әділеттілік қағидаларына негізделгенде ұтымды
Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында он төрт мәселе қаралды. Бұл жолы депутаттар назарына халықты жұмыспен қамту, экология, ғарыш қызметі, теміржол жолаушылар көлігі, мемлекеттік қызметтер көрсету, тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу және өзге де маңызды мәселелерге қатысты заң жобалары ұсынылды.
Бірінші кезекте қаралған «Ақпарат саласындағы қылмыстық әрекетке қарсы іс-қимыл бойынша Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына мүше мемлекеттердің өзара іс-қимылы туралы хаттаманы ратификациялау туралы» заң жобасы қабылданды. 2014 жылдың желтоқсан айында Мәскеуде қол қойылған хаттама ақпараттық қауіпсіздік жүйесін қалыптастыруға, ыдыратушылық ақпараттық ықпал етулер мен төтенше жағдайлардың алдын алуға бағытталған. Және де ҰҚШҰ аясындағы арнайы қызмет органдарының өзара әрекеттесу тәртібін айқындайды.
Бұл ретте, ақпараттық технологияларды қолдана отырып жасалатын және ұлттық заңнамада конституциялық құрылыстың негізіне, мемлекет қауіпсіздігі мен бейбітшілікке және адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар ретінде сараланатын қылмыс белгілері бойынша өзара іс-қимылды жүзеге асырып, ақпараттық технологиялар саласында ынтымақтасуға міндетті болатындығы да көрініс тапқан.
Сондай-ақ, жалпы отырыста «Құқықтық актілер туралы» заң жобасы ілеспе түзетулерімен депутаттар тарапынан қолдау тапты. Мұндағы негізгі мақсат – нормативтік және нормативтік емес құқықтық актілер туралы заңнаманы бір жүйеге келтіру. Таратып айтқанда, нормативтік құқықтық актілер тобына қазіргі уақытта қолданылатын нормативтік құқықтық актілер мен олардың түрлері жатқызылады. Ал нормативтік емес құқықтық актілерге нормативтік құқықтық ресми түсіндіру актілерін, жеке қолданылатын құқықтық актілерді, мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық актілерді жатқызу ұсынылады.
«Төрелік туралы» заң жобасы және оған ілеспе түзетулер де сенаторлар тарапынан қолдау тапты. Әділет министрі Берік Имашев заң жобасын әзірлеу төрелік пен аралық сот қызметін құқықтық реттеудегі бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету мақсатында арнайы екі заңды шоғырландыруға бағытталғандығын ерекше атады. Осыған байланысты «Аралық соттар туралы» және «Халықаралық төрелік туралы» заңдардың күшін жою ұсынылып отыр. Заң жобасында төрелік қызмет саласындағы заңнама нормаларын 1985 жылғы «Халықаралық сауда төрелігі туралы» ЮНСИТРАЛ үлгілік заңына, 1958 жылғы Шетелдiң төрелiк шешiмдерiн тану және iске асыру туралы Нью-Йорк конвенциясына, 1961 жылғы Сыртқы сауда төрелiгi туралы Еуропа конвенциясына сәйкестікке келтіру көзделген.
Және де төрелік пен аралық соттардың жағдайлары олардан шектеулерді алып тастау арқылы теңестірілмек. Атап айтқанда, төреліктің ведомстволық қарауына, дауда халықаралық элементтің бар-жоқтығына қарамастан, жеке және (немесе) заңды тұлғалар арасындағы барлық жеке құқықтық дауларды жатқызу ұсынылып отыр. «Сонымен қатар, мемлекеттік органдарға, квазимемлекеттік сектор, табиғи монополиялар субъектілеріне және тауарлар мен көрсетілетін қызметтер нарығында басым жағдайға ие субъектілерге, сондай-ақ, екiншi деңгейлі банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдарға төрелiктер құруға тыйым салынады. Бұл сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар факторларын және төрелiк шешімдер қабылдауға сырттан әсер етуді болдырмайды», – деді Берік Мәжитұлы.
Министр, сонымен қатар, Қазақстанның Төрелік палатасын құру және оның жұмыс істеуі заң жобасының маңызды жаңашылдықтарының бірі болып табылатынын да атап көрсетті. Аталған палата төрешілердің қызметін іске асыру, ынталандыру және қолдау үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, олардың ұлттық және халықаралық деңгейде қатысуына септігін тигізеді.
Сенаттың жалпы отырысында бұдан басқа «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» заң жобасы ілеспе түзетулерімен (екі оқылымда мақұлданып) қабылданды. Заң жобасы үлескерлердің, құрылыс салушылардың және уәкілетті компанияның заңды мүдделерін тиімді қорғау мен іске асыруды қамтамасыз етуге бағытталған. Баяндама жасаған Ұлттық экономика вице-министрі Марат Құсайынов депутаттардың сұрағына орай жауабында 2007 жылы елімізде үлестік қатысу бойынша проблемалы 450 тұрғын үй нысаны бар болса, оған жалпы алғанда 62 мың 889 үлескер қатысқандығын алға тартты. Келтірілген мәліметтерге қарағанда, 2016 жылдың қаңтар айындағы жағдай бойынша үлестік қатысудағы проблемалы нысандар саны – 12, ал ондағы үлескерлер саны 1136 екен.
«Осының ішінде ағымдағы жылы проблемалы 11 нысанның құрылысын аяқтау жоспарланып отыр. Ал 2017 жылы ең соңғы проблемалы нысан салынып бітеді. Бұл – Астанадағы «Территория комфорта» тұрғын үй кешені», – деді вице-министр. Вице-министр, сондай-ақ, тұрғын үй құрылысына қатысатын үлескерлердің тәуекелдері де барынша азайтылғандығын алға тартты. Құжат, жалпы алғанда, тұрғын үй құрылысы саласына халықтың қаражатын тарту арқылы үлескерлердің тәуекелдерін барынша азайтуға бағытталады.
Сенаторлар, сондай-ақ, заңнамаға теміржол жолаушылар көлігі мәселелері бойынша түзетулерді қабылдап, заңнамаға ғарыш қызметі мәселелері бойынша түзетулерді екі оқылымда қарағаннан кейін барып қолдады. Бірінші оқылымда мақұлданған заңнамаға мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерін өндіруді және олардың айналымын мемлекеттік реттеу мәселелері бойынша түзетулер де депутаттар қолдауына ие болды. Палата бұл орайда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын да бірінші оқылымда мақұлдады. Ал «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экология мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» және заңнамаға халықты жұмыспен қамту мәселелері бойынша түзетулер екі оқылымда қаралып, қабылданды.
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан».