Жан сыздатар заңсыздықтар

Мемлекеттік қызметтен шеттетіліп қалғанда осы саланы бүге-шігесіне дейін жақсы меңгерген әрі білікті заңгер ұлым өз құқығын қорғау үшін жоғары инстанцияға дейін барған еді. Сол кездегі судьялар тарапынан жасалған заңсыздықтар әлі де жалғасып келеді. Олай дейтінім, 14 жылдан бері тұрып жатқан баспанам дауға айналып, сот процесіндегі заңсыздықтарға орай қартайған шағымда далада қалу қаупі туындап отыр. Тарқатып айтар болсам, 2002 жылғы 19 шілдеде мен пәтер сатып алу мәмілесін жасасқан едім. Отбасылық досымыз марқұм Кенжехан Мүсенұлы Сексембаев деген кісі пәтерін маған өткізіп берді, ал мен өзі белгілеген 1800 АҚШ долларын қолына ұстаттым. Ол кезде бұл біраз ақша еді. Жақын араласып жүргендіктен әрі арамызда өзара сенім орнағандықтан қолхат алуды жөн деп таппадым. Оның үстіне, пәтер иесі ретінде мәміле жасасқан Кенжехан да пәтердің жекешелендірілгенін, мемлекеттен сатып алғандықтан, онда отбасы мүшелерінің де үлесі барлығын айтқан жоқ. Ол кезде мен 64 жастағы күйеуімді жер қойнына тапсырып, өзім ауыр отадан кейін қалпыма келе алмай жүр­ген кезім еді. Одан қалса жарық ісік жанымды қатты қинап жүр­ді. Қыс­қасы, жүйкемнің сыр беріп, наркоздан кейінгі қан қысымымның артып, басым айналып, қант диабеті мен көз жанарымның бұлдырай бас­тауы еркін жүріп-тұруға мүм­кіндік бермеді. Солай қина­лып отырған кезде ұлым Ермек келіп: «Мама, сіз жата беріңіз, мен бармын ғой. Барлығын да өзім істеймін», деді. Баламның бір қажетіме жарап қалғанына қуанып, келісімімді бердім. Ол Кенжехан ағасымен барып, 2002 жылдың 19 шілдесінде сатып алу мәмілесін жасас­қан­нан кейін келіп: «Мен ба­рлы­ғын да реттедім, енді, мама, пәтер сіздікі», деді де қолыма бір бума қағазды ұстатты. Оны ашып қарауға шамам келмеді. Екіншіден, балама сенгендіктен, әлгі мәмілені чемоданға салып қойдым. Жалпы, біз Сексембаевтар отбасы­мен жақсы араластық. Кенжехан мен оның зайыбы Дина да үнемі бізде қо­нақ­та болып жүретін. Тіпті, мен олар­­дың баласы Ерланға мектепте сабақ та бергенмін. Марқұм аудан­дық ауру­хана­ның хирургиялық бөлім­ше­сі­нің меңгерушісі болып жүрген 1996 жылы маған отаны өзі жасап, бір өлім­нен аман алып қалғанын қалайша ұмытайын. Сексембаевтар отбасы бас­қа үйден пәтер алу үшін өз­дері тұрып жатқан, қазір мен иеленіп отырған баспаналарын сатқысы келгенімен, сол кездерде оны алатын ешкім табыла қоймады. Сон­д­ықтан да пәтерін сатып алуды кезін­де өзі ұсынған-ды. Азаматтың бір өті­­нішін жерде қалдырғым келмей, сатып алуға келісімімді бердім. Міне, сол кезден бері арада 14 жыл өте шы­ғыпты. Сол пәтерде ұлдарым Мәрлен мен Ермек үшеуміз тұрып жаттық. Араға екі жыл салып мен ұлым Ермекті Әлия деген қызға үйлендірдім. Балам Алматыда жұмыс істеп, жақсы табыс тауып жүрді. Сол қаладан Ермек екі пәтер және мәшине, ал Есік қаласынан үй сатып алды. Барлық бәле 2015 жылғы 7 наурызда, ұлым қайтыс бол­ғаннан кейін туындап отыр. Келінім күйеуінің жинақ­тал­ған зейнетақысын рәсімдеу үшін менен пәтер құжаттарын және жеке куәлігімді сұраған. Ойымда ештеңе жоқ бере сал­­дым. Артынан пәтерді Ер­мек өз ақшасына сатып ал­ған дегенді айтып, жылжы­май­­тын мүлік өзіне және бал­а­ларына тиесілі деген­дей дау шығарды. Кенже ұлым Мәр­ленге екі бөлмелі пәтер сатып алып беремін деп алдаусы­ратып та көр­ді. Содан полицияға жүгіндім. Қыл­мыс­тық іс қозғалғанымен, келі­нім бар­­лық құжаттарымды кері қай­­тарып беріп, қылмыстық құрам бол­маған­дық­тан, іс жабыл­­ды. Алайда, сату-сатып алу мә­мі­лесінің түпнұсқасы қай­­тарыл­­­ған­ды­ғына күдік туды. Арты­нан оның лазер ар­қы­лы шебер жа­сал­ған кө­шір­ме­сі екендігіне көзімізді жеткіздік. Құжаттың түпнұсқасы менде болмаса да келінім құ­­жат­тардың түпнұс­қасын қайтаруды талап етіп, Алматы облысы Еңбек­шіқазақ аудан­дық соты­на шағым тү­сірді. Судья Е.Бай­мұл­динованың төрағалығымен өткен сот отырысында келінім Әлия Матаеваның менен құжат­тарды қайтару туралы талабы қолдау тапса, ал менің қар­сы талап арызым қа­нағат­тан­дырылмай тастал­д­ы. Аудан­дық прокурор Т.Иманбаевқа арыз­дан­ғаным­мен, ол да бірін­ші саты­дағы сот шешімі негіз­ді әрі заңды деп көрсетті. Аудандық деңгейдегі заң­сыз­дық­тарға шағынып, Алматы облыстық азаматтық және әкім­шілік істер жөнін­дегі апел­ляциялық сот алқасына жүгін­дім. 2015 жылдың 12 қара­шасында Н.Киекбаеваның төрағалығымен өткен сот отырысында сатып алу құжаты­ның түпнұсқа екені А.Тоққожаева тарапы­нан расталған. Шын­туайтына келгенде, ол құжат­тың түпнұсқасын анық­­тап беретін сарапшы емес қой. Судья сот отырыстарында түп­нұсқа мен кө­­шірмені салыстыру мәселесін көтер­­ген де жоқ. Оның үстіне, мына­дай жайт анықталды. Алматы об­лы­сы Еңбек­шіқазақ ауда­ны әді­лет бас­қар­масы­ның бер­ген рес­ми жауабында 1997 жылғы 14 мамырдағы тіркеу қаға­зында Есік қаласы 2-шағын ауда­ны 21-үйдің 17-пәтері же­ке­ше­лендіру келісімшарты бойын­ша Кенжехан Мүсенұлы Сексембаев атында тіркеулі күйінде қалыпты. Сондай-ақ, ресми жауап­та оның баласы Ерлан Сек­сембаевқа 19 мамыр 1997 жы­лы жасаған сыйға тарту келісімі де болмай шықты. Бүгінгі таңға дейін қайтыс болған балам – Ермектің аты-жөні тіркеу органдарында жазылмағандықтан, келінім даулап жүргендей, оның менің пәтеріме деген ешқандай құқығы да жоқ. Олай болса, Әлия Матаеваның келтірген дәлелдері негізсіз деп санаймын. Менің және прокурор тарапынан түпнұсқаны анықтау үшін соттық сараптама жүргізу туралы өтінішіміз қолдау таппады. Егер сот сараптамасы тағайындалған кезде әлгі сатып алу мәмілесінің лазерлік көшірмесі екеніне көзіміз жетсе, әрі қарай соттасудың да қажеті болмай қалушы еді. Алматы облыстық алқа кеңесі 2016 жылдың 30 наурызындағы шешімінде тараптардың ешбірінде түп­нұсқа жоқ екендігін растап отыр. Олай болса, мұның барлығы қолдан жасалған заң­сыздықтар емей немене. 