Қол-аяғы балғадай жанның ешқандай кәсіпсіз қол қусырып қарап отырғаны – қай қоғамға да жараспайды. «Мамандығыма сай жұмыс таппадым» дегенді сылтау етіп, әр істің басын бір қайырып жүрген қазіргі жастарды көргенде еріксіз осындай ойға келесіз. Біздің бала кезімізде кетпенін арқалап бақшадан қайтқан диқаннан, егін мен шөптің қамымен көктем мен күз тыным таппайтын механизатордан, жазды жайлауда өткізіп, күзде етектегі елге түсер малшыдан құрметті жан жоқ еді.
Жақында бір таныстан естіген әңгіме де ойлантарлық. Қаладағы жеке мектептердің бірі бір пәннен 3 мұғалімнің орнына конкурс жариялапты. «Сенесіз бе, соған алпыстан аса адам қатысты. Көпшілігі – грантпен оқып, оқуды енді бітірген жастар. Елімізде жоғары оқу орындары даярлап жатқан кейбір мамандықтарды бітіргендер саны қажеттіліктен асып кеткенін осыдан-ақ біле беріңіз. Есесіне көп мекеме қарапайым жұмысшы таба алмай отыр», дейді ол.
Дәл осындай мәселені «Қызылорда – Жезқазған» күре жолы құрылысына барғанда жергілікті мердігер, «Қыран» ЖШС-ның директоры Жайсаң Сыздықов та айтып еді. Компания 1 млн теңге жалақыға грейдер айдаушыны шетелден алдырып отыр. Өйткені өзімізде ондай мамандық иелері табыла бермейді.
Біздің бүгінгі кейіпкеріміздің де мамандығы қазір көп кездеспейді. Дұрысы, қазіргі жастар көп жолай бермейтін кәсіп. «Қызылорда су жүйесі» мекемесінің жөндеуші-слесарі Болат Назаров кезінде ауыл мектебін үздік бітірген оқушы еді. Сол жылы жергілікті педагогикалық институтқа да түсті. Болашақта тарихшы боламын деген жастың арманы да көп еді. Бірақ үйдің бар шаруасын атқарып жүрген үлкен ұлдың оқуға кеткені ең алдымен әке-шешеге салмақ болды.
Үйге ара-тұра бір соққанда тірліктен қажыған үлкендерді көрген жігіт оқуды тастап, ауылдағы шаруа қожалығына жұмысқа кірді. Техника да айдады, шаруашылықтың бар жұмысының басында жүрді. Өзінен кейінгі бауырларына бас-көз болып, аз уақытта белді маманның біріне айналды. Ауылдағы шаруашылық жұмысын тоқтатқанда, «Қызылорда су жүйесі» мекемесіне келіп, слесарь атанды.
Бастапқыда қара жұмыстан қажыған сәттерде «Әттең, баяғыда оқуымды үзбеуім керек еді» деген ойда болғаны рас. Бірақ жаңа ортаға үйреніп, кәсіпті меңгергеннен кейін оның бәрі жайына қалды. Жаңа жұмыс жастайынан мотор жинап, техника тілін үйренген оған оншалықты қиын болған жоқ. Десе де білгенін үйретуден жалықпаған Марат есімді аға шебердің қамқорлығын ұмытпайды. Қазір зейнетке шыққан сол ағалардың жолын бұлар басты. Жұмысқа жаңа келген жастарға жол көрсету саладағы білікті маман атанған осыларға ауысты.
«Әр жұмыстың өз ерекшелігі бар. Мысалы, кәріз сорғы стансаларын жөндеуде қауіпсіздік шаралары қатаң сақталуы керек. Біз жастарға осыны ескертеміз. Қазір бұрынғыға қарағанда жұмыс әлдеқайда жеңілдеді. Тірліктің көбі автоматтандырылып, қаладағы 60-қа жуық сорғы стансаларының дені жаңартылды. Жалпы, кейінгі толқынның арасында көлік жүргізушісі, механизатор мамандығын кеңінен насихаттап, соған бейімдеуіміз керек. Слесарьлық та сирек мамандыққа айналып барады. Әсіресе токарь табу қазір оңай болмай тұр. Жыл сайын колледждерді тәмамдап жатқан жүздеген маман жеңіл жұмыс іздеп әр салада жүр», дейді Болат Назаров.
Шынында да қазір жұмысшы болатын жасты күндіз қолыңа шам алып іздесең де табуың қиынға айналып барады. Көпшілігі белін бүкпей, бейнет шекпей, байлыққа кенеле қалғысы келеді. Әлеуметтік желідегі жарқылдаған өмірге елтіп жүргендері қаншама. Қол-аяғы балғадай жігіттердің мекеме есігін күзеткен қарауылдықтан аса алмай жүргеніне жаны ауырады. Ресми деректер бойынша еліміздегі құрылыс саласында жүргендердің 67 пайызы сырт мемлекеттерден келеді екен. Ауылдағы механизаторлардың ең жасы зейнет жасына келіп қалды. Елдегілердің көбі қалаға келіп, көлігімен адам тасығанды қанағат қылып жүр. Күні ертең жұмыс істейтін, істің көзін білетін жасты қайдан таппақпыз?
Осыдан да Мемлекет басшысының келесі жылды «Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жариялағаны көпті қуантып отыр. Құрылыс, ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп саласында еңбек етіп жүргендерге көңіл бөлінсе, жұмысшының да мәртебесі артатыны анық. Кейіпкеріміз Президенттің жұмысшы мамандықтарын дәріптеу арқылы еңбекқор, нағыз маман болу идеясын насихаттау, кәсіптік білім саласына реформа жасаудың маңыздылығына ерекше тоқталғаны қоғамға үлкен қозғау салады деп ойлайды. Маңдай терін төгіп жүріп табысқа жеткен адамдарды үлгі етіп, оларға лайық құрмет көрсеткенде ғана еңбеккер мәртебесі көтеріле бермек.
«Баланы шектен тыс өбектеудің зардабы көп. Кішкентайынан қолынан келетін жұмысты тапсырсақ, ертең есейгенде еңбектен қашпайтын, жауапкершілігі жоғары адам қалыптасатынын ұмытпауымыз керек», дейді ол. Өзі балаларын осы бағытта тәрбиеледі. Ұлдың үлкені әскерден кейін сол салада еңбек етіп жүр. Кейінгілерінің де тапсырған істі тап-тұйнақтай атқаруын қадағалайды.
«Жұмыстың көзін тапқан байлықтың өзін табады» деген бар. Бұл – кәсібіне адал әрі жауапкершілікпен қараған адамды құрметтің төріне шығарғысы келген қоғамның ұстанымы.
ҚЫЗЫЛОРДА