• RUB:
    5.06
  • USD:
    522.49
  • EUR:
    547.88
Басты сайтқа өту
26 Сәуір, 2016

Адамзаттың асыл тілегі

485 рет
көрсетілді

Елбасы манифесі: БЕЙБІТ ӨМІРГЕ ҮНДЕУ

Кеше Президент жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесіне арналған брифинг өтті. Оған ҰҒА президенті Мұрат Жұрынов, Мемлекеттік басқару академиясы «Мемлекеттің саяси стратегиясы» кафедрасының меңгерушісі, философия ғылымдарының докторы Айдар Әбуов және Ядролық физика институтының бас директоры Саябек Сахиев қатысты. Брифингте бірінші кезекте сөз алған Саябек Сахиев Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі әлемдік қауіпсіздікті сақтауға мүмкіндік беретініне тоқталды. «Мемлекет басшысының «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі өте жоғары маңызға ие. Біріккен Ұлт­тар Ұйымының ресми құжа­ты ретінде қабылданған бұл ма­ни­феске жаһан жұртшылығы ерек­ше ілтипат білдіруде. Ядро­лық энергияны бейбіт мақсатта пай­даланудың жар­қын үлгісін көр­сетіп келе жатқан Қазақстан осы­лайша тағы бір рет өзінің ұста­ны­мын білдірді», – деді С.Сахиев. Одан әрі спикер Мемлекет бас­шы­сының Жарлығымен Семей полигонының жабылуы адам­зат тарихындағы маңызды оқи­ға екенін айта келіп, ядролық энер­гияны бейбіт мақсатта пайдалану қажеттігін сөз етті. «Ядролық энергияны түрлі мақ­саттарға жұмсауға бола­ды. Сондықтан, осы ядро­лық өнім­­­дердің қалай пайда­ланы­латы­ны жөнінде ақпараттар тір­келіп отырса, құба-құп», – деді Ядро­лық физика институтының бас директоры. Өз кезегінде Айдар Әбуов Елбасы манифесі – адамзаттың ядро­лық әлемсіз өмір сүруі­нің нақ­­ты бағдарламасы екеніне назар аударды. «Жаһандану кезеңінде адам­заттың қауіпсіздігін қамта­масыз ету – маңызды міндеттердің бірі әрі бірегейі. Қазіргі таңда әлем ел­дерінде қарапайым қару­дан бастап үлкен ядролық ар­сенал­­­дар бар. Осы орайда, Пре­зи­дент Нұрсұлтан Назарбаев осын­­­шама жинақталған қару-жарақ­­пен әлемді жойып жіберуге болатыны тура­лы нақ­ты айтып отыр. Сондықтан, Мем­ле­кет бас­шысы ядролық қару­сыз өмір сүру­дің айқын, көптің көңі­лін дөп бас­қан бағдарламасын ұсынды. Ол бағ­дарламада, ең бас­тысы, ядро­лық қарусыздану стра­­тегия­сының қажеттілігі ай­тыл­ған», – деді А.Әбуов. Оның сөзіне қарағанда, бұған дейін әлемнің мемлекет бас­­шы­­лары ұсынып, жарты ғасыр бойы жүзеге асырылған мәсе­лелер өзінің міндетін атқарып бітті. Мәселен, БҰҰ, ЕҚЫҰ се­­кіл­­­­ді бірқатар ұйым­­дардың халық­­аралық қауіп­сіз­дік жүйе­сі құрылды. Осы бағыт­та ядролық қару­­дан бас тарт­қан Қазақ­стан­ның қосқан үлесі зор болды. Ал Мұрат Жұрынов Ел­ба­сының «Әлем. ХХІ ғасыр» ма­нифесі дер кезінде жария­лан­ғанына екпін берді. «Манифест уақытында жария­ланып отыр. Ғылым дамып, түрлі жаңа қарулардың жасалуына байланысты адамзат үлкен қауіп алдында тұр. 1990-жылдары Ресей, АҚШ ғалымдары ядро­лық соғыстың болуы мүмкін емес­­тігін дәлелдеген болатын. Себебі, бұл әлемдегі тіршіліктің жойылуына әкеліп соғатыны бел­гілі. Мәселен, қолданылған қару­дың 10 пайызының өзі-ақ әлемдегі температураны – 180 гра­дусқа дейін төмендетіп жібере алады. Сондықтан, ядролық қаруды қол­дану адамзат үшін өте қауіпті. Өз кезегінде манифест әлем­дегі қауіпті жағдайларды бол­дыр­мау­ға септігін тигізеді деген ой­дамын», – деді ҰҒА президенті. Сондай-ақ, Мұрат Жұрынов Елбасының әлемдегі қауіпсіздікті сақтау жолында атқарған жұмы­сына өз көзқарасын білдірді. «Мен ядролық Семей поли­го­нының қалай жабылғанын көрдім. Ол кезде Қарағандыда институт директоры едім. Шах­терлер Семей ядролық сынақ алаңы жабылсын деп талап қой­ған болатын. Кейін Семей поли­гонымен қатар, Невада, Лобнор сынақ алаңдары да жұ­мысын тоқтатты. Бұл – Елба­сы­ның үлкен ерлігі», – деді ғалым. Сонымен бірге, М.Жұрынов Семей полигоны жөнінде, оның адамға, табиғатқа тигізген зар­дабы туралы айтып берді. «Жалпы, Семей жерінде ядро­лық сынақ 468 рет жасалған. Бізге берілген деректерде олардың санын азайтып айтады. Орталық комитет көбіне олардың санын 450 деп қана атап көрсеткен. Ал оның 127-сі Хиросимадағыдай ашық аспанда жасалған. Оның азабын сол аумақтың тұрғындары тартты. Кезінде сынақ жүргізілген аумақты аралағанымызда ядро­лық жарылыстар шұрайлы жерде өткізілгеніне көз жеткіздік», – деді академик. Жолдыбай БАЗАР, «Егемен Қазақстан»