1997 жыл­дың 19 мамырдағы сату-сатып алу мәмі­лесінде сыйға тарту келісімі бойынша пәтер иесі ретінде Ерлан Сексембаев көрсетілген. Ал шынтуайтында, оның пәтер иесі екендігін растайтын құжат Жыл­жы­майтын мүлікті тіркеу орталы­ғында, не өзге де мемлекеттік органдарда тіркелмеген. Оның үстіне Кенжеханның ұлы Ерлан сату мәмілесі жасал­ған күні Жылжымайтын мү­лік орталығында болмаған да. Оның орнына әкесі Кен­же­­хан қол қойған. Әкесі мен бала­сының қол қоюын салыс­тыра отырып, айыр­­машы­лы­ғын жай көзбен де көре аламыз. Оның үстіне, Ерлан сату мәмі­ле­сінің түпнұсқасы қажет бол­маған­дықтан жойған­дығын, ал пәтер үшін есеп айырысуды әкесі жасағандығын мойындап отыр. Бұл жерде неге Кенжехан ұлы үшін «сату­шы» ретінде қол қояды деп ой­лай­сыздар. Өйткені, 1992 жыл­дың 23 жел­тоқ­санындағы №1000 же­ке­­­ше­лен­діру туралы келі­сім­­шартта «сатып алушылар» ретінде Кенжеханның тағы бір ұлы Ерлан, қызы Әсемгүл және әйелі Дина көрсетілген. Ал пәтер­ді ресімдеуде нотариус мін­детті түрде сол жерде еріп жүр­меген өзге де отбасы мүше­лерінің келісімдерін сұрай­­тын еді.Сондықтан да сату мәмі­лесі Жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығында жүзеге асып, Кенжехан Сексембаев сыйға тарту келісі­мі бо­йынша баласының атынан Ермек Барсаевпен сату-сатып алу мәміле­сін жасайды. Біз 2015 жылдың 30 сәуірінде Астанада тұрып жатқан Ерлан Сексембаевқа хабарласып, пәтерді сатқаны және ол үшін кіммен есеп айырысқанын жазып жіберуді өтінген едік. Ол нотариус В.Б.Нығмет тарапынан бекітілген арызды (поштаны жеткізген курьерге 3733 теңге төленген) пош­та арқылы жіберді. Алайда, арты­нан өз сөзінен тайқып, судья­дан жазған арызын қара­мауды сұрапты. Өзінің бұл әре­к­етін ол осыдан 13 жыл бұрын жасалған мәміленің жайын ұмыт қалғандығымен түсіндірген. Оның бұлайша құбылып шыға келуіне біздің сырты­мыз­дан сөйлес­кен судья Жапсар­баеваның да ықпа­лы болуы мүмкін. Ерлан үлкен ұлым Жан­гелдімен сөйлескен кезде мына сөздерді айтыпты: «Маған Еңбек­ші­қазақ аудандық сотының судьясы Жапсар­баева телефон соқты, сондықтан да оның элек­трон­ды адресіне өз хатымды жол­дадым». Осылайша Жап­сар­­баева­ның бастамасы­мен ол өзінің бізге пош­та арқылы жіберген нотариалды бекітілген арызынан бас тартып отыр. Сондықтан да бұл заң­сыз жолмен біздің сыр­ты­­мыздан жазылған хатты айғақ­тар қатарынан алып тастау туралы талап қойдық. Бірақ онымыз қолдау таппады. Тағы бір жайтқа назар аударт­қым келеді. Еңбек­ші­қазақ аудандық соты 2015 жыл­дың 24 тамызында өт­кен сот процесінде Ерлан Сек­сем­баевқа қойылған сұрақ­тар бо­йын­ша жауаптарды 15 са­ғат 00 ми­нут­та қараса, ал осы күні 12 сағат 00 ми­­нут­та сот тапсырысы бо­йын­ша өт­­кен Астана қаласы Есіл аудан­дық соты­ның судьясы Жап­сар­баеваның қоятын сұрақ­тарын қайдан біліп алған. Актіде Есіл аудандық сот судья­сы Исабекованың және Шулакован­ың қолдары жоқ екен­дігін қаперге алсақ, бұл құжат Еңбекшіқазақ аудандық сотында әзірленгендей әсер қалдырады. Не керек, біз Астанаға Ерланның Жылжы­майтын мүлікті тіркеу орталы­ғында жасалған мәмілеге қол қойыл­ғанда сол жерде болғандығы туралы сот тапсырысын жа­сат­тық, алайда, ол қойылған сұ­рақ­қа жауап беруден бас тар­­тыпты. Оның мұндай әре­кетін түсінуге де болады. Өйт­кені, 1999 бен 2004 жыл­дар аралығында Алматы об­лыс­тық Жылжымайтын мүлік­ті тір­кеу орталығының Еңбек­шіқазақ аудан­дық филиа­лында жұмыс іст­еген Ирина Гофман өзінің берген түсі­нігін­де пәтерді сату туралы мәміле жаса­суға тек Кенжехан Сексембаевтың өзі кел­гендігін, бұл ретте Ерлан Сексем­баев­ты бұрын көрмесе де, ол жер­де жүрмегендігін атап көрсетті. Тағы бір назар аударта ке­­тетін жайт, келінімнің құ­­қы­ғын қорғап жүрген Е.Носованың жоғары заң­дық білі­мі жоқ болса да куәгер­лерге сұрақтар қойып, сот про­­цесінде орын алат­ын бар­­лық ша­раларға қаты­сып жүр. Мұны аудандық сот төрайы­мы Тоқтарбаева да мойындап, қуаттады. Оның үстіне, судья Киекбаева мені сату-сатып алу мәмілесін жасау тара­бының біріне жат­қызбай, бұл істен сыртқары қалдырып отыр. Шын­туайтын айтқанда, мен ұлым Мәр­лен­мен сол пәтерде 14 жылдан бері тұрамыз. Сонымен қатар, ба­рлық коммуналдық және салық­тық төлем­дерімізді де толық өтеп келе­міз. Матаева облыстық соттың апелля­­ция­лық алқасында сөйлеген сөзін­де күйеуі Ермектің пәтерді сатып алғандығын білетіндігін, барлық коммуналдық төлем­дер Ермектің атына келіп жат­қан­дығын айтуы шын­дық­қа жанас­пайды. Сот барысын­да мен барлық төлем­дердің түп­­нұс­қасы өз атыма келіп жа­тқан­­­дығын, барлығын да өз қар­­­жым­мен төлегенімді дәлелдедім. Егде жасқа келген шағымда құқығым­ды ұлым Жангелді­нің қорғауына орай келінім тарапы­нан қаншама арыз жазылды. Баламның барлық әре­кет­тері заң шеңберінде жүріп жатқандығын келген комис­сиялардың барлығы да растап берді. Қорыта айтқанда, сот про­цес­терінде менің дәлел­дерім еленбей, қарсы жақтың келтірген дәйектері ескеріліп жатса не дерсің. Әрі осылайша Конституция талаптары аяқасты етіліп, заңсыздық көрінеу көзге ұрып тұрса, біздің зайырлы да құқықтық ел екен­дігіміздің белгісі қайсы?! Қартайған шағымда баспанасыз қаңғып қалатын болсам, қайтемін?.. Ұлжан БАРСАЕВА, зейнеткер