Жыл сайын әлемде жол-көлік апатынан 1,2 млн. адам көз жұмады

Парламент Мәжілісінің депутаты Ш.Ә.ӨТЕМІСОВПЕН әңгіме – Шавхат Әнесұлы, ІІМ Жол полициясы комитеті жа­ны­нан жол полициясының қыз­метін бақылау жөніндегі Қо­ғамдық кеңес құрылып, ол қазіргі уа­қытта жұмысын бастап кетті. Осы орайда, аталған қо­ғам­дық кеңестің ортақ тәртіптің сақ­талуына көмегін тигізетініне сенім қандай? – Аталған Кеңестің мүшесі ретінде, мен бұл Қоғамдық Ке­ңес­тің пайдасы зор деп үлкен сеніммен айта аламын. Өйткені, ке­ңесіп пішкен тон келте бол­май­ды дегендей, күрмеуі көп мә­селелерді шешуде, ортақ бір пікірге келуде кеңестің мүмкіндігі мол. Сондықтан да, жол қауіп­сіз­дігін қамтамасыз ету жүйе­сінің тиімділігін арттыру, оның халық үшін ашық болуына қол жеткізу мақсатында ішкі істер ор­гандары жол полиция бөлі­ніс­терінің қызметіне азаматтық қо­ғам­дық институттардың мү­ше­ле­рі де атсалысуда. Аталған бұл қоғамдық кеңес Жол по­ли­циясы комитетінің консуль­та­тив­тік-ке­ңе­су органы болып та­бы­лады. Оның құрамында Парламент де­пу­таттары, “Нұр Отан” ХДП өкілдері, үкіметтік емес ұйым­дардың өкілдері, ғалым­дар, ардагерлер және бұқаралық ақпа­рат құралдарының өкілдері бар. Жалпы алғанда, кеңесті құру маңызды оқиға дейміз. Ол жол қозғалысы қауіпсіздігін қам­та­ма­сыз етудің тиімділігін арт­ты­рып, қызметкерлер арасында тәр­тіп пен заңдылықты нығай­ту­ға, қоғаммен тұрақты байла­нысты ұстауға, сондай-ақ жол полициясы қызметіне қоғамдық бақылаудың тиімді тетігін құруға жол ашады. – Ағымдағы жылы осы ке­ңес­­тің отырыстары жа­йында және онда қандай шешімдер қа­был­данғаны жөнінде айта кет­сеңіз. – Ағымдағы жылдың 30 нау­рызында ІІМ-де жол поли­ция­сы­ның қызметін бақылау жөніндегі Қоғамдық кеңестің бірінші оты­рысы өткен болатын. Күн тәр­тібінде «Жол полициясының жұ­мы­сын жетілдіру және азамат­тардың құқықтары мен мүдде­лерін қорғау жөніндегі шаралар туралы» мәселе қаралды. Қоғамдық кеңес жұмысының қорытындысы бойынша жол қоз­ғалысы қауіпсіздігін қамта­ма­сыз етудің тиімділігін арт­ты­ру, жолдарда заңтыңдайтын мі­нез-құлық­ты насихаттау, жол по­лициясында тәртіп пен заң­ды­лық­ты нығайту, қоғаммен кері байланысты ұстау, сондай-ақ жол полициясының қызметіне қо­ғамдық бақылауды күшейту жөнінде ұсынымдар мен ұсы­ныстар қабылданды. Осы Қоғамдық кеңестің екінші отырысы 2010 жылғы 10 жел­тоқсанда өтті. Күн тәртібінде жол полициясы қызметінің үде­рі­сінде азаматтардың конститу­ция­лық құқықтарын қорғау мәселесі қаралды. ІІМ Жол полициясы коми­те­ті­нің төрағасы Қайрат Тыны­бе­ков өз сөзінде комитет үшін тек оған заңмен жүктелген міндеттерді тиімді және сапалы орын­дау мәселелері ғана емес, аза­мат­тардың жалпы жол поли­ция­сы­на және де жеке әрбір қыз­мет­керге деген қарым-қатынасы ма­ңыз­ды екендігін атап өтті. Біздің қатарымызда өз қылығымен ішкі істер органдарының беделіне нұқ­сан келтіретін бірқатар қыз­мет­керлердің барына қара­мас­тан, қоғамның жол полициясына деген сенімін қайта жаңғырту мен оның беделін азаматтардың алдында нығайту үшін бүгінгі таңда көп жұмыстар атқарылуда. Отырысқа қатысушылар азаматтармен тікелей қарым-қаты­наста жұмыс істейтін жол поли­циясы қызметінің ашықтығы жол полициясы қызметіне қо­ғам­дық бақылауды жүзеге асыруға, ха­лықтың құқықтық мәдениетін көтеруге және қызметкердің оң сипатын құруға мүмкіндік беретінін атап өтті. Сондай-ақ, олар жол поли­циясы қызметінің процесінде аза­маттардың конституциялық құ­қықтарын қорғау жөніндегі жұмыс жағдайын қарау арқылы, өңірлерде Қоғамдық кеңестің көшпелі отырыстарын өткізу ту­ралы ұсыныстар айтты. Мұнда халықпен кездесулерді ұйымдас­тыру, азаматтық қоғамның кү­шімен қоғамдық пікірді мониторингілеуді жүзеге асыру, сондай-ақ жолдарда заңтыңдайтын мі­нез-құлықты насихаттауға ба­ғыт­талған акцияларды өткізудің қажеттілігі атап өтілді. – Шавхат Әнесұлы, Президент Жолдауында құқық қор­ғау жұмысын одан әрі жақ­сар­ту туралы нақты айтылды. Өзі­ңіз білесіз, бейбіт кезеңдегі жолдағы апат саны талай адам­ның өмірін жалмап жатыр. Оған, әрине, көптеген себептер бар екені белгілі. Дегенмен, қа­лыптасқан жағдайды жақ­сарту үшін қазір қандай амалдар қолданылуда? – Мемлекет басшысының Қа­зақстан халқына Жолдауында көр­сетілген міндеттерді орын­дау­да, атап айтқанда, жол қоз­ға­лысын қадағалау жүйесін оң­тайландыруда біз барынша тың шараларды қолға алып отырмыз. Соңғы он жылдағы жағдай, яғни жол-көлік апатының салдары бұл мәселеге аса жауапты қа­рау­ды талап етеді. Халықтың өмірі мен денсаулығынан артық еш­те­ңе жоқ. Ал еліміздің жолда­рын­дағы жол-көлік оқиғаларының зардабы жан түршіктіреді. Жал­ғыз Қазақстан ғана емес, бұл мә­селеге әлем халқы алаң­дау­шылық білдіріп отыр. Мәселен, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтеріне көз салсақ, жыл сайын әлемде жол-көлік оқиғасынан 1,2 млн. адам опат болып, 50 млн. адам жа­ра­қат алып немесе мүгедек болып қалады екен. Сонда кіріс деңгейі орташа мемлекеттерде жол-кө­лік оқиғасының шығыны 65 млрд. АҚШ долларын құрап, жалпы ұлт­тық өнімнің 1-ден 1,5 пайы­зын жұтады. Бұл – біле-білген жанға кез келген елдің тұрақты дамуына әсерін тигізбей қой­майтын үлкен қауіп. Демек, адамдар әлі де осы апаттың орасан қатерлі екендігін жете түсіне қойған жоқ. Соңғы он жылдың ішінде еліміз жол­да­рында 30 мыңнан аса адам опат болып, 165 мыңдай адам түрлі жарақат алды. Міне, сондықтан да біз Жолдауда айтылған міндеттерге сай әрі осы адам өмірін айдаҺардай жалмаған апаттан ха­лық­ты қорғау үшін Жол қоз­ға­лысы ережесінің сақталуын ба­қылауды күшейту жөнінде кешенді шаралар қабылдауымыз керек. – Мемлекет басшысының Жолдауында автокөлікке тех­ни­калық тексеруді жүргізу қыз­метін бәсекелестік ортаға беру мәселесі көтерілген еді. Ол туралы не айтасыз? – Өздеріңіз білетіндей, Қа­зақстан Республикасы Прези­денті­­нің 2010 жылғы 17 тамыз­дағы «Қазақстан Респуб­ли­ка­сын­да құқық қорғау қызметі мен соттық жүйенің тиімділігін арт­тыру жөнінде шаралар туралы» №1039 Жарлығымен техни­ка­лық байқауды жүргізу қызметі міндетін бәсекелестік ортаға беру мәселесі көрсетілді. Техни­калық байқау өткізудің тәртібін бақылау Көлік және коммуникация министрлігіне жүктеліп, Ішкі істер министрлігіне тек көлік құралдарын пайдалану кезінде оның уақтылы техникалық тексеруден өткендігін бақылау ғана қалатын болады. Халықаралық тәжірибе көр­сет­кендей, автомобилизациясы жоғары дамыған шет елдерде кө­лік құралдарын техникалық бай­қаудан тиісті рұқсаты бар ма­мандандырылған ұйымдар өткі­зе­ді. Техникалық байқауды өткізу тәртібін көлік саласындағы уәкі­летті мемлекеттік органдар белгілейді. Өз кезегінде көрсетілген елдердің жол полициясы техни­калық құралдарды пайдалану кезінде олардың техникалық бай­қау­дан уақтылы өтуін бақы­лауды ғана жүзеге асырады. Мысалы, Германияда, Англия­да Көлік министрлігі техника­лық байқауды өткізу және көлік құралдарының техникалық жай-күйін тексеру жөніндегі қыз­метті жүзеге асыратын ұйым­дар­ға рұқсат беру тәртібіне талаптар қоятын ұйғарымдар шы­ға­рады. Осыған байланысты, көлік құралдарын мемлекеттік техни­калық байқаудың тиімділігін арттыру, оның өткізу рәсімдерін халықаралық стандарттармен үй­­лестіру, жол полициясында сы­бай­лас жемқорлық тудыратын жағдайларды жою мақсатында жол полициясына көлік құрал­дарын пайдалану кезінде мемлекеттік техникалық байқаудан өту­дің уақтылығын бақылауды жү­зеге асыру жөніндегі функ­ция­ларды қалдыра отырып, мемлекеттік техникалық байқауды өткізу тәртібін белгілеу және бұл істің түріне кәсіпкер субъек­тілерді тарту бойынша өкілетті орган Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігін анықтап, ІІМ-ге тех­никалық байқауды жүргізу бой­ынша міндеттерді бәсекелестік ортаға беруді мақсатқа сай деп ұйғарамын. – Сіз осыған байланысты, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне механикалық көлік құрал­да­рын және олардың тіркемелерін міндетті техникалық бай­қаудан өткізу мәселелері бой­ынша өзгерістер мен толық­ты­рулар енгізу туралы» заң жо­басы туралы не айтар едіңіз? – Қазіргі уақытта осы заң жобасы Парламент Мәжілісінде мақұлданып, Сенаттың қарауы­на жіберілді. Жоба шеңберінде 3 кодекске («Әкімшілік құқық бұ­зушылықтар туралы», «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы», «Қа­зақстан Республикасының Б­юд­­­жеттік кодексіне») және 4 заңға («Қазақстан Республи­ка­сы­ның ішкі істер органдары ту­ралы», «Жол жүрісі қауіпсіздігі туралы», «Көлік құралдары ие­лерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтан­ды­ру туралы», «Жеке кәсіп­кер­лік туралы») тү­зетулер енгізу көзделеді. Депутаттардың ұсыныстары бойынша шалғайдағы аудандар үшін техникалық байқаудың қол­жетімділігі, техникалық бай­қау орталықтарының жауапкершілігі, міндетті техникалық бай­қау­ды өткізуге қатысты басқа да маңызды мәселелер талқылан­ды. 2011 жылдың аяғына дейін техникалық байқауды өткізу функциясын Ішкі істер министрлігіне қалдыру және сонымен қатар жекеменшік орталық­тар­дың жұмысын енгізу жөнінде шешім қабылданды. Бұл өз кезегінде көлік құралдары иелеріне тех­никалық байқаудан өткізу ор­нын таңдау құқығын береді және де бәсекелі ортаның дамуына жол ашады. Сондай-ақ, мұндай жұ­мысты қоса атқару техни­калық байқауды жүргізу қызме­тін мемлекеттен жекеменшік қол­ға ауыртпалықсыз өткізуге мүмкіндік береді. Заңды қабылдау – ол жол қозғалысының қауіпсіздігін арт­ты­руға, көлік құралдарының иелері үшін техникалық байқаудың бірыңғай жағдайын құруға, тех­никалық байқауды өткізудің функциясын бәсекелестік ортаға беру есебінен қосымша жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. – Әңгімеңізге рахмет. Әңгімелескен Самат МҰСА.