Егер оқушы дарынды болса, мұғалімге екі есе қабілеттілік қажет

Алматыдағы О.Жәутіков атындағы дарынды балаларға арналған республикалық мамандандырылған физика-математика мектебінің директоры Қайрош МАҚЫШОВ: “Егер оқушы дарынды болса, мұғалімге екі есе қабілеттілік қажет” Қарап отырсақ, Ұлттық Бірыңғай Тестілеу тақырыбын БАҚ та, ата-ана да   оның тықыры таянғанда қозғайды. Ал оны күн сайын ойлайтын, осы мақсат жолында спортшылар секілді жаттығатын мектеп болса, бұл О.Жәутіков атындағы дарынды балаларға арналған республикалық мамандандырылған физика-математика білім ұясы дер едік.  2009-2010 оқу жылында 74 Алтын белгі алған мектептің табысы –  бір өңірлердің көрсеткішіне пара-пар, кейбір облыстардың көрсеткішінен басым. Аталмыш мектеп-интернаттың директоры, тәуелсіз “Тарлан” сыйлығының иегері Қайрош МАҚЫШОВ осы жетістік жайында әңгімелейді. – Қайрош Бексейітұлы! Мек­тепте жыл сайын рекорд жаңаруда. Өткен жылы мұндағы 39 оқушының Алтын белгі алғанын үлкен жаңалық көріп елге жар салсақ, биыл үздік бітіргендер бірден екі есеге көбейіпті.  Бұл табыстың құпиясы неде? – Соңғы 2 жыл емес, 7 жыл қа­тарынан біздің мектептің түлектері осындай жетістіктен жетістікке жетуде. Академиялық көрсеткіштер бойынша Қазақстанда қазір бізге тең келетін мектеп жоқ. Оның бірнеше себебі бар. Біріншіден, біз республикалық дәрежедегі білім ордасымыз. Қазақстанның барлық түкпірінен ең дарынды балаларды таңдап, тауып, оқытуға мүмкін­дігіміз бар. Алайда, оқушылар өз беттерінше мектепке қабылдана сал­майды. Білім және ғылым министр­лігінің бұйрығымен төрт жыл қатарынан   физика және математика конкурсын өткізіп келеміз. Бұл барлық тестілеу орталықтарында бір мезгілде, сәуір айында өтеді. Осы “физмат” байқауына жыл сайын 12-15 мыңға тарта   оқушы қатысады. Осылардың ішінен ең үздіктерін 20-26 маусым аралығында іріктеп аламыз.  Мектеп әкімшілігі еліміздегі дарынды балаларды өздеріне тарту үшін басқа да ірі жобалар жасаған. Оған қоса БАҚ арқылы да осындай мектеп-интернаттың бар екенін насихаттап, ауылдағы   балаларды  шақыруға тырысамыз. Бұл нәтижесіз де емес. Жеткіншектер қалаға келгенде біреуге кіріптар болмайды.  350 оқушыға арналған жатын орнымыз бар. Сырттан келетін балалар тегін жатақханамен және тамақпен қамтамасыз етіледі. Екін­шіден, біз мектепте соңғы жылдары жоғары білікті ұстаздар ұжымы құрылды. Жалпы, жақсы мұғалім мен дарынды балалар жиналған жерде үлкен көрсеткіштердің болуы соншама қиын емес. – Ұстаздар жағына өзіңіз ойысып қалдыңыз.  Сіздің: “Егер оқушы дарынды болса, мұғалімге екі есе қабілеттілік қажет” деген қағидаңыз бар. Заманауи ақпараттық технологиялар оқушыларды мұғалімнен де оздырып тұрған жоқ па? – Әрине, қазір ақпарат та, ақпараттық технологиялар да жеткілікті. Бірақ, айналып келгенде негізгі білім беру, білім алу процесі – тікелей мұғалім мен оқушыға байланысты. Қалай айтсам екен?.. Математика пәнін бәрібір мұғалімнен артық ешкім біле алмайды. Дегенмен, біздің оқушылар өте мықты, дарынды екенін ұмытпау керек, тосын сұрақ қоюы мүмкін. Соған сәйкес мұғалімдер де ізденгіш. Жақсы оқытушы­лар­ды өзімізге тартамыз деген мақсатпен “Еге­мен Қазақстан”, “Казахстанская правда” газеттеріне ашық конкурс жарияладық.   Екін­ші жағынан, біздің мұғалімдер де әртүрлі конкурстарға қатысады. Демеу­шілердің көмегімен ағылшын тілін терең оқып жатыр. Ұстаздар заман талабына сай болу үшін ізденеді, әрекеттенеді. Бұл – өмір талабы. – Математика мен физикаға бейім бала­лар барлық пәндерді алып жүру үшін арнайы бір оқытудың әдістемелері бар ма? – Біз мемлекеттік стандартты сақтаймыз. Соншама құпия әдістер жоқ. Әрине, негізгі пәндерді тереңдетіп оқытуға басымдылық беріледі.   Және  балалар өте еңбекқор. Алтын белгі алу үшін бес пәннен де сәйкес бес алу керек. Ол бес пәннің үшеуі гуманитарлық пән. Соған қарамай қаншама еңбектің арқасында біздің балаларымыз  үлкен жетістіктерге жетіп жатыр десеңізші. Мектебімізде “физматтық рух” қалыптасқан. – Жыл сайын ҰБТ тапсырмай тұрып-ақ бірқатар балалар әртүрлі олимпиадалардың нәтижесі бойынша жоғары оқу орындарына қабылданып қояды.   Шетелдік беделді оқу орын­дарында бағы жанған түлектер бар ма? – О.Жәутіков атындағы дарынды бала­ларға арналған республикалық мамандан­дырылған физика-математика мектеп-интернатының ауыз толтырып айтарлық табыстылығы да осында. Алыстағы, Гарвард, Оксфорд, Калифорния Кембридж, іргедегі Ресей жоғары оқу орындарын айтпай-ақ қоялық. Биыл АҚШ-тың   Иель универ­си­тетіне Назерке Бақытжан деген қызымыз оқуға қабылданды. Олар осы университеттен білім алатын тұңғыш қазақстандық. Бұл Американың экс-президенттері Билл Клин­тон мен Дж.Бушты оқытқан білім ордасы ғой. Астанада жаңадан ашылған Назарбаев университетінде 33 оқушымыз студент атанды. АҚШ-тағы тағы бір беделді Массачусетс университетінде екі түлегіміз мамандық алуда. Тізе берсең – тіпті көп. Бүгінге дейін Қазақ-Британ техникалық және басқа да ұлтттық университеттердің көптеген гранттарын біздің балалар жеңіп алды. Сіз дұрыс айттыңыз, түлектеріміз еліміздің барлық аймағынан жиналған ең дарынды балалар болғандықтан, қалаған оқу орнына ешқандай қиындықсыз түсіп жатады.   Сол бағытта ағылшын тілін меңгеріп,   олимпиадаларға қатысуға тырысады. Тікелей өз беттерінше гранттар жеңіп алғандар бар. Жыл сайын біздің мектепке дүние жүзіне белгілі оншақты университеттің өкілдері келіп, балаларды оқуға шақырады. Грант ұсынып жатады. Мысалы, Шанхайдың Фудан университеті, Сингапур Ұлттық  университеті,  Харбин политехни­ка­лық университеті тікелей грант бе­реді. Дұрыс процесс қой. Өйт­кені,  дарынды  шәкірт сол универ­ситеттің атын шығарады емес пе. Қазіргі таңда біз өзімізді  ТМД және алыс елдердегі ең үздік мектеп деп нық сеніммен айтуға болады. Жыл сайын М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік уни­верситетіндегі Колмогоров оқула­рын­да жеңіп жатамыз. Қыздары­мыз математикадан олардың өзі­нен озып кетуде. Ресейде өтетін Сахаров оқулары бар ғой. Физика пәнінен өтетін жарыс иіне, сонда жеңді. Қазылар алқасының төраға­сы  Нобель сыйлығының лауреаты Жорес Алферов Қазақстан бала­ларына қатты риза болыпты. – Бір отбасында бірнеше бала болса, әрқайсысында әртүрлі мінез  болады ғой. Оның бәрі 100 пайыз жақсы оқиды делік.  Әлде сіздің мектептеріңізде балалар 100 пайыз тәртіпті ме? Қабілетті, дарынды оқушылардың  амбициясы да бөлек сияқты? – Біздің мектепте 750-дей оқушы бар. 750 бала болғаннан кейін анда-санда бір оқиғалар болатыны рас. Бала бойында “өтпелі кезең” деген бар емес пе? Түсіну керек. Жалпы, біздегі оқушылар   негізінен тәртіпті. Бәрі оқу үшін келеді. Жыл сайын 50-60 бала оқу барысында үлгере алмай, оқудан шығып қалып жатады. Өйткені, біздің талап жоғары. – Халықаралық Жәутіков олимпиадасы қазір кәдімгідей брендке айналды. Басқа мемлекеттердің балалары Қазақстанда осындай олимпиада өтетінін біледі, қатысқылары келеді... – Халықаралық Жәутіков олимпиадасы – мектептің үлкен жобасы. Өйткені, мектеп академик Орынбек Жәутіков атында. Биыл ол олимпиаданы алтыншы рет өткіздік. Жыл сайын  географиялық ауқымы да, деңгейі де өсіп келеді.   Алғашқыда ұйымдастыру өте қиынға соққаны рас. Уақыт өте келе тәжірибе де жинақтады. Қазір брендке айналды. Балалар осы олимпиаданың жеңімпазы атануды абырой санайды, үлкен белесті еңсергендей болады. Әңгімелескен  Айнаш ЕСАЛИ. Алматы.