Жарқын жазушының мұрасы

Міне, сол көптен күт­кен күнге де жеттік. Тек жанды аяздай қаритыны – ағаның өзінің сол жетпісіне жетпегені... жарыққа шығуын асыға күткен кітаптарының тұсауы кесілген осы бір тамаша сәтті көзімен көрмегені... ал туған күн – мерейтойында толассыз тілек емес, тұрған үйінің қабырғасына ескерткіш тақта орнатылып, өткен шақта естелік айтылғаны...

Астанадағы Ұлттық кітапхана төрінде өткен жазушы, публицист, Қазақстан Жазушылар және Журналистер одағының мүшесі, Мәдениет қайраткері, Ақпарат саласының үздігі, «Құрмет» орде­нінің иегері Жылқыбай Жағы­пар­ұлының «Қыз қыран» және «Қара­сарт» атты қос кіта­бы­­ның таныс­тырылымына жи­нал­ған қауым­ның көкейін де осы бір өкініш кернеп, көкірегіне ащы өксік ты­ғылғаны еске алу жиы­ны­ның атмо­сфера­сы­нан-ақ анық сезі­ліп тұрды.

Рухани жиын Жылқыбай Жағы­парұлының өмір жолы баян­­­далған бейнематериалдан бас­талды. Жазушылықтың серті мен дертін сөз еткен қаламгердің үні мұрағат таспасынан былай деп жаңғырды: «Қолыма қалам ұстап, журналист атанған осы бір жылдар ішінде жалғанды жазғам жоқ. Жеке бастың мүддесі үшін бәзбіреулерді мақтап, арзан бедел де жимадым. Қолымдағы қаруым – қаламыммен, түн ұйқымды төрт бөлген азабыммен қарапайым халқымның қасіретін азайтып, қадірін арттыруды арман еттім».

Қаламгердің естелікке ай­налған осы бір дидары мен дауысы көпшіліктің көңілін босатты. Әсіресе «Арқаның асау қазағы» бейнесюжетінде көрсе­тіл­ген аға­ның жарқын бейнесін көріп, жеке арихивте сақталған қалам­гер­дің өлең оқып тұрған сәттегі жағымды коңыр үнін естігенде көзіне жас алып, көңілі толқымаған жан ­сирек. Барлығының жанарынан әке, жар, аға, іні, әріптес, ең бас­тысы, қайраткер тұлғаға деген сағыныш пен аһ ұрған көңілдің күрсінісін көрдік.

Осылай сәл мұңдылау басталған жиын жазушы-журналистің өмір жолына арналған жарқын есте­ліктер мен шығармашылығын байыпты барлаған әдеби талдау баяндамаларға ұласты. Әділет пен адалдықты ту еткен азаматтың кісілік келбеті, әріптес ағаның абзал әлемі хақында «Қазақ газеттері» серіктестігі бас директорының орынбасары, журналист Қамбар Ахметов тереңнен толғанды.

«Қасиетті Қарқаралы өңірінде туып, қиянға қанат қаққан Жыл­қы­бай Жағыпарұлы саналы ғұ­мы­рын қазақ баспасөзінің өсіп-өр­кен­деуіне арнады. Іргелі басылым­дар­да жемісті қызмет етті. Соның бірі өзі қызмет еткен «Egemen Qazaqstan» газеті үшін ол кісінің орны ерекше. Оның өкпені қыс­қан өтпелі кезеңдегі жасаған қай­рат­керлігі әрбір азаматқа үлгі. Әсіресе Ақмола өңіріндегі қазақ мектептерінің көбеюіне тікелей атсалысқан Жылқыбай Жағыпарұлының еңбегі зор деп білеміз. Оның «Зар-нала», «Кек», «Қарасарт» повестері – ұлт тағдырын шебер суреттеген шығармалар. Келешекте осы туын­дылар негізінде көркем фильм түсірілсе артық етпейді. Оған шығармалардың драмалық әлеуеті жетіп-ақ тұр. Ешкімді жатырқа­май, жатсынбай, әр қазақты бауырындай сүйген Жықаңның арлы аманаты – бар­шамызға ортақ парыз деп есептеймін», деп тебірене тіл қатқан Қамбар Жұмағалиұлы әрі қарай: «Біз әдетте журналистикадан шыққан жазушылардың шығармаларын оқып отырғанда тіл қасаңды­ғын, публицистиканың элемент­тері араласқан жұтаңдықты жиі байқасақ, Жылқыбай ағаның жазушылығында, керісінше, алғашқы сөйлемінен-ақ өзіне баурап алатын қазақтың керемет бай көркем тілі мен бейнелі суреттеулеріне сүйсініп қана қой­май, сюжетінен этнографиялық танымыңды тереңдететін тамаша тәлім де алуға болады. Мәселен, кейбір әріптестеріміздің қасқыр туралы дайындалған материалынан көп кемшілікті көргенде: «Әттеген-ай, Жылқыбай ағаның мына бір шығармасын оқып алғанда дәл осындай олқылыққа жол берілмес еді ғой» деп ойла­ғанымыз әлі есте», деп сөзін түйін­деді журналист.

Ал жазушы Әділбек Ыбы­райым­ұлы автордың «Қарасарт» пен «Зар-нала» туындыларының сю­жет­тік құрылымына тоқта­лып, көр­кемдік сипатын баян­дады. «Қар­қа­ралының соңғы қа­бы­ланы» хикая­сының тари­хи һәм мазмұн­дық мәніне те­рең бойлап, аллего­рия­лық­ астарын ашуға ұмтылды.

«Былтыр жазушының жаңадан шыққан кітаптарын алып, оқып шықтым. «Қарасарт» хикаятының алғашқы сөйлемін оқығаннан-ақ мені өзіне тартып алып кетті. Қоғам бір кезеңнен екінші кезеңге ауысып жатқан тұсты әдемі жазған екен. Кеңестік жүйенің әбден іріп-шіріп құлаған шағы мен тәулсіздіктің алғашқы жылдарында Қазақстанның есін жия алмай, аяғын апыл-тапыл басып жатқан тұсын тек әлеуметтік-тұрмыстық жағынан ғана емес, психология­лық тұрғыдан да терең, тұшымды суреттей білген екен. Осы бір ерекшелікті жазушының қай шы­ғар­масынан да ұшыратуға болады. Менің бір өкінетінім, Жылқыбай ағамыз журна­лис­ти­­ка­ның қара жұмысымен қар­­ба­­ласып жүріп, өзінің жазушы ретіндегі мүмкіндігін толық көрсете алмады. Әйтпесе қолымыздағы қай шығармасы да ағамыздың қаламгер ретіндегі пайым-парасат, қабілет-қарымын көрсетіп тұр. Ендігі тілегіміз – жазу­шы­ның екінші өмірінің баянды болғаны», деген қаламгер сөзін Жазушылар одағының Астана қаласындағы филиалының директоры Дәулеткерей Кәпұлы да қолдап, қуаттады. Ол Жылқыбай Жағыпарұлының шығармаларын әдебиеттанушыларға зерттеу нысаны ретінде ұсыну керегін жеткізді. Сонымен қатар еске алу іс-шара­сында жазушы, журналист Қайсар Әлім де әріптес тура­лы әдемі әңгімесін айтып берсе, Ақмола облыстық «Арқа ажары» газетінің ардагері Рахия Әлібекова әріптесінің адам­гер­шілік, қаламгерлік қасиеттері мен еңбекқорлығына айрықша тоқ­талды. Жиын соңында жазу­шының жа­ры Қарлығаш Жағыпарова өмір­лік серігінің шығармашылық мұра­­сын насихаттауда еңбек етіп жүр­ген азаматтарға алғыс айтып, оқыр­ман қауымға ыстық ықы­ла­сын жеткізді.

Кітап таныстырылымына жи­нал­­ғандар осылайша жазушы тура­лы жып-жылы естеліктерін толассыз төкті. Ағынан ақтарылған лебіздер өн бойында жақсы ағаға, жа­зушы тұлғаға деген шексіз са­ғы­ныш жатты. Біздің де көз алды­мыз­дан желтоқсан аязын жып-жылы еткен редакция есігінің ал­дындағы сол бір кездесуден кейін жа­дымызда жатталған аяу­лы жан­­­­­ның жарқын бейнесі, жайдары жүзі таспаға басылған кадр­дай көлбеңдеп өте берді. Сол сәтте ол жүздесудің соңғы екенін сезбесек те, оқырман ретіндегі жазушы шығар­ма­шылығымен кездесуіміз соңғы болмайтынын тағы бір мәрте ұғына түскендей бол­дық. Жетпісіне жете алмаған жазу­шы­ның жүзжылдықтар­ға ұласар екінші ғұмыры енді басталғандай...