Үш жылға арналған республикалық бюджет бекітілді

Отырысқа қатысушылар алдымен Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Нұрлан Байбазаровтың «Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2025-2027 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферт туралы» заң жобасы жөнінде баяндамасын тыңдады. Оның айтуынша, құжат бюджет кодексінің ере­же­лері негізінде әзірленген.

– Заң жобасында мұнай­дың кесімді бағасы 2025 жылы бар­реліне 42,3 АҚШ доллары, 2026-2027 жылдары бар­реліне 41-39,4 АҚШ доллары деңгейінде белгіленген. Осыны ескере отырып, Ұлт­тық қордан кепілдендірілген трансферттің мөлшері 2025-2027 жылдарға жыл сайын 2 трлн теңге көлемінде ай­­қын­далды. Жоспарлы кезеңде Ұлт­тық қордың таза валю­та­лық акт­ивтері болжам бойынша 2025 жылы 62,2 млрд АҚШ долларын, 2026-2027 жыл­дары 69,9-78,7 млрд АҚШ долларын құрайды, – дей келе Н.Бай­базаров заң жобасын қабыл­дау республикалық бюджет­тің тең­­герімділігін қамтама­сыз етуге мүмкіндік беретінін жеткізді.

Кейін депутаттар талқы­лауына «2025-2027 жыл­дар­ға арналған республикалық бюджет туралы» заң жобасы ұсынылды. Құжатқа сәйкес, Н.Байбазаров еліміздің ал­да­ғы үш жылға арналған әлеу­­меттік-экономикалық да­­му бол­жамын таныстырды. Баян­дамашы болжамды қа­лыптастыруда мұнай бағасы барреліне 75 доллар және доллар бағамы 470 теңге болатын базалық сценарий алынғанын атап өтті.

– Болжам бойынша 2025 жылы ішкі жалпы өнімнің нақты өсуі 5,6 пайызды, 5 жыл ішінде жалпы ішкі өнімнің орташа жылдық өсуі 5,4 па­йызды құрайды. Номиналды ішкі жалпы өнім 2025 жылғы 150,8 трлн теңгеден 2029 жылы 234,2 трлн теңгеге дейін өседі. Экономиканың барлық саласында өсім болады деп күтіледі. Мәселен, өнер­кәсіп­тегі орташа жыл­дық өсу қар­қыны – 4,1 пайыз­ды, оның ішінде өңдеу өнер­кәсі­бін­де – 5,8 пайызды, тау-кен өндіру өнеркәсібінде 2,9 пайыз­ды құрайды. Ауыл шаруа­шылығындағы орташа жылдық өсім – 5,3 пайыз, құрылыста – 9,3 пайыз, көлік қызметтерінде – 8,2 пайыз және саудада 7,1 пайыз болады. Ал мұнай өндіру көлемі 2025 жылы 97,2 млн тоннадан 2029 жылы 104,8 млн тоннаға дейін ұлғаяды, – деді министр.

Заң жобасын бұған дейінгі талқылау барысында 250-ден аса түзету енгізілген. Де­путаттар тұрғын үй-ком­муналдық шаруашылық, көлік және коммуникациялар, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет және спорт, тағы да басқа негізгі бағыттар бойын­ша шығыстарды арттыруды ұсынған. Қаржы министрі Мәди Тәкиевтің сөзіне қарағанда, талқылау нәтижесінде халықтың өмір сүру сапасын арттыру­ға, өңірлерді дамытуға бағыт­талған бірқатар ұсыныс ен­гізілген. Оның ішінде халықты таза сумен қам­тамасыз етуге, жылу әрі электр энергети­касын, көлік, ин­женер­лік-ком­­муника­ция­лық инф­рақұ­рылымына, сондай-ақ «Ауыл – ел бесігі» жобасын іске асыруға қосымша шығыстар көзделген. Сонымен қатар тегін медициналық көмектің кепіл­дік берілген көлемі ая­сын­да медициналық қыз­мет­тер көрсетуге, сыбайлас жем­қорлыққа қарсы сарапта­ма жүргізуге арналған шығыстар қарастырылған.

