Тіл тазалығы – ой тазалығы

Облыс әкімінің орынбасары өңірдегі тілдерді оқыту орталығы жұмысының нәти­жесінде кейінгі жылдары «Тыңда! Түсін! Тіл үйрен!», «Қазақ тілін кинофильмдер арқылы оқытуға арналған жаттығулар жинағы», «Қазақ тілін меңгертуге арнал­ған мәтіндер жинағы» атты әдістемелік құрал­дар баспа жүзін көргенін атап өтті. Ахмет Байтұрсынұлы атындағы дәстүрлі республикалық байқауда 2 жыл қатарынан орталықтың мемлекеттік тіл оқытушылары бас жүлдені иеленді.

Тіл орталығының жанындағы ғылыми кеңес мүшелерінің қатысуымен «Мем­лекеттік тілдегі ас мәзірі мен тағам атаулары: қазіргі жағдайы, проблемалары» атты монография-анықтамалық пен «Тағам атау­лары» сөздігі жарыққа шықты. Бұл әдістемелік құралдар кәсіпкерлердің ас мәзірлерін мемлекеттік тілде сауатты жазуы үшін Кәсіпкерлік палатасына, қала, аудан әкімдіктеріне және осы сала мамандарын даярлайтын арнаулы орта оқу орындары мен кітапханаларға таратылды.

«Қазіргі цифрландыру дәуіріндегі бас­­ты мақсат тілімізді цифрлық кеңіс­­­­тікте өркендету екені белгілі. Бұл бағыт­та «Тіл – Қазына» ұлттық ғылыми-прак­ти­калық орталығы бірнеше жобаны қолға алға­нын да білеміз. Біздің өңірде де облыс әкімінің қолдауымен Қорқыт ата атын­дағы Қызылорда университеті жанынан «Жасанды интеллект» институты ашылып, өңір жастары жасанды интеллект, кибер­қауіпсіздік және информатика маман­дықтарын игеріп жатыр. Алдағы уақыт­та жас мамандар жасанды интеллект арқылы мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейте түседі деген сенімдеміз»,  деді облыс әкімінің орынбасары.

2001 жылы республикада алғашқы болып мемлекеттік мекемелерде іс қағаз­дар жүргізуді мемлекеттік тілге көшір­ген өңірде бүгінде бұл көрсеткіш 99,6 пайызға жетіп отыр.

Жиында А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының жетекші ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының кандидаты Нұрсәуле Рсалиева «Қазақ тілі пәні – тілдегі өзгерістерді еңсерудің бас­ты тетігі» атты хабарлама жасады. Тілді бөтен сөзбен былғаудың жастарға әсерін түрлі мысалмен түсіндірген ғалым қазір көп мемлекет осы мәселеге бас ауыртып отырғанын айтады. Бұл бағытта тілі халықаралық қарым-қатынас тілдері қатарында тұрса да оны қорғап, дамытуды жан-жақты жүргізіп келе жатқан француздардан үлгі алуға болады. Әлем­де 130 миллионнан астам адам сөйлейтін жапон тілінің жағдайы жар шетінде тұр деп айта алмаймыз. Сөйте тұра жапондар оның тазалығына ерекше талап қояды, дұрыс қолдануын қатты қадағалайды.

«Жақында ғана Жапонияда теле­­арналардың бірі бағдарламасында ағыл­шын тілін көбірек қолданғаны үшін мемлекетке үлкен айыппұл төледі. Бұл – тілді қорғау үшін жасалған амал. Тіл тазалығын сақтайтын бірден-бір орын – мектеп. Сондықтан да бала тіліне бастан мән беру керек», дейді ғалым.

Ғалымның айтуынша, осыдан 10-15­ жыл бұрын ешкім «мен ойлаймын» деп сөз бастамайтын. Осы күні кейбір жур­­­налистер осылай сөз саптайтын болып жүр. Елге білім үйрететін мұғалім мен ғалымдар «мен ойлаймын» деп сөз бастап, «үлкен рахметпен» пікірін түйіндеп жатқанда, басқаларға не айтамыз? «Менде шар, сенде қуыршақ» деп жүрген баланың, «айту керекпіз, бару керексіздер» деп сөйлейтін ересектің тілін бүгін түземесек, ертең кеш болады.

Конференцияда «Тіл – Қазына» ұлт­тық ғылыми-практикалық орталы­ғының атқарушы директоры Лиза Есбосын «Жасанды интеллект өзегі – тіл», осы орталықтың ғалым хатшысы Гүлшат Түсіпова «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» тақырыбында баяндама жасады.

Іс-шара барысында тіл жанашырлары мемлекеттік тілдің қолданыс аясын жетіл­діру бойынша бірқатар ұсыныс айтты.

Конференция соңында облыс әкімінің орынбасары Шахмардан Байманов аймақ­тағы тілдерді оқыту орталығының құрыл­ғанына 15 жыл толуына орай өңірдегі тіл жанашырларын марапаттады.

Қызылорда