Ғажап!
Ақшам мен екіндінің арасында Астана төріндегі Ұлттық музейге қарай ағылған қарақұрым халықты көргенде көз қуанып, көңіл сүйсінді. Арғы-бергі тарихын тануға талпынған ағайынның алғаусыз ниетінен айналып кетсең болғандай.
Еріксіз таңдай қағатындай жөніміз бар екен. Бұл күні мұнда келушілер саны отыз мыңнан асып, бұрын-соңды болмаған межеге жетіпті.
Дүйім елорданы дүрліктірген «Музей түні-2016» атты акцияның ашылуында сөз алған осынау мәдениет ордасының басшысы Дархан Мыңбай әлемнің әр түпкірінде өтіп жатқан дәстүрлі шараның мән-маңызына тоқталды. «Ең басты мақсатымыз – қорымыздағы жәдігерлерді бұқараға мейлінше кеңірек насихаттау. Сол арқылы мәдениет пен тарихтың өркендеуіне үлес қосу», деді ол орайлы ойын түйіндеп.
Аумағы 14 мың шаршы метрді алатын аталмыш нысан дүниежүзіндегі ең үлкен мұражайлардың қатарына кіреді. Араласаң аяқ талатындай атшаптырым 8 көрме залы әртүрлі экспозициялық тақырыптар бойынша бөлініпті.
Телегей-теңіз ақпарат берерліктей тегін экскурсияға қатысқан қалың көпшілікпен бірге біз де ежелгі дәуірлерден басталып, бүгінгі жарқын заманмен жалғасқан төл тарихымызды тағы бір таразылап көрдік.
Түйсігі бар жанға түрлі ой салар қаншама құнды дүниелер бар мұнда.
Күллі түркінің киелісі саналатын Күлтегін ескерткішін айналып өтуің екіталай. Жыл санауымызға дейінгі уақытта өмір сүрген адамдар жасаған тұрпайы тас құралдар мен кейбірі жер бетінен мүлдем құрып кеткен жануарлардың қураған сүйектерінің қалай сақталғанына қайран қаласың. Қазақстан территориясындағы Отырар, Сығанақ, Сауран, Сарайшық, Тараз және тағы басқа ортағасырлық қалаларда жүргізілген қазба жұмыстары кезінде табылған қыш құмыралар, тұрмыстық бұйымдар, ыдыс-аяқтар, қару-жарақтар, су құбырлары ата-бабаларымыздың еуропалық ғалымдар астамшылдықпен айтқандай жартылай жабайы тіршілік кешіп, құла түзде беталды көшіп-қонбағанын көрсетеді. Өкінішке қарай, құм жұтып, құрдымға кеткен құндылықтарымыз әлі жетерлік. Бірақ, Елбасының қолдауымен жүзеге асырылған «Мәдени мұра» бағдарламасы арқасында қайта оралған қазыналарымыз да баршылық.
Ертедегі ғұндар тұлпарының тұяғы Еуразияның апайтөс даласын дүбірге бөлегенін ескі жылнамалар шежіре қылып шертеді. Ат аяғы жетер жерді жаппай жаулап, құзырына құлдық ұрғызған Түркі қағанатының дүрілдеген даңқы кейінгі ұрпақтарының құлақ тұндырар ұранына айналғаны қашан.
Айналасын айбарымен билеген Алтын Орда, оның заңды мұрагері Қазақ хандығы тұсындағы ерен ерліктерді, ата жауларымен айқасып, артындағы ұрпағына аяулы атамекенімізді аманатқа қалдырған ұлы тұлғаларды дәріптейтін деректер мен дәйектерге қаныққан жастарымыздың күні ертең-ақ еліне тұтқа болар елеулі азамат атанарына ешкім шек келтірмесе керек.
Қазақтың қамын ойлағандары үшін Қызыл империяның қаһарына ұшыраған Алаш арыстарын, адамзатты фашизм аранынан аман алып қалған қанды қырғынның қаһармандары атанған ағаларымызды халқымыз ешқашан ұмытпақ емес. Бейбіт өмірде өнегелі істерімен еліміздің абыройын асырған асылдарымыз қаншама. Сол жақсы-жайсаңдардың көзіндей көптеген жәдігерлердің көрермен назарына ұсынылуы олардың жарқын бейнелерін жадымызда қайта жаңғыртуға септігін тигізері сөзсіз.
Ал енді археологиялық жұмыстар нәтижесінде аршылып алынған асыл тастар, зергерлік заттар, әйелдердің әшекейлері секілді артефактілер баяғы бабаларымыздың бай-қуатты болғанын білдіреді. Олардың беліне байлаған бес қаруы, ас ішер аяғы, киер киімі түгіл астарына мінген арғымақтарына дейін алтынмен апталып, күміспен күптеліп жабуланғанын Есіктен, Берелден, Тақсайдан, тағы басқа аймақтарымыздан қазылып алынып, қалпына келтірілген көрнекі көнеліктеріміз дәлелдейді.
Тұрмыс-салтымызды, әдет-ғұрпымызды, қолөнерімізді паш ететін этнографиялық элементтерге толы көрмені тамашалаушылардың да талай мағлұмат алары талассыз. Алаң ортасындағы ақ шаңқан киіз үй, ішіндегі көздің жауын алардай мүлік-мүкәмал, сырттағы байланған жылқы, анадайда жайылып жүрген қойлар... Бәрі-бәрі алыс қырдың астындағы ауылда қалған қимас күндерімізді еске түсіргендей.
Музейдің Тәуелсіздігімізге, Астанамызға арналған бөлімдері де құнды құжаттар мен сирек фотосуреттерге бай. Қарышты Қазақстанның әр саладағы сәтті қадамдары барынша айшықты көрініс тауыпты.
Ұлағат ұясы іспетті Ұлттық музейге арнайы атбасын бұрғандардың арасынан академик Оразақ Смағұлды байқап қалып, әңгімеге тартқанымызда «Әлемнің барлық елдерінде ұлттық музейлер бар. Онда сол арада кіндік қаны тамған халықтың басынан кешкен ірілі-ұсақты оқиғалардан елес беретін экспонаттар қойылған. Мұны кейінгі ұрпақ білуге тиіс. Бүгінгідей шаралар, әсіресе, кейінгі толқын өкілдеріне қажет. Тарихи санасы оянып, танымы кеңейді. Егеменді еліміз жасай берсін!» деді атақты антрополог.
Әсерлі кеш Майра Мұхамедқызы, Тамара Асар, Досымжан Таңатаров, Димаш Құдайбергенов, Индира Расылхан секілді сахна саңлақтары салған әндермен әдіптеліп, соңы лазерлік шоуға ұласты.
Талғат БАТЫРХАН,
«Егемен Қазақстан»
АСТАНА