– 2025 жылы туризм мен спортты дамытуға респуб­ликалық бюджет шығыстары 141 млрд теңге, мәдениет және ақпарат саласына 165 млрд теңге көлемінде жос­пар­ланған. Өңірлерді дамы­туға 7,5 трлн теңге бөлінеді. Экономиканың нақты секторын дамытуды қолдауға 2,1 трлн теңге қарастырылған. Сонымен қатар құқық қор­ғау органдарының 2025 жылға арналған шығыстары 2,7 трлн теңге көлемінде жос­парланған. Жалпы 2025 жылы республикалық бюджет кірістері 15,6 трлн теңгені немесе ІЖӨ-нің 10,4% деңгейінде болжанып отыр, – деді ол.

Қосымша баяндамашы Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлей­меновтің айтуынша, қыр­күйектің қорытындысы бо­йынша елдегі инфляция дең­гейі 8,3% болды. Бұл 2023 жыл­ғы ең жоғары көрсет­кішпен салыстырғанда 2,5 есе төмен.

– Ұлттық банк осы жылдың басынан бері базалық мөл­шерлемені төрт рет төмен­детті. Яғни базалық мөлшер­леме 15,75%-дан 150 базистік тармаққа – 14,25%-ға дейін төмендеді. Біздің болжамымыз бойынша, 2025 жылы инфляция 5,5-7,5% дәлізінде, 2026 жылы таргетке жақындап, 5%-дан 7%-ға дейінгі ара­лық­та қалыптасады, – деген Т.Сүлей­менов Ұлттық қордан қара­жатты алу оның түсімі­нен асып отырғанын мәлім­деді. Мұндай жағдайда Ұлттық қор қаражатын көбейтетін жалғыз фактор инвестициялық кіріс екені аталды.

Ізінше отырыста Заң жобасына қатысты сауалдар жол­данды. Депутат Асхат Рахым­жанов Премьер-министр­ден Президенттің 2029 жылға қарай Қазақстан эко­номикасының өсімін 450 млрд долларға дейін жет­кізу жөніндегі тапсырмасын Үкі­меттің қалай орындап жат­­қаны туралы сұрады. Өз кезе­гінде О.Бектенов әлеу­меттік-экономикалық да­му болжамына сәйкес, Мем­лекет басшысының тапсырмасы қалай орындалатынын ашып түсіндірді.

– Елдің 2025-2029 жылдарға арналған әлеуметтік-эконо­ми­калық даму болжамына сәй­кес, ІЖӨ-нің жыл сайынғы өсімі орта есеппен 5,4% деңгейін­де жоспарланған. Мұндай көрсеткішке қол жеткізген кезде елдің ішкі жалпы өнімі 2025 жылы 321 млрд доллардан 2019 жылы 498 млрд долларға дейін ұлғая­ды. Осылайша, 2029 жылға қарай ІЖӨ көле­мін 450 млрд долларға дейін жеткізу жөніндегі тапсырмасы орын­далады. Биылғы 9 айдың қоры­тындысы бойынша ІЖӨ өсі­мі 4%-ды құрады. Бұл өсім­ге мұнай өндіру көлемі­нің төмендеуі аясында қол жеткізілді. Яғни өсім басқа да мұнайдан тыс салалар есебі­нен өсіп жатыр. Экономика ауыл шаруашы­лығы есебінен да­­­мып келеді, ол 11,4%-ға өсті. Кө­лік, сауда есебінен өсім 6%-дан жоғары көрсеткіш көрсетті. Құрылыс 10%-дан аса өсті. Осылайша, бұл салалардағы өсім жалпы экономиканың, ІЖӨ-нің өсімін қолдауға мүмкіндік береді. Әрине, бұл жеткіліксіз, біз мұны түсінеміз, сондықтан да түйінді мәселе бойынша қазірдің өзінде жұмыс істеп жатырмыз. Бұл – еліміздегі ірі индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру үшін экономикаға елеулі инвестиция көлемін тарту. Өсу мүмкіндіктерінің бірі инфра­құрылымға өте маңызды инвестицияларды көздейтін Ұлттық инфра­құры­лымды дамыту жоспарын іске асыру болмақ. Сондай-ақ Президент Жолдауында берген тапсырмасына сәйкес, ТКШ жүйесін жаңғыртудың жаңа ұлттық жобасын әзірлеу соңғы сатыда тұр, – деді Премьер-министр.

Мәжілістегі саяси партия­лардың фракция жетекші­лері де заң жобаларына өз баға­сын берді. «Amanat», «Ауыл», «Respublica» және Қазақстан Халық партиясы фракциялары қолдап, «Ақ жол» фракциясы қарсылық білдірді, ал Жалпыұлттық социал-демо­­кратиялық партиясы фрак­ция­сы қалыс қалды.

Талқылау қорытындысы бойынша екі заң да қабылда­нып, Сенатқа жолданды. Қоры­­тын­дылай келе палата спи­кері Ерлан Қошанов респуб­л­ика­лық бюджет жобасы күр­делі эко­номика­лық жағдай­ға қа­­ра­мастан, мемлекет­тің бар­­лық әлеуметтік мін­дет­темесін орындауға мүм­кіндік беретінін баса айтты.

– Біз үш жылдық кезеңге арнал­ған ел бюджетін талқы­лау­ды аяқтап, қабылдадық. Бюд­жетте Мемлекет басшы­сының сайлауалды бағдар-ламасы мен жыл сайынғы Жолдауларында белгіленген бастамаларын іске асыруға баса зер салынды. Бюджеттің жалпы шығыстарының шамамен 40 пайызы әлеу­мет­­­­тік салаға бағытталған. Мәсе­лен, келе­сі жылы әлеумет­тік төлем­­дер өсіп, төлем алушы­лар саны артады, – деді Мәжіліс төрағасы.

Депутаттар «Қазақстан Рес­­­публикасының аумақтық қор­ғанысы туралы» заң жобасы мен оған ілеспе түзетулерді бірінші оқылымда мақұлдады. Оларды депутаттарға Қорға­ныс министрінің бірінші орын­басары – Қарулы Күштер Бас штабының бастығы Сұл­тан Қамалетдинов таныстырды. Оның айтуынша, заң жоба­сы аумақтық қорғаныс саласын­дағы мемлекеттік саясаттың құқықтық негіздерін белгілейді.

– Әзірленген нормалар тиіс­ті қаржы бөлінген аумақ­тық қорғаныс жүйесіне сала­лық сипат беруге, орталық және жергілікті атқарушы орган­ның ұйымдағы функциясы мен өкілеттігін айқын­дауға, жеке және заңды тұлға­ның осы саладағы құқығы мен міндетін бекітуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар Қорға­ныс министрлігіне орталық, жергілікті атқарушы орган, меншік нысанына қарамас­тан, ұйым қызметін мемле­кет­­тік ба­қы­­лау функциясын жүк­теу­ге ықпал етеді, – деді С.Қамалетдинов.

Жұмыс тобының жетек­шісі Максим Рожин өзінің қо­­сым­ша баяндамасында Қазақ­стан­­ның қорғаныс жүйесіне «ерік­­ті адам» және «өзін-өзі қор­­ғау құралымдары» деген жаңа ұғымдар енгізілетінін атап өтті. Азаматтардың со­ғыс жағдайы кезінде өзін-өзі қорғау құрамаларында ерікті қызмет атқару мүмкіндігі қарастырылған.

Бұған қоса депутаттар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілері­не биржа саудасы мәселелері бойын­ша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заң жоба­сын екінші оқылымда қабыл­дап, Сенатқа жолдады. Түзету­лерді әзірлеуші Екатери­на Смышляева екінші оқы­лымға дайындық барысын­да депутаттардан тауар бир­жаларының лицензиялары­ның қолданылуын тоқтата тұру және одан айыру тәр­тібін айқындау, клиринг орта­лық­тарының бағдар­лама­лық қамтамасыз етілуі­не талап­тарды енгізу, әлеумет­тік ма­ңызы бар биржа­лық тауар­лардың саудасын ұйым­дас­тыру тәртібін нақтылау, сон­дай-ақ тауар биржалары жар­ғылық капиталының тұрақты мәндерін айқындау жөнінде ұсыныстар түскенін айтты.

Бұған қоса Мәжіліс Сенат­тың «Қазақстан Респуб­ликасы­ның кейбір заңнамалық акті­леріне тұрғын үй саясатын рефо­рмалау мәселелері бо­йын­­­ша өзгерістер мен толық­ты­рулар енгізу туралы» заңына енгізген түзетулерімен келісті.