Көкейкесті бастама

Қазақстан Республикасы Прези­дентінің әлемдік қоғам­дастық атына үндеуі бейбітшілік пен қауіпсіздікке деген тілектің айқын көрінісі болып табыла­ды. Жалпы, Қазақстан – қару­сыз­дану саласында үлкен құр­мет пен сенімге ие болған ел. Бұ­ған себеп, өз аумағындағы ядро­­лық сы­нақ алаңын жапты. Сонымен қа­тар, әлемдегі төр­тін­ші ядролық әлеуе­тінен өз еркімен бас тартты. Өзім «Әлем. ХХІ ғасыр» мани­фесімен үлкен қанағат сезі­мімен танысып шықтым. Бұл бағ­дарламалық құжат әлемдік қоғам­дастыққа аса маңызды жолдау болып отыр. Ескерту тұрғысынан алғанда да, үлкен маңызға ие. Өйткені, адамзатқа планетаны жою, өркениеттің түбіріне балта шабу сияқты үлкен қатерге бей-жай қарауға болмайды. Швейцария көзқарасы тұр­ғы­сынан алып қарағанда, бұл жерде әң­гіме бүкіл әлемдік қо­ғам­дас­тық­тың қолдауын қа­жет­сінетін аса ма­ңызды да жедел бастама туралы бо­лып отыр. Қарусыздануға және түр­лі жанжалдарды бейбіт жолмен шешуге шақырған бұл үндеу дәс­түр­лі Швейцария саясатымен үн­деседі. Жалпы, кез келген талас-тарт­ыс­тар мен дау-дамайларды, ЕҚЫҰ шең­берінде болсын немесе жа­һан­дық деңгейде болсын, көпжақ­ты тетіктер арқылы реттеу керек деген ұстаным қашанда басым тұруы керек. Бүкіл Қазақстан қоғамын Пре­зи­дент Нұрсұлтан Назарбаев­тың қуатты да уақтылы баста­масымен құттықтаймын. Тілегім, ол әлем елдері мен үкіметтерінің тарапынан мақұлдау мен қолдауға ие болсын. Өйткені, ХХІ ғасырда адамзат соғыс пен басқа да қауіп-қатерлер сияқты үрейлерден бір­жола арылуы тиіс. Рудольф ВИДЕР, Швейцария сыртқы саясат қоғамының вице-президенті

Әр жолынан гуманизм лебі еседі

Қазақстан Пре­зи­денті Нұрсұлтан Назарбаевтың бүгінгі соғысқа қарсы деп айдар тағылған мани­­фесіндегі ұста­ным­­дар­мен келіспеу қиын. Қазіргі таңда бүкіл өркениетті әлем ядро­лық тех­но­­­ло­­­­гия­­ларды пай­да­­ла­ну­дан келетін зиян­ды азай­туға, сөй­тіп, бей­­біт атом­ды тек қа­на пайдалы іске жұм­­­сау­ға назар ауда­руға ұмтылып отыр. Оның үстіне бұл – бүгінде жүзеге асыруға әбден болатын жайт. Ядролық қауіпсіздік мәсе­ле­сі тек мемлекеттік деңгейде жай­­дан-жай қарастырылып жат­қан жоқ. Өйткені, бұл – өте жаһан­дық ауқымдағы мәселе және оған сая­си, сондай-ақ, қар­жы­лық мәселе­лердегі мүдделер тоғысқан. Егер азаматтардың қауіпсіз­дігін қамтамасыз ету ісіне басым­дық берер болсақ, онда мұны мемлекеттің шешуші қамқорлы­ғы деп баға­лаған орын­ды. Себебі, ядро­лық қарудан қор­ғау мәселесі қазір­гі таңда маңыз­ды­лық­тың жоғары дең­­гейіне ауысып үл­герді. Өкініштісі сол, ядролық тех­­но­ло­­гия­лар көп жағ­д­ай­­да тек бейбіт мақ­­­сат­тарға ғана пай­­­да­ланыл­мау­да. Ал бейбіт атом күн­­­­де­лікті өмір­де мем­ле­кеттің қар­жы­сын үл­кен көлемде үнем­деуге мүм­кіндік берген болар еді. Осы себепті, бейбіт атом мәсе­ле­сін дамыту әлемнің бар­лық мемлекеттері тарапынан осы­н­дай оң сипат алуы тиіс.  Мәсе­лен, Ресейде бейбіт ядролық техно­ло­гия­лар, бұл жерде жақсартатын жағдайлар бар екеніне қарамастан, бұрыннан пайдаланылып келеді. Тұтастай алғанда, адамға деген қамқорлық бірінші орында тұруы керек, ал қалғаны соншалықты маңызды емес. Анна БОДРОВА, Альпаридің аға сарапшысы (Мәскеу)

Әлемге қажет батыл қадам

АҚШ-та өткен Ядролық қауіп­сіздік жөніндегі ІV саммитті, әри­не, бәріміз де ғаламдық интер­нет жүйесі, ақпарат құралдары ар­­қылы көріп-біліп отырдық. Та­қы­­­рыбы жағынан бүкіл әлемді тол­­ғандырған ғаламдық мәселені Қазақ­стан Президенті Нұрсұлтан Назар­баевтың манифесі арқылы да біліп, талдап, талқылап жатқа­ны­мыз да сондықтан болар. Қазіргі заманғы әлемдік про­бле­малар аз емес. Бұл жайында саммитте Нұрсұлтан Назарбаев та айтып өтті. Яғни, қазіргі заманда адам­заттың өркениетті дамуы үшін шексіз мүмкіндіктер бар, ал озық технологиялардың арқасында туын­дайтын қатер­лер мен басқа да тәуек­елдердің де көбейіп келе жат­қаны жасырын емес. Әрине, адам­зат үшін со­ғыс деген бір-ақ сөз аса үрей­лі. Мысалы, мен өзім Павло­дар­ға сонау Оңтүстік Африка Респуб­ли­­ка­сынан келдім. Достықта, қарым-қатынаста шекара жоқ. Бейбіт күнді, тыныш өмірді әлемнің барлық хал­қы қалайды. Қазір облыс орта­лы­ғын­дағы Назарбаев зияткер­лік мек­т­ебінде оқушыларға ағыл­шын тілінде химия-биология пән­дері­нен сабақ беремін. Мұн­дай мүм­кіндік тыныштықты, бей­біт­шілік­ті қолдайтын, Семей полиго­нын жапқан Қазақстан деген елде жүзеге асуда. Химик, био­лог ре­тін­де айтсам, атоммен бүлін­ген, за­қым­­данған әлемдегі полигон жер­­лері – қайтадан бейбіт өмір­ге пай­­да­лануға жарап, өмірге қайта оралуы керек. Бейбіт мақсат­та. Сон­­дық­т­ан, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ядролық қарусыз­дану­ға қарсы, бейбіт атом – тыныш өмірге деген манифесі, сөз жоқ, үл­кен бастама. Президент жаппай қырып-жоя­тын қаруларды қысқарту, ядро­лық қаруды таратпау жөніндегі шарт­тың қазіргі уақытта өз мақ­сатын орындамай отырғанына назар аударды. Атом тек қана бейбітшілік үшін, яғни бүкіл әлем ядролық ғы­­лымды дамыту жолына түссе, тір­­шілік тынышталады. Бәрімізге бел­гілі, 1957 жылы МАГАТЭ құ­рыл­ды. Ядролық қаруды атмос­фера­да, ғарыш кеңістігінде және су астында сынауға тыйым салу туралы шартқа 1963 жылдың тамызында қол қойылды. Енді Қазақстан аумағында МАГАТЭ-нің қол­дауымен Төмен байытылған ядролық отын банкі құрылды, ол атом энергетикасын дамытуды қарастырады. Семей полигоны аумағы, Арал, Каспий теңізі тақырыбы ғалым ретінде, әрине, мені де қызық­­тыра­ды. Уақыт болып, сабақтардан қол тиіп жатса, барып көруге де болар еді. Бүгінгі оқушылар, жастар да бұл тақырыптарды білулері керек. Өйткені, олар осы елде, осы жерде тұрады. Сабақ беріп жүріп байқағаным, қазақстандық оқушылар білімге өте құштар. Олар осы білімге құштарлықтарымен де әдемі көрінеді. Болашақта полигон жерлерін зерттеп, бейбіт мақсат­қа жұмыс жасауға беру үшін қазіргі жастар қолға алулары керек болар. Өйткені, Қазақстанның ядро­лық қарусыз саясатын, бейбітші­лікке берік ұстанымын бүкіл әлем біледі. Қазақстан ядролық ғылымның артық­шы­лығын, қажеттілігін түсініп, дәлел­деп, өзін әлемдік көшбасшы ретін­де көрсете білген. Мемлекет осы елде қызмет етіп жүргенімді мақтан етемін. Эрвин ШОЛЬЦ, Назарбаев зияткерлік мектебі химия-биология пәндерінің оқытушысы (ОАР) ПАВЛОДАР Жаһандық сын-қатерлерге уақтылы жауап Қазақстан Президенті – қазіргі әлемдегі аса көрнекті лидерлердің бірі, «қырғи-қабақ соғыстан» кейінгі кезеңде және жас тәуелсіз мемлекет құру барысында көптеген тар жол, тайғақ кешулерден өткен мемлекет қайраткері. Ол батылдық пен шешімділікті сонау 90-жылдардың басында көрсетіп, Семей ядролық сынақ полигонын жапты және әлеуеті жөнінен әлемдегі төртінші ауқымдағы ядролық қаруды еш қиналмастан жоюға қол жеткізді. АҚШ астанасы – Вашинг­тон қаласында өтіп, ядролық қаруларды қыс­қарту мен шектеуге ар­нал­ған Ядролық қауіпсіздік жөнін­дегі қо­ры­тынды саммитте Қазақ­­стан Президенті Нұр­сұлтан Назарбаев жаңа бас­­тамамен – «Әлем. ХХІ ғасыр» мани­фесі­мен шықты. Бүкіл әлемнің көп­те­ген ғалым­дары мен зерт­теуші­лерінің дүние­жүзін­дегі үрейлі қорытындыларымен бөлісе отырып, Прези­дент өзінің манифесінде Жер шарында бейбітшілік орнық­тыру қағидаттарына шақырумен қайырылды. Өйткені, әлемдегі ахуал күн өткен сайын күрделене түсіп барады. Адамзатқа жаһандық ең қатерлі ядролық соғыс қаупі төніп тұр. Дәл осындай алаңдатарлық жағдай әлемде бұрын-соңды қалыптасып көрген емес. Осыған байланысты Қазақстан Президенті бірқатар маңыз­ды шешімдер ұсынады. Бұл жайт бойынша әлемдегі барлық институттар мен ұйымдар реформаланатын болуы тиіс. Себеп біреу: олар қандай да бір мемлекеттің қолындағы «құралға» айналмауы керек. Керісінше, бүкіл адамзат баласы үшін барлық жаһандық сын-қатерлер мен қауіптерді жоюға бағытталғаны ұтымды. Бұл жерде бірінші орында жаһандық ядролық қатер – апаттық соғыс тұрғаны айтпаса да түсінікті. Бұл манифестпен дүниежүзіндегі барлық саяси және мем­лекеттік көш­басшылар, сондай-ақ, зиялы қауым өкілдері, барлық халық­­тардың рухани-мәдени көшбасшылары танысулары керек. Қорыта айтқанда, өзінің жаңа бастамасымен Нұрсұлтан Назарбаев өзінің даналығын, болашақ ұрпақтың, әлемнің тағдыры үшін алаңдаушылығын кезекті мәрте көрсетіп отыр. Петко ГАНЧЕВ, елші, Софиядағы Еуразия геосаяси орталығының төрағасы (Болгария)

Қарусыз-ақ қуатты елге айналды

Американың ас­та­насында өткен Ядро­лық қауіпсіздік жөнін­дегі саммитте жария­лаған Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» атты мани­­фесі қарусыз­дану мәсе­лелерімен ай­налысып жүрген ха­лық­аралық сарап­шы­лардың, дипломаттар мен саясат­тану­­шылардың және де ға­лымдардың зор қызы­ғушылығын тудырғаны рас. Өз басым манифест мәтінімен тан­ыса отырып, Қазақстан басшы­сы­ның әлемдегі жағдайды өзінің бес сау­сағындай терең білетін байқам­паз­дығына, сонымен қатар, қарулы қақ­тығыстардың қандай қауіп-қатер­ге апа­ратынын алдын ала сезіп отырған сұң­ғылалығына тәнті болдым. Өзінің манифесінде Қазақстан Президенті былай деді: «ХХІ ғасырға аяқ басқан адам баласы қиялдың өзін таңғалдыратын ғылыми жаңалықтар ашып, жаңа буындағы технологиялар жасап жатыр. Адамзат өз дамуының сапалы жаңа сатысына өтуде. Әлем Төртінші өнеркәсіп төңкерісінің табал­дырығында тұр. Көптеген қорқынышты ауру­лардың тамырына балта шабылуда. Бірақ соғыс вирусы халықаралық жағдайды ушық­тыруын жалғастыруда. Ол бірқатар мемлекеттерде экономиканың өлім ұрығын себетін ең қуатты саласына айналып, әскери-өнеркәсіптік кешеннің әлеуетін арттырып отыр». Менің ойымша, Қазақстан Прези­денті Жер-Ана бетінде бейбітшілік пен тыныштықты сақтау бағытында адастырмас жолды нұсқады деп ойлаймын. Ол ұсын­ған бес қадамнан тұра­тын жоспардың маңыз­дылығы уақыт өткен сайын арта түседі. Қазақстан осыдан ширек ғасыр бұрын ядролық қару­дан өз еркімен бас тарт­па­ғанда, қазіргі жағ­дай­дың қалай болатынын көз алдына елестетудің өзі қиын. Ал енді осы жап­пай-қырып жоятын қарудан, ядролық полигонды жапқаннан Қазақ елі әлсіреді ме, ұтылды ма? Әсте жоқ! Керісінше, бейбіт­шілікті қалайтын әлем елдері Қазақстан сын­ды жас мемлекет пен оның кемеңгер бас­шы­сының нартәуекелге барған ерлік ісін барынша бағалап, құрметтейді. Қазақстан бүгінгі күнде абырой мен беделге ие болды, күшті қолдау көрді. Бұдан артық қандай күш-қуат керек?! Дәл қазіргі қырық құбылып тұр­ған заманда қандай да болсын ки­кіл­жіңдерді қарудың, қорқытып-үр­кітудің күшімен емес, келіссөздер мен өзара сыйластықтың негізінде шешкеннен жапа шекпейміз. Міне, әлемдік деңгейдегі саясаткер Қазақ­стан Президентінің көздегені де, ұстанғаны да осындай саясат. Әлемдік қоғамдастық Қазақстан басшысының жоғары мінберден айтқан жігерлі, жасампаз және бүгінгі күннің көкейкесті мәселесін жан-жақты қамтыған сөздеріне барынша құлақ түреді деп ойлаймын. Біз – Түркі дүниесінің перзенттері Қазақ ұлының барша әлемнің тағдырына алаңдап, адамзат баласын татулыққа, бейбітшілікке шақырғанын және де ол жариялаған манифестің халықаралық қоғамдастық тарапынан жоғары баға алып жатқанын шын мақтан етеміз. Эраслан СИНАН, облыстық № 1 қазақ-түрік лицейінің мұғалімі, магистр (Түркия) ҚАРАҒАНДЫ