдастыра отырып, ұлттық сана-сезімі қа­лып­тасқан, жалпыадамзаттық құнды­лықтарды өзара ұштастыра алатын ұлтжанды тұлға тәрбиелеу. 15 күн ішінде жеткіншектерге заманға сай қарым-қабілеттерді үйретуге тырысамыз. Сол үшін де, алғашқы күннен бастап ба­лалардың ұялы телефондарын жинап аламыз. Өйткені гаджеттер, алысты жақын­датқанымен, жақынды алыстатады. Әрине ап­тасына екі рет ата-аналарымен, жақындарымен хабарла­сып отырады. Сондай-ақ оқушы­лар бір-бірімен тілдесіп, араласып, достасып кетуі үшін өзінің ынтасына қарай спорт, өнер, білім, технология бағыты бойынша түрлі үйірмелерге қатысады. Айта кетейік, шет елден келген балалар мен Қазақстандағы балаларды бөліп-жармаймыз. Бағдарлама – бәріне де ортақ», деді С.Әлібаев.

Балалармен 15 күн бойы бірге болып, барлық іс-шарада басы-қасында жүріп, оларға жетек­шілік ететін – ұйымдастырушы ұстаздар. Солардың бірі Жанел Ақжолтайдың айтуынша, дәл осындай Халықаралық лагерьдің қызығы мен қиыншылығы қатар жүреді.

«Өйткені бәрі де қазақ бала­лар болғанымен, жан-жақтан келгеннен кейін әуел баста бір-бі­рін түсінісіп кету оңайға соқпай­ды. Тіпті әрқайсысының әзілдері де әртүрлі. Бірақ балалар 12 елден келгеніне қарамастан, бір ша­ңырақ астында болғаннан кейін, көп ұзамай тез тіл табы­сып кетеді. Түр­лі ойындар мен іс-шаралардың арқасында ұжым­дасып, бір-біріне бауыр басып қалады. 4-сыныптан 9-сыныпқа дейінгі балалар жас ерекшелігіне қарай 13 топқа бөлінген. 12 елден келген балалар бір топта болуы да мүмкін. Енді қызығы сол, олар бір ұжым болғаннан кейін түрлі жарыстарда ортақ ұрандарын айтып, бір-біріне қолдау көрсетіп, 15 күннен кейін бір үйдің баласындай болып кетеді», дейді Ж.Ақжолтай.

«Балдәуренге» сонау Америка Құрама Штатынан, Еуропадан келген балалар тілшілерге өз­де­рінің алғашқы әсері туралы айтып жатты. Соның бірі – Поль­ша­ның Варшава қаласынан келген ­Хакан Жанкей есімді 14 жа­стағы ­бала.

«Бұл жаққа біз де іріктеліп келдік. Мен өзім бірнеше тілді меңгерген полиглот болғым ке­леді. Жалпы, біз үйде тек қана қазақша сөйлесеміз. Бірақ мен тағы да түрікше, ағылшынша, по­лякша сөйлей аламын. Ата-анам­­ның «Атамекенге көшеміз» де­генін естіп жүрмін. Бұйыр­са, ол күнге де жетеміз деп ой­лай­мын. Жалпы, туыстарым осын­­­да болған соң, Қазақстанға жиі-жиі келіп тұрамын», дейді Х.Жан­­кей. Ал Моңғолияның Баян-­Өл­гей аймағынан келген Абдул­хамит елімізге алғаш келген екен.

– Қазақстанға алғаш келген екенсің. Қандай әсердесің?

– Тап мен ойлағандай емес екен...

– Сонда қалай? (Не дер екен деп, демімізді ішімізге тартып, елеңдей қалдық)

– Бұл жақта бәрі орысша сөй­лейді деп ойлағанмын. Бірақ мұндағы достарым қазақша сөй­легенде, қалай қуанғанымды біл­сеңіз ғой...» деген кезде барып, біз Абдулхамиттен бетер қуандық.

Ашылу салтанаты жалғасып жатты. Сахнаға Дүниежүзі қа­зақ­тары қауымдастығы төрағасы­ның ­бі­рін­­ші ­орын­басары Зауыт­бек Тұрыс­­беков шақырылды.

«Шет мемлекеттен балаларды «Балдәуренге» алғаш рет 2003 жылы әкелгенбіз. Сол кезде 5 бала келген еді. Содан бастап мінекей, бүгін 288 балаға шейін жеткіздік. Алдымен ТМД мемлекеттерінің төңірегінен келетін. Биыл балалар Қытайдан да, Еуропадан да, Америка Құрама Штатынан да келіп отыр. Бүгінгі бала – ертеңгі халық. Елге келген соң бұл балалар бір-бірімен танысады, табысады, бір-біріне бауыр басып, дос болады. Терең қарайтын болсақ, ынтымақ-бірлік осы жерден басталады. Сөйтіп, осы жеткіншек­тер келешекте елімізді әрі қарай көркейтеді. Бұл жаққа келген балалардың көпшілігі кейін ата­жұртта қалып, квота арқылы жо­­ғарғы білім алып жатыр. Ол бі­лімді алған соң, олар келешекте Қазақстанның азаматы бо­лып шығады», деді З.Тұрысбеков.

Дүниежүзі қазақтары қауым­дастығының ардагері Бота­гөз Уатқанның айтуынша, бұл іске алғашқыда Қазақстан халқы Ассамблеясы мұрындық болған еді.

«2003 жылы Алтай Респуб­ли­ка­сының Қосағаш елді меке­нін­де зілзала болып, халық көп­те­ген ­зиян шекті. Осыны ес­керіп, Қосағаш­тан он баланы ар­найы шақырған­быз. Оған қоса, Моңғолия мен Қытай­дан жиыр­ма бала келіп демалды. Сол жылы­ Біржан сал бабамыз­дың 170 жыл­дығына орай тағылым­ды шаралар ұйымдастыры­лып, театрландырылған көрініс әзір­ленді. Қойылымның негізгі ке­йіпкерлері, яғни Біржан мен Сара­ның рөлінде Моңғолиядан келген Қосқанат Көпжасар және Алтай Республикасынан келген Гүлдәурен Шоқабаевалардың ой­на­ғанына куә болғаным бар. Бұл тамаша іс-шараның соңы Бір­жан сал бабаның ұрпақтары­мен кездесу­ге жалғасты. Сондай-ақ Оқжетпес пен Жұмбақтасқа жасаған саяхаттары да балалардың көңілі­не өзгеше әсер етті. Осындай игі іс-шаралардың бәрі де олардың тәрбиесіне оң ықпал жасады. Он бес күнде әжептәуір тіл сындырып қайтады. Алғашында бір-бірі­нен тосырқағанымен, ке­тер­ле­рінде жы­лап қоштасады», деді Б.Уатқан.

«Балдәуренге» бұл жолы ­288 бала келсе, осы жобаның се­бе­бі­мен олар­дың ата-аналары да бірге келген. Қытайдан келген Шалқар Баймұхамедұлы­ның айтуын­ша, аталған бағдарла­маға қатысу үшін құжат жағын рет­теу қиын болмаған.

«Құжат жағын жауапты адам реттеп отырды. Ата-аналар ол жа­ғына алаңдамадық. Осы «Бал­дәурен» лагерінің себебімен біз де Атамекенге алғаш келдік. Ойда­ғыдан да жақсы болып жатыр. Ашылу салтанатынан кейін 2 ап­та Астанада боламыз. Бұйырса, көш­тің басын отанымызға тіреп, бала­ларымыз осында білім алса деген ниеттеміз», деді Ш.Баймұ­хамедұлы.