Келісіп пішкен тон келте болмас

* Сайт сөзі «Келісіп піш­кен тон келте болмас» деген да­на халқымыз қашанда ымыраласып, келісе отыра бастаған әрбір істе бір қайыр бар дейді. Алайда, қазіргі қоғамда қабырғасымен кеңесіп, жан-жағымен санасып барып іс жасайтындар аз. Әсіресе, басшылық тарапынан «өзім би, өзім қожа» деген сөз көп айтылып, заңға қайшы іс-әрекеттері байқалып қалады. Сонымен қатар, елімізде тіл саясаты әлі де болса ақсап келеді. Ана тілімізге деген бетбұрыс бүгінгі қоғамда анық байқала бермейді. Бас басылымның тілшісі Сейфолла Шайынғазының «Сөз бен бөз» деген мақаласы газетіміздің 14 маусым күнінде жарық көрген болатын. Онда автор ана тіліміздің шұбарланған тұсын ашына жазған. Нақты мысалдарды негізге ала отырып, қазақ тілін «атала» етіп жүргендерді сынға алады. Газетіміздің 23 маусым күнгі санында Батыс Қазақстан облысындағы меншікті тілшіміз Темір Құсайынның «Бет қаратпайтын аппарат басшысы» тақырыбындағы мақаласы жарияланды. Онда Казталов ауданы әкімі аппараты басшысының жұмыс уақытында ішімдік ішіп жүретіні, этиканы сақтамайтыны айтылған. Осы орайда, облыстық тәртіптік кеңес мүшелері аталған басшының іс-әрекеті Әдеп кодексінде көрсетілген ережелерге сай болмаса да, нақты айғақтың жоқтығынан ешқандай жаза қолдана алмағанын алға тартуда. Біз бүгін оқырман назарын ерекше аударған осы екі мақалаға орай түскен пікірлерді жариялап отырмыз. «Сөз бен бөз» Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ. (14 маусым, 2016 жыл) Жанашыр оқырман Керемет мақала. Шынында да ойланатын жайт. Бұл се­кілді өрескелдіктер өріп жүр. Тіліміз шұбарланып, сөзіміз бұрмаланып бара жатыр. Ав­тор­дың қара­пайым мысалдар арқылы осы келең­сіздіктерді тізбектегені ұнады. Жансұлтан Ибраимов Шынымен де кейде көшедегі қазақша жарнамалардың мағы­насын түсінбейсің. Осының бəрін тексеріп, қадағалайтын адамдар бар ма екен? Оразалы Әлімғазин Қазіргі кезеңде аяқ басқан сайын көшедегі жарнамалардың қате жазылып жататыны, олар­дың ауызекі ана тілімізге тәжі­маланып жатқаны, әңгімелесу барысында орысша сөздерді қыстырып жіберетіні өкінішті. Осы орайда, мақалада көтеріліп отырған мәселе өте орынды деп есептеймін. Нұрғожаұлы Балға Мен бұл кісінің әр кезеңде жазып жүрген мақалаларын ықыласпен оқып жүремін. Өзінің мақалаларында тәрбиелік мәні бар мәселелерді көтеріп отырады. Бүгінгі тіл тағдырына қатысты айтып отырғаны да көпшілік оқырман көңілінде жүрген ойлар. Ақылбек Шаяхмет Теледидар ауызекі сөйлеу стилін қолданамыз немесе жұл­дыз­сымақтарды жүргізуші қы­ламыз деген желеумен ті­лімізді бүлдіріп жатқаны рас. Мысалы, спорт хабарларын жүргізетін комментатор: «Бүгін футбол чемпионатының ақтық ойыны», дейді. Ақтық деген ақырет, соңғы сапар деген ұғым ғой. Немесе әсірелеп сөйлеймін деп «теңбіл доп торда тулап жатты» дейді. Доп торға түскен балық емес қой. Жазира «Жұмысшы топ» пен «жұмыс тобының» аражігін әдемі-ақ ажыратыпты автор. Бәрекелді! Панабек «Айта-айта Алтайды, Жа­мал апай қартайды» деуші ме еді? Жалпы, тіл мәселесі біздің қоғамда қай кезде де күн тәртібінен түскен емес. Осылайша ол өзінің өзектілігі мен өміршеңдігін де көрсетіп келеді. Қарға тамырлы қалың қазақтың тұқымы бар кезде, қазақ тілі өлмек емес. «Бет қаратпайтын аппарат басшысы» Темір ҚҰСАЙЫН. (23 маусым, 2016 жыл) Еркін Басшылар алысты болжай білуі тиіс. Бір шешімге келер ал­­дында жеті өлшеп барып қана ұйғарым жасауы қажет. Ата-бабамыз «үш күндігін ой­ламаған еркектен без» деп бекерге айтпаса керек. Біз қазір бір күнмен ғана өмір сүріп жатқан сияқтымыз. Ғабит Кейбір ауыл басшылары өзін «құдайдай» санайтынын бүгін ғана білдік деп айта алмаймыз. Осындай кезеңде басшыларды орнына қоятын сын да шын мақалалар жиірек жарияланса, «Егемен Қазақстан» да өз беделін халық арасында арттыра берер деп ойлаймын. Иланшы Халықтың атқарушы билікке деген сеніміне дақ түсіретін масқара ғой бұл. Қарауындағы мем­лекеттік қызметшінің мұн­дайын Казталов ауданының әкімі білмеуі мүмкін емес. Каз­таловтық шенеуніктің «сыйынғанынан сүйенгені күшті» деп айтуыма дәлелім жоқ, бірақ қылығы сондайлардан да асып кетті емес пе? Шыңғысхан, Семей «Бұл арада біз кінәні аппарат басшысынан емес, аудан әкімінен іздегеніміз жөн. Өйткені, аудан әкімі Нұрланбек Қайыр оған дұрыс талап қойса, Берденов мұндай лас әрекетке бармаған болар еді. Маңғыстау Жергілікті билік өкілдерінің мұндай іс-қимылдары тұтастай мемлекеттік басқару ісіне кