ТУРИЗМ: іркілістер мен ізденістер

Дүниежүзілік туристік ұйымның (ЮНВТО) мәліметтері бойынша туризм әлемдік экономиканың жоғары табысты және ырғақты дамушы салаларының бірі болып табылады. Осылайша, туризм саласы әлемдік ІЖӨ-нің 9 пайызын, әлемдік экспорттың 6 пайызын қалыптастырады және әрбір 11-ші жаңа жұмыс орны туристік салада ашылады. Қазақстан сапалы туристік саланы дамыту және оның ұлттық экономикаға қосар үлесін ұлғайту үшін жоға­ры табиғи-климат­тық, тари­хи, мәдени әлеует пен мүмкін­діктерге ие. Бес институттық реформа­ны жүзеге асыру жөніндегі «100 нақ­ты қадам» Ұлт Жоспары шең­берінде елімізде туристік индуст­рияны дамытуға жағ­дай жа­сайтын бірнеше жобалар қарас­тырылған. 57-ші қадамға сәй­кес туристік кла­с­­терлер құру­­да табысты тәжі­рибесі бар стра­тегиялық инвес­тор­лар тарту көз­­дестірілген. Осы аталған қадам шеңберіндегі іс-қи­мыл­дар Қазақстан Респуб­лика­сында 2020 жылға дейін туристік саланы дамыту тұжы­рым­дамасын жүзеге асыру мін­дет­теріне сәйкес келеді.  Онда осы саланы дамыту тетік­терін қалыптастыру қарастырылған. Олардың қатарында саяси тұрақ­тылық орнаған елдермен арадағы визаны жою, арнайы туристік аймақтар мен кластерлер құру, ішкі тасымал рыногын дамыту үшін жағдайлар туғызу шаралары бар. Алға қойылған міндеттер мен елдің ішкі әлеуетінің арқасында Қазақстан туристік рынокта белгілі бір тауашаны иеленуге қабілетті. Туристік кластерде туристік өнімді әзірлеумен, өндірумен, ілгерілетумен және сатумен, сондай-ақ, көмекші қызметпен айналысатын кәсіпорындар мен ұйымдардың шоғырлануы жүзеге асатынын атап өту қажет. Туризм саласына кластерлік тәсілді қолдану оған кіретін кәсіпорындар мен ұйымдар жұмысының тиімділігін арттыру, инновацияларды ынталандыру және жаңа туристік бағыттарды дамыту есебінен саланың жоғары бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етеді. Тұжырымдамаға сәйкес Қазақ­станда Астана, Алматы, Шығыс Қа­зақстан, Оңтүстік Қазақстан және Батыс Қазақстан сияқты 5 туристік кластерді дамыту қарастырылған. Астана – іскерлік туризм орта­лығы, Алматы – іскерлік және халы­қаралық тау шаңғысы туризмі орталығы, Шығыс Қазақстан – экологиялық туризмді дамыту орталығы, Оңтүстік Қазақстан – мә­дени туризм орталығы, Ба­тыс Қа­зақстан мәдени және жаға­жай туризмі орталығы ретінде белгіленген. Аталған кластерлер шеңберінде ұлттық жобаларды жүзеге асыру қарастырылған. Мәселен, Маңғыстауда «Кен­дірлі» курортты демалыс аймағын құру жоспарланып отыр. Ұлт Жос­парының 57-қадамына сәйкес, бұл жобаны жүзеге асыруға шетелдік инвесторлар тартылатын болады. 2015 жылы «Джемини Холдинг» тобы атындағы мысырлық инвес­тор Маңғыстауда курорттық аймақ­ты дамыту жобасына қатысу­ға қы­зығушылық танытты. Оның сыр­тында жоба түркиялық инвестор­лар­дың да қызығушылығын туғы­зуда. Қазіргі уақытта Rixos Group атын­дағы шетелдік инвестор «Са­мұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорымен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Бірлескен жоба аясында Кендірліде төрт және бес жұлдызды қонақүй, су паркі, аквапарк және коттедждер құрылысы жоспарланған. Маң­ғыстауда курорт­ты аймақ құру жобасы сонымен бір мезгіл­де инфра­құрылым мен комму­ника­­циялардың түрлі нысан­дарын салуды және дамыту­ды қарас­тырады. Бүкіл инвести­циялардың жартысына жуығы сол жұмыстарға жұмсалмақ. Ал «Кендірлі» курорты үшін жеке әуежай салу жөніндегі жобаға қы­тайлық инвесторлар қызығушылық танытуда. Кластерлік көзқарастың Қазақ­станның туристік саласының бә­секеге қабілеттілігін арттырып, сол арқылы туристік қызметтен түсетін табыстардың тұрақты түрде өсіп отыруына жағдай жасай­тынын да атап көрсету қажет. Ал ол осы іске тартылған мемлекет үшін де, шетелдік инвесторлар мен қызметшілерді қоса алғанда, бизнес үшін де тиімді. Бел­гілен­ген кластерлерге сәйкес туризм индустриясын дамыту эконо­миканы әртараптандыруға және ел тұр­ғындарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған ұлттық мақсаттарға қол жеткізуді қамта­масыз етеді. Кластерлік көзқараспен бірге Қазақстанда туризмді сапа­лы дамыту үшін бірқатар ұлттық жо­баларды жүзеге асыру қарасты­рылған. Ұлт Жоспарының 86-қада­мына сәйкес, Қазақстан халқы Ассамб­леясының 2016-2018 жылдарға арналған «Үлкен ел – үлкен отбасы» кең ауқымды жалпыұлттық жобасын жүзеге асыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бұл жоба мақсаты қазақстандық біртектілік пен қоғамдық келісімді нығайту болып табылатын жалпы мемлекеттік ауқымдағы 35 іс-шараны қамтиды. Қазақстан халқы Ассамблея­сы мен оның қоғамдық институт­тарының сыртында мемлекеттік органдар (орталық және жергі­лікті), сондай-ақ, азаматтық қоғам институттары да осынау ерекше ауқымды жобаның негізгі орындаушылары болып табылады. Жоба жаңа қазақстандық патрио­­тизмді қалыптастыруға бағыт­талған түрлі деңгейлер мен бағыт­тардағы, мәселен, білім беру, қайырымдылық бағдарламаларын жүзеге асыруды қарастырады. Мемлекет басшысының «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идея­сы бүкіл іс-шараларға базалық тұғыр­нама ретінде қызмет етеді. Іс-шаралар тізіміне екі айрықша жоба енгізілген, Ассамблея олар бойынша бірнеше жылдан бері жұмыстар жүргізіп келеді. Олардың алғашқысы – «Жібек жолындағы әңгімелер», яғни Қазақстан мен Ор­талық Азия елдері ғалымдарының, ақындарының, жазушыларының, композиторларының кездесулері. Шығармашылық интеллигенция өкілдері мәдени даму, шығарма­шылық тұрғыда өз-өзін көрсету, патриотизм және ұлтаралық келісім мәселелерін талқылайтын болады. Мұндай «әңгімелер» тарихы 8 жылды құрайды. Жалпыұлттық форматта өзінің қайта өркендеуін бастан өткізіп отырған екінші жоба – ұлттық театрлар фестивалі. «Үлкен ел – үлкен отбасы» жал­пыұлттық жобасының ерекшелігі мен маңызы оның көп ұлтты қоғам­ның айрықша қазақстандық моделін ілгерілетуде, Қазақстан тарихының бүкіл астарларын оқып-білуде және ұлтаралық, кон­фессияаралық келі­сім мен Қазақ­стан халықтарының бірлігі сияқ­ты басты қазақстандық құнды­лық­тарды насихаттауда болып табылады. Қазақстан халқы Ассамблея­сының «Үлкен ел – үлкен отбасы» жобасының Туристік саланы дамыту тұжырымдамасын жүзеге асырумен және «Астана – Еуразия жүрегі», «Алматы – Қазақстанның еркін мәдени аймағы», «Табиғат пен көшпелілер мәдениетінің бірлігі», «Алтай інжу-маржаны», «Ұлы Жібек жолын қайта түлету», «Каспий қақпалары» сияқты өңірлік мәдени-туристік кластерлерді құрумен тіке­лей байланысты екенін де атап көрсету қажет. Оның сыртында Астана ЭКСПО-2017 халықаралық маман­­дан­­­ды­рылған көрмесін өткізу де ше­шуші ұлттық жобалар­дың бірі болып табылады. «Бола­шақ­тың энер­гиясы» атты көрме тақы­рыбы энер­гияның бала­малы «жасыл» түрлері мен «жа­сыл» технологияларды да­мыту­ға арналғаны белгілі. Көрме энер­­­гия үнемдеу, энергияның жаң­­­ғырмалы көздерін (жел, су және күн) пайдалану, тұрақ­ты урба­низация саласына үз­дік әлем­дік талдамалар мен техно­логия­ларды тартуға жағдай жасайды деп күтілуде. ЭКСПО көрмесі ұлт­тық экономиканы жүйелі әртарап­тандыру және елдің өндірістік қуаттары мен ғылыми базаларын технологиялық жағынан жаңғырту үшін қуатты серпін беретін болады. Жоғары сапалы және дамы­ған көлік жүйесінсіз туризм инду­с­­триясын табысты дамыту мүм­кін емес. Елге келетін туризм басым бағыттардың бірі екенін басшылыққа алғанда туризмнің осы түрінің не­гізгі көлігі ретінде әуе көлігі маңыз­ды рөл атқаратын болады. Осыған байланысты ЭКСПО-2017 қарса­ңында Аста­наның көлік инфра­құ­ры­лымын жаңғырту жүзеге асырылуда. Сол сияқты, 2015-2019 жыл­дарға арналған «Нұрлы Жол» мем­­лекеттік инфрақұрылымдық даму бағ­дарламасына сәйкес елге келе­тін және ішкі туризмді одан әрі дамытуға бағытталған туризм инфра­құрылымын құру бойынша шара­лар жүзеге асыры­луда. Туристік кластерлердің инфра­құрылымын дамыту үшін таби­ғаттың көрікті жерлері мен тарихи-мәдени мұра­лар нысандарына апаратын авто­мобиль жолдарын жөндеу және қайта жаңарту, қазіргі бар теміржол инфрақұрылымын жаңғырту, қазіргі бар әуежайларды жаңғырту және жаңаларын салу, шағын авиацияны дамыту үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ, қазірде басталып кеткен жобаларды жүзеге асыру мәселелері қарас­тырылуда. Көптеген жұмыс орын­дарын құру мүмкіндігі туристік инфрақұрылымды дамытудың негізгі артықшылығы болып табы­лады. Сонымен бірге, туризмде бір жұ­мыс орнын ашуға кететін шығын өнер­кәсіптегіге қарағанда 10 есе аз. Осылайша, Қазақстанның турис­тік кластерін дамыту туризмнің ІЖӨ-дегі үлесін ұлғайтуға, туризм саласында да, сондай-ақ, көмекші салаларда да жаңа әрі заманауи жұмыс орындарын құруға, қызмет көрсетудің әлемдік стандарттарын енгізуге, инфрақұрылым нысан­да­рын салуға, туристік сала қызмет­­шілерінің қызмет көрсету мәде­­ниетін, білік­тілігі мен кәсі­би даяр­лығын арт­тыруға, шетел­дік инвес­тициялар мен жаңа технологияларды тартуға, сондай-ақ, Қазақстан мен оның жетіс­тіктерін кеңінен танымал етуге жағдай жасайтын болады. Мәншүк КӘРІМОВА, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Стратегиялық зерттеулер институтының ғылыми қызметкері