Далалықтардың дархандығы қытайлықтарды тәнті етті

Жуықта еліміздің бір қиырындағы Дос­тық бекетінде Қазақстан мен Қытай қарым-қатынасының жаңа тарихындағы сәтті бас­тау­ларды еске салатын мәнді бір шара өтті. Бұл шара осы екі ел экономикасының да­муы­на лайықты үлес қосып келе жатқан Ақ­тоғай – Достық пен Усу – Алашаңқай темір жол желілері түйілісуінің 20 жылдығына ар­нал­ды. Аталған темір жол желілері алғаш рет 1990 жылдың 12-ші қыркүйегінде түйілісіп, осыған орай Еуразиялық көлік дәлізін қа­лыптастыруда үлкен рөл ойнайтын маңызды жаңа жол желісінің ашылу салтанаты болған еді. Енді міне, зырлап өте шыққан жиырма жылдан кейін аталған тарихи оқиға құрметіне орайластырылған екі күндік шараға “Қа­зақстан темір жолы” ҰК” АҚ басшылары, ардагерлері, қытайлық қонақтар қатысты. Тарихи деректерге жүгінсек, КСРО мен Қытай арасындағы шекаралық темір жол өткелін салу жөніндегі жұмыстар 1970 жыл­дары қолға алына бастаған болатын. Де­ген­мен бұл жұмыс екі мемлекет арасындағы салқын қарым-қатынас әсерінен болса керек, өз арнасын тауып, дұрыс жолға түсіп кете алмады да тоқтап қалды. Сонан кейін Қазақстан өз тәуелсіздігіне ие болған 1990 жылы қайта қызу серпінге ие болды. Егер әңгімені одан да әріден қозғайтын болсақ, тарихы сан мыңдаған жылдарды қам­титын көне Қытай мен ежелгі түркі әлемінің өзара қарым-қатынастарында ризашылықпен еске алуға лайық небір тамаша кезеңдер аз кездеспеген. Көрші елдер бірінің тіршілігінен екіншісі нәр алып отырған. Соның айшықты мысалдарының бірі ретінде көне Жібек жо­лын айтуға болады. Батыс пен Шығысты бай­ланыстырған осы әлемдік деңгейдегі сау­да жолы біздің ата-бабаларымыздың тұрмыс-тіршілігіне айтарлықтай әсер етіп, оның бойында көптеген қалалар пайда болған еді. Осы Жібек жолының тоқырауы Орталық Азияның әлемдік тіршілік арнасынан бірте-бірте ажырауына, Еуразия секілді алып құр­лықтың орта тұсында тұрып-ақ мешеу шет­кері аймаққа айналуына алып келді. Тұтас түркі дүниесінің ыдырау үрдістері, бұрыңғы қалыптасып келе жатқан отырықшылық өм­ір­дің аяқ асты етіліп, көшпелі өмір салтының барынша үстемдік құруы міне, осы Жібек жолының бойынан жан кетуімен одан әрі үдей түскен болатын. Қазақстанның өз тәуелсіздігіне ие болы­сымен шығысымыздағы алып мемлекет Қы­таймен қарым-қатынасты жаңа мағынада қа­лыптастыра отырып, оның экономикалық қуа­­­тынан нәр алуға, әрі осы арқылы батыс пен шығысты байланыстыра алтын көпір рө­лін атқаруға деген ұмтылысы Елбасы­мыз­дың көреген саясатының белгісі еді. Ол үшін көне Жібек жолын жаңа заман бейнесінде қайта жандандыру қажет болды. Оның үлкен мүм­кіндігін темір жол бере алатын еді. Сөй­тіп жоғарыда аталған темір жол желілерінің түйі­суі екі елдің жаңа қалыптаса бастаған эко­номикалық қарым-қатынасының аса ма­ңызды оқиғасы ретінде айшықты тарихи де­рек­тердің кең айналымына енді. Маңызды жобаның жүзеге асырылуы еуразиялық көлік дәлізін қалыптастыру жоспары аясындағы темір жол жылжымалы құрамдарының тран­зиттік мүмкіндігін арттырып қана қоймай, екі елдің арасындағы алыс-берістің артуына, эко­но­микаларының дамуына қосымша серпін берді. Бүгінгі күні Достық – Алашаңқай темір жол өткелі “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ-ның әріптестері – екі елдегі жүк жөнелту­ші­лер мен жүк қабылдаушылар үшін аса тиімді транзиттік дәліз болып табылады. Достық стансасы – жүк жіберуге ар­нал­ған шекаралық өткел. Онда жүктерді түсіріп-тиеумен қатар, оны сұрыптау жұмысы да ат­қарылады. Стансада 12 тарамды жолы бар сұрып­тау дөңесі арқылы бір тәуліктің ішінде 2500 ва­гоннан тұратын пойыздарды жасақтап, та­ра­ту, сұрыптау жұмыстары жүзеге асырылады. Жүктерді басқа вагондарға ауыстырып ти­еу­дің 9 орыны бар. Оның екеуі жабық ва­гон­дардағы қорапты-орамалы бөлшек жүк­тер­ге, үшеуі ашық жылжымалы құрамдарға, екеуі контейнерлік жүктерге арналған. Мұнда вагондардың доңғалағы 1520 миллиметрлік табанынан 1435 миллиметрлік тар табанға ауыстырылады. Тәулігіне 220 вагонның доңғалағы ауыстырылады. Достық стансасын және Ақтоғай – Дос­тық темір жол телімін дамытудың 2008-2011 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ прези­ден­тінің бұйрығымен стансадағы өңдеу жұмысы мен сервистік қызметтерді жандандырудың іс-жоспары бекітіліп, жүзеге асырылу үстінде. Электрмен қамту орталығын жаңғырту, екі бірдей жолтабандарында қосымша қабылдау-жөнелту паркінің құрылысын жүргізу, жүк ауыстыратын қосымша орын жасау, Қытай­дан келетін жұмысшыларға арнап әкімшілік және тұрмыстық корпус тұрғызу және басқа да жұмыстар осы шаралар аясында іске асы­рылуда. Белгіленген шаралардың басым көп­шілігі қазірдің өзінде орындалып та қойды. Жақында стансаға Қытайдан қазіргі заманғы талаптарға сай келетін 15 маневрлік локомотив жеткізілді. 2009 жылдың аяғында бірыңғай ресімдеу залының ашылу салтанаты өткізілді. Ол ар­қы­лы көліктік, ветеринарлық, фитосани­тар­­­лық, санитарлық-эпидемиологиялық бақылау бекетінің өткізу жұмыстарының құжаттан­дырылуы жеделдетілді. Залда ақпараттық стен­діде тасымалдауды ресімдеу және тауар­ды алып жүру құжаттарының қозғалыс ба­рысы “онлайн” кестесі арқылы көрсетіледі.           Қа­зақстанға транзиттік ел ретінде Еуропа мен Азия мемлекеттерінің қызығушылы­ғы­ның артуына байланысты Қазақстан Үкі­ме­тінің қолдауымен “ҚТЖ” ҰК” АҚ-тың 2008-2012 жылдарға арналған инвестициялық бағ­дарламасы түзілді. Онда Достық стансасын одан әрі дамыту мәселесіне жеткілікті дең­гей­де назар аударылған. Стансаны дамыту жоспарларында әлеу­мет­тік мәселелерге де барынша көңіл бө­лін­ген. Мәселен үстіміздегі 2010 жылы Достық стансасында үш қабатты сегіз үйден тұратын шағын ауданның құрылысы аяқталған еді. Осы бойынша ұлттық компанияның пре­зиденті Асқар Мамин 216 тұрғынға тұрмысқа жайлы жаңа пәтерлердің кілтін табыстады. Станса тұрғындарына ауа райының қо­лайсыздығына және еңбек жағдайының ау­ыр­лығына байланысты материалдық өтемақы беріліп тұрады. Сөйтіп ежелгі Жібек жолын жалғаған Қы­тай мен Қазақстан арасындағы достық және экономикалық ынтымақтастық мәселелері іс жүзінде көрініс тауып, жан-жақты өрістей түссе, бұған темір жол саласының да қосып отырған үлесі зор деуге болады. Соның ішін­де Достық стансасының екі ел шекарасында географиялық тұрғыдан қолайлы орналасуы Қазақстан аумағы арқылы транзиттік тасымалдың тасқындай түсуіне ықпал етуде. Осы ретте Қорғас-Жетіген темір жол же­лісінің салынуы Достық стансасының ма­ңызын төмендетпейтіндігін айту парыз. Ма­мандардың айтуынша, Достық стансасын­дағы тасымал көлемі 2020 жылы 20 миллион тон­наға жетеді деп жоспарланып отыр. Әл­ем­дік экономикалық дағдарыс ауыртпашы­лығы айыға қоймаған 2009 жылдың өзінде Достық стансасы арқылы тасымалданған жүк көлемі рекордтық көрсеткіш – 15,5 млн. тоннаға дейін жетуі осы жоспардың нақ­тылығын алдын ала дәлелдей түскендей болды. Бүгінде шекаралық стансадан өтетін жүктер көлемі Қазақстан аумағы арқылы өтетін транзиттік тасымалдың 20 пайыздан астамын құрайды. Салтанатты басқосуда сөз алған “ҚТЖ” ҰК” АҚ-тың Персоналды басқару және әлеуметтік мәселелер жөніндегі вице-президенті Асхат Акчурин аталған темір жол желілері мен Достық стансасындағы бүгінгі қол жеткізілген жетістіктер Қазақстан мен Қытай мемлекет басшыларының көреген саясатының жемісі екендігін атап көрсетті. Оның айтуынша осыдан жиырма жыл бұрын стансада небәрі 56 ғана теміржолшы болса, бүгінде олардың қатары сегіз мыңға жуық­таған. Міне, осы бір санының өзінен-ақ көптеген жайтты аңғаруға болатындай. Алматы темір жол бөлімшесінің дирек­то­ры Бауыржан Орынбасаров биыл Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымалының көлемін 16 млн. тоннаға жеткізу көзделіп отырғандығын жеткізді. Тәуелсіз мемлекеттің алғашқы Көлік ми­нис­трі болып жұмыс істеген темір жол са­ласының ардагері Нығметжан Есенғарин өз сөзінде бүгінде Қытайдан Еуропаға, Ресейге жы­лына 3 млн. тонна транзиттік жүк жө­нел­тілетіндігін, енді оны 20 миллион тоннаға жет­кізудің жолдары қарастырылып жат­қандығын айтып өтті. Қытай делегациясын бастап келген ҚХР темір жол министрлігінің халықаралық қа­тынастар департаменті директорының орын­ба­сары Сун Лиши, халықаралық қатынастар де­пар­таментінің бөлім бастығы Ван Ляньбин, Үрімші темір жолы, Солтүстік-Синьцзян темір жол компаниясының өкілдері екі ел ара­сын­дағы ынтымақтастықтың бұрынғыдан да жоғары қарқынмен дамитындығына сенім білдірді. Салтанатты рәсімнен соң Достық стан­сасының қалыптасуына сүбелі үлес қосқан теміржолшылар “Адал еңбегі үшін”, “Достық –Алашаңқай шекаралық өткелінің 20 жылдығы” мерейтойлық кеуде белгілерімен марапатталды. Қазақстанның өнер жұлдыздары күшімен қойылған концерттік бағдарлама көпшілік көңілінен шықты. Жоңғар қақпасының өтінде, Алатаудың шетінде орналасқан Достық шекаралық стан­сасы тұрғындарының есінде сақталатын маңызды шара міне, осылайша салтанатты жағдайда дүркіреп өтті. Ол Қазақстан мен Қытай арасындағы экономикалық қарым-қатынастың жылдан жылға қарқынмен дамып келе жатқандығын дәлелдеп берді. Сұңғат ӘЛІПБАЙ.