С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінде Қазақстандағы алғашқы медицина институтын тұңғыш бітіруші қазақ қызы, көрнекті ғалым, тамаша педагог, мықты клиницист, еліміздегі ана мен бала денсаулығын қорғау қызметінің негізін салушы, Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері, медицина ғылымдарының докторы, профессор Кәмила Өтегенованың туғанына 100 жыл толуына орай «Ана мен баланы қорғаудағы үлес» атты естелік конференция өтті.
Алқалы жиынды Акушер-гинекологтар ұлттық қауымдастығының төрайымы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, медицина ғылымдарының докторы, профессор Нина Қайыпова ашып, ұлағатты ұстаздың қазақстандық дәрігерлер мен ғалымдардың бірнеше буынын қалыптастырып, артында өшпес із қалдырғанына, сондай-ақ, адамдық және кәсіби биік қасиеттеріне тоқтала кетті.
– Бүгін біз ұстазымызды құрметтеп, оның алдында есеп беріп тұрғандаймыз, – деді ұстазға тағзым етудің үлгісін көрсетіп Нина Қайыпқызы. – Мен осындай керемет ұлы ұстаздың қасында жүріп, дәрігерлікті, адами қасиеттерді үйренгенім үшін тағдырыма ризамын, әрі мақтан етемін. Өйткені, біздің мамандығымыз өте күрделі, ана мен баланың өміріне жауап береді. Міне, Кәмила Досқызы өзінің кәсібилігімен бізді акушерия мен гинекология әлеміне әкеліп, клиницист және екі өмірге жауап беретін ұлы мамандыққа тәрбиеледі. Кәмила Досқызы туған институтында 41 жыл адал қызмет атқарып, мыңдаған баланың дүниеге келуіне және қаншама ананың денсаулығын сақтауға үлес қосты.
Ол кісінің дәрістері педагогикалық шеберліктің мектебі болса, таңертеңгілік өткізетін конференциялары клиникалық ойлауды дамытудың сабақтары екен. Өзі қорғатқан 26 кандидаттық диссертацияның тақырыбы өзектілігімен, маңыздылығымен жоғары бағаланыпты. Өйткені, ғылыми кадрларды мақсатты аспирантура арқылы белсенді түрде дайындайды екен. Осылайша, ол өзінің ғылыми мектебін қалыптастырған. Оның шәкірттері бүгінде тек елімізде ғана емес, басқа да шет елдерде абыройлы жұмыс атқаруда. Осыдан он жыл бұрын осы университеттің қабырғасында Кәмила Досқызымен бірге қызметтес болған әріптестері, шәкірттерімен 90 жылдығын дәл осылай атап өтіліпті.
Кәмила Досқызы 1915 жылы Орынбор губерниясының Троицк қаласында шаруа отбасында дүниеге келеді. Ондағы мектепті ойдағыдай бітірген соң, анасы Рысты балаларының жоғары білім алуы үшін Алматы қаласын таңдап, көшіп келеді. 1936 жылы мединститутты бітірген соң, еңбек жолын Оңтүстік Қазақстан облысының Ащысай кен орнының учаскелік ауруханасында бастайды. Көп ұзамай аурухана меңгерушісі болады. Талантты жас одан әрі ғылымға ден қоюы үшін 1938 жылы өзі оқып бітірген оқу орнының акушерия және гинекология кафедрасының клиникалық ординатурасына түседі. Алматыдағы 1-перзентханада ординатор (1939), 1939-40 жылдары Мәскеудің акушерлік-гинекология институтында ғылыми қызметкер, 1945 жылы кандидаттық диссертациясын 2-ші Мәскеу мемлекеттік медицина институтының ғылыми кеңесінде, ал 1955 жылы Ленинградта КСРО Медицина ғылымы академиясының Ленинградтағы бірнеше институттары ғылыми кеңесі мүшелерінің алдында докторлық диссертациясын ойдағыдай қорғап шығады.
1952 жылдан 1958 жылға дейін педиатрия факультетінің акушерия және гинекология кафедрасын, 1958 жылдан 1978 жылға дейін, яғни 20 жыл емдеу факультетінің акушерия және гинекология кафедраларын басқарып, елімізде медицинаның аса күрделі акушерия мен гинекология саласын дамытуға өлшеусіз үлес қосады. Ұстазы профессор А.И.Малининнің дарынды шәкірті, көрнекті хирург, өзінің дәрігерлік, педагогтық, зерттеу жұмыстарын ұйымдастырушылық қабілетімен ұштастыра білген қазақтың санаулы талантты қыздарының бірі – Кәмила Досқызы 11 жыл бойы Денсаулық сақтау министрлігінің бас акушер-гинекологы, 20 жыл бойы Қазақстан акушер-гинекологтар қоғамының төрайымы, Бүкілодақтық акушер-гинекологтардың ғылыми қоғамы төрағасының орынбасары, салалық журналдардың алқа мүшесі, Алматы облыстық кеңесінің депутаты болған.
Гинекология саласының білікті маманы ретінде Өтегенованың акушерлік даңқы Одаққа мәлім еді. Кеңес әйелдерінің көрнекті өкілі ретінде ол Жер шарының көптеген қалаларын аралап, талай халықаралық съезд, форум, конференцияларға қатысып, делегация құрамында Финляндия (1954), Австрия (1961) КСРО ғалымдарымен бірге АҚШ-та (1975), т.б. елдерде болған. 63 жасында өз еркімен зейнеткерлік демалысқа шығып, немерелерін бағу үшін қызы Жәмилаға қолғабыс жасауға Мәскеуге кетеді. Осыдан кейін 15 жылдай өмір сүріп, 78 жасында дүниеден озады.
Конференцияда көрнекті ғалым, ұлағатты ұстаз, денсаулық сақтау ісінің ірі ұйымдастырушысы, қоғам қайраткері жайлы С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дің ректоры, медицина ғылымдарының докторы, профессор Айқан Ақанов бекзат болмысты тума шешеннің дәрістерін студенттердің қызыға тыңдағанын, өте әділ ұстаз болғанын, ал ҚР ҰҒА-ның академигі Алшынбай Рақышев білікті дәрігер-ғалым, хирург, адамгершілігі мол әріптес болғанын тілге тиек етті. Сондай-ақ, аталмыш оқу орнының емдеу факультетінің акушерлік іс және гинекология кафедрасының Кәмила Досқызынан кейінгі меңгерушілері медицина ғылымдарының докторы, профессорлар Н.Н.Мезинова, А.Т.Раисова, А.М.Дощанова, Л.Ғ.Қалиева, сондай-ақ, Астанадан арнайы келген медицина ғылымдарының докторы, профессор Гүлнар Сарқытқызы ұстаздарының адамгершілігі, кәсіби біліктілігі жайлы еске алды. Ғалымның 150 ғылыми жұмысы жарық көрген. Бір айта кетерлігі, «Акушерлік, гинекология және перинатология» журналы бір санын жүзге толып отырған ұстаздарына арнаған.
«Артында бар оңалар» демекші, Кәмила Досқызы соңына ұрпақ қалдырып, қызы Жәмилаға элиталық білім берді. Жәмила мектепті алтын медальмен аяқтап, Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтын тәмамдаған, заң ғылымдарының кандидаты. Қазір балалары Тимур, Андреймен Мәскеуде тұрады.
Жиын соңында Жәмила Қанышқызы жиналғандарға анасы жайлы жазылған кітабын сыйға тартып, конференцияны ұйымдастырған шәкірттеріне алғысын білдірді.
Гүлзейнеп СӘДІРҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан».