Биылғы қарқын былтырғыдан да арта түспек

Кеше Индустрия және жаңа тех­нологиялар министрлігінде Премь­ер-Министр Кәрім Мәсі­мов­тің қа­тысуымен 2010 жылдың қорытын­дылары мен алдағы міндеттерді талқылаған кеңейтілген алқа мә­жі­лісі болып өтті. Оған об­лыс әкім­дерінің орынбасар­ла­ры, Парламент депутаттары, Үкі­мет пен минис­тр­ліктің, басқа да мемлекеттік орган­дар­дың жауап­ты қызметкерлері ша­қырылды. Мәжілісте баяндама жасалған Премьер-Министрдің орын­ба­са­ры – Индустрия және жаңа технологиялар министрі Әсет Исе­ке­шев­тің айтуы бойынша Қазақ­стан­ның өнер­­­кәсіп кәсіп­орын­да­ры 2010 жыл­дың қорытынды­сын­да сала­да­ғы нақты өнім көлемін 11 триллион 557 миллиард тең­ге­ге жеткізген. Бұл өткен жылғыдан 10 па­йызға артық. Өнім көлемі не­гізінен жаңа технологияларды енгізу ар­қылы не­ғұрлым өзіндік құны жоға­ры жаңа өнімдерді игеру есебінен өсіп отыр­ғандығы бай­қалады. Тау-кен өндіру өнеркәсібінде өнім өндіру 7 миллиард 215 миллион теңгені құрап, өткен жыл­дың осы кезеңіндегіден 5,3 па­йыз­­ға өсе түссе, көмір өнер­кә­сібінде өсім 109,9 пайыз болған. Өңдеу өнер­кәсібінде 3 триллион 722,4 миллиард теңгенің өнімі өндіріліп, өткен жылмен салыс­тырғанда 118,4 пайызды құраған. Инвестиция тарту ісінің де жақ­сара түскендігі байқалады. 2010 жыл­­дың 3-тоқсанының қорытын­ды­сы бойынша тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 13,1 миллиард АҚШ долларын құрады. Бұл 2009 жылдың осы мерзіміндегіден 1,1 пайызға ар­тық. Соның ішінде ши­кізаттық емес салаға тартылған инвестициялар 1,25 миллиард дол­лар болды. Бұл өткен жылдың осы мерзіміндегіден 2 есеге артық. Осы көр­сет­кіш елімізде ши­кізаттық емес са­лаға инвестиция тарту ісінің ба­­рын­ша жақсара түскендігін көр­сетеді. 2010 жыл бойына жаңа өн­ді­рістерді іске қосу жалғасын тап­ты. Тек индустрияландыру кар­тасы ая­сын­да ғана 8 миллиард тең­ге со­маға 152 жоба пай­да­лануға беріліп, 24 мыңға тарта жұ­мыс орны ашыл­ды. Сонымен қатар Әсет Исекешев индус­трияландыру кар­та­­сы­на жал­пы құны 8 триллион теңгені құрай­тын 294 жоба енгізіліп отырған­ды­ғын айтты. Мұның сыртында тағы да 224 жаңа жоба қарас­тырылу үс­тінде. Еліміздегі индустрияландыру ісі­­нің бірте-бірте қарқын ала тү­сетіндігін мына бір көрсеткіш ай­қын аңғартатындай. Егер 2009 жы­лы осы бағыт бойынша 500 миллиард теңге қаржы игерілсе, 2010 жы­лы ол 800 миллиард теңгені құ­ра­ды. Ал 2011 жылы 1,3 триллион тең­­ге қаржы игеру жоспарланып отыр. Министрлік есепті кезең ішінде шикізаттық емес секторды қол­дау мә­селесіне көп көңіл бөлген. Осы жылы алғаш рет экспортқа өнім шығаратындар шығындары­ның бір бөлігін өтеу тетігі іске қо­сылды. Осының нәтижесінде 43 отандық экспорттаушыларға 141 миллион тең­генің көмегі көр­сетілді. Солар­дың арасында ауыл­шаруашылық өнімдерін, мұнай-газ техникасы мен медицина жаб­дығын, аккумуляторлар мен транс­форматорларды, кон­ден­са­тор­ларды, дәрілік заттарды Гер­манияға, Польшаға, Қытайға, ТМД елдеріне және басқа да елдерге экспорттаушылар бар. Атал­ған саясаттың нәтижесі де жаман емес. 2010 жылы шикізаттық емес сек­тор­дың өнім көлемі 2009 жылмен салыс­тыр­ғанда 28 пайызға өсіп, 13,6 миллиард долларды құрады. Қазақстандық үлесті дамыту ба­ғытында едәуір жұмыстар жүр­гізіл­ді. Үшінші тоқсан қоры­тын­дысы бойынша жер қойнауын пай­да­ла­нушылардың тауарларды, жұмыс­тар мен қызметтерді сатып алуы­ның жалпы көлемі 2 триллион 500 миллиард теңгені құраса, мұның 1 триллион 400 миллиард теңгесі қа­зақстандық тауарлар, жұ­мыстар мен қызметтер үлесіне тиді. Арнайы экономикалық және ин­дустриялық аймақтарды құ­рып, да­мыту ісі одан әрі жал­ғасты. Жалпы, Қазақстанда 6 ар­найы экономи­ка­лық аймақ бар. Олардың жұмысын жақсарту мақ­сатында Парламент қарауына жа­ңа заң жобасы енгізілді. Онда ар­найы экономикалық аймақ­тарды басқару ісін жетілдіру, ин­вес­торларға көрсетілетін же­ңіл­дік­тер тізбесін ұлғайту қарас­ты­рылған. Елімізде өнеркәсіптің өсіп, қа­тарға жаңа индустриялық жо­ба­лар­дың қосылуына байланысты электр энергетикасын дамыту мә­селесі аса өзекті болып отыр. Был­тыр елімізде 82,3 миллиард квт-сағат электр қуаты өндірілген екен. Бұл 2009 жылғы көр­сет­кішпен салыстыр­ған­да 4,9 па­йызға артық. Ал электрді тұ­тыну көлемі 83,62 миллиард киловатт сағатты құрап, 2009 жылғы көр­сеткіштен 7,3 пайызға арта түс­кен. Демек, өндіруден тұтыну ба­сым түсіп отыр. Сондықтан үде­мелі индустриялық-иннова­ция­лық даму­дың мемлекеттік бағдар­ла­масын іске асыру аясында жал­пы құны 753,2 миллиард теңгені құрайтын 13 электр энергети­ка­лық жобаны жү­зеге асыру міндеті тұр. Осы­лар­ды жүзеге асыру жә­не саладағы ин­вестициялық тар­тым­дылықты арт­тыру үшін қуат рыногының қазақ­стандық моделін қалыптастыруды көздейтін жаңа заң жобасы әзір­леніп, Үкі­меттің қарауына тап­сырылыпты. Өнімдер мен қызметтердің са­па­сын жақсарту мақсатында тех­ни­калық реттеу жүйесін одан әрі жетілдіре түсуге ерекше мән берілуде. Бүгінде 94 техникалық регламент қабылданып, олардың 68-і қолда­ныс­қа енгізіліпті. Сонымен қатар 3578 отандық кәсіпорын халық­аралық стандарттарға сәй­кес менеджмент жүйесін енгізіп, тиісті сертификаттарын алды. 2014 жылға дейін индустриялық-ин­новациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы аясында 2464 стандарт әзірлеу жос­пар­ланған. Кеңейтілген алқа мәжілісінде бір­қатар жауапты азаматтар сөз алды. Парламент Мәжілісінің де­пу­таты, «Қазақстанның мәшине жа­сау­шылар одағы» бірлестігінің бас­қарма төрағасы Мейрам Пішембаев биылғы жылды ауыл ша­руашы­лығы мәшине жасау са­ла­сындағы маңызды жыл деп ата­ды. Өйткені, осы салада бірқатар шаралар жү­зеге аспақ. Жалпы, алдағы 5 жылда еліміздің мәшине жасау саласының өнім көлемі 2 есе өсетін болады. «Қазатом­өнер­кәсіп» ұлттық компа­ния­сының басшысы Владимир Школьник өткен жылы 17 мың тоннадан астам уран өнді­рілгенін айтты. Ал 2011 жылы 19 мың 600 тонна уран өндіру жос­парланып отыр. Қазақстанның фармацевтік және медициналық өнім­дерін өн­дірушілер ассоциация­сы­ның президенті Серік Сұлтанов елімізде дәрі-дәрмек өндірісінің қар­қынды дамып келе жатқандығына тоқ­тал­ды. Мәселен, 2009 жылы Қа­зақстанда 10 миллиард теңгенің дә­рі-дәрмек өнімдері өндірілсе, өткен жылы бұл көрсеткіш 19 миллиард теңгені құраған. Осы бағытта 8 зауыт салынуда, 10 за­уыт қайта жа­рықтандырылуда. Өндірістің да­муы­на Кеден ода­ғының тигізіп отырған әсері үлкен көрінеді. «Ұлт­тық инно­ва­циялық қор» АҚ басқарма­сы­ның төрағасы Айдын Құл­сейітов инновациялық грант­тарды беру бойынша бюджет бағ­дар­ламасы­ның іске асырыла бас­тағандығын айтты. Оны алу жө­нінде 336 өтінім түсіп, оның 307-сі қарау үшін іріктелініп алынған. Тә­уел­сіз комиссияның ұсынымдары негізінде 38 жобаға 1,7 миллиард теңгенің инновациялық грант­та­рын беру туралы шешім қабыл­данған. «Қазақстанның Даму банкі» АҚ-тың басқарма төрағасы Ғали Ес­қа­лиев банктің несие қоржыны үс­тіміздегі жылдың 1 қаңтарында 2,9 миллиард теңгені құрап, 48 пайызға өсе түскендігін айтты. Ал жалпы активтердің кө­лемі 6,5 миллиард теңгеге жетіп отыр. 2010 жылы банк жалпы құ­ны 1,35 миллиард дол­ларды құ­рай­тын 6 жаңа инвес­тициялық жо­баны қаржы­ландыр­ған. Олар­дың қатарында Атырау мұнай өң­деу зауытын қайта жаң­ғырту, Мойнақ ГЭС-інің екінші кезегін салу, Шардара ГЭС-інің қуа­тын арттыру секілді жобалар бар. Ал 2011 жылы банк жиыны 2,4 мил­лиард доллардың 18 жобасын қар­жыландыруды жалғастырмақ. Мұ­ның 5-і жаңадан басталатын жоба. Кеңейтілген алқа мәжілісін Үкі­мет басшысы Кәрім Мәсімов қо­рытындылап, министрліктің ал­дын­да тұрған бірқатар жаңа міндеттерге қолдау білдірді. Олар­дың қата­рында еліміздің мине­рал­ды шикізат кешенін нығай­туға, кен орындарын іздестіру мен барлауға бағытталған көп­теген жобалар бар. Министрлік жер қойнауын пайдалану­шы­лар­дың міндеттемелерін орындау ісіне мониторинг жүргізіп, талдау ісін жал­ғастыратын болады. Со­ны­мен қатар еліміздің 393 елді мекенін ауыз сумен қамту үшін жерасты суларына барлау жұмыс­тары жүргізілмек. Үкімет басшысы 2010 жыл­дың басты мәселесі жаңа индус­трия­ландыру ісінің басталған­ды­ғы бол­ған­дығын атап көрсетті. Осының аясында көптеген жаңа жобалар жүзеге асып, олар Елба­сының оң бағасына ие болды. Дағ­дарыс тұ­сында жобаларды қар­жыландыру ісін көбінесе мемлекет мойнына алды. Ендігі кезекте осыған жеке сектордың күш-қуатын қосу қажет. Сонымен қатар Премьер-Министр алдымыздағы сенбідегі се­лек­торлық кеңесте баға жөнінде мәселе қозғалатынын, азық-түлік бағасының әлі де қалыпқа келмей тұрғандығын, бұл істе кейбір өңір­лердегі жұмыстың сылбыр екен­дігін мәлімдеп, осыған орай қатаң жауапкершілік сұра­ла­тын­дығын жеткізді. Сұңғат ӘЛІПБАЙ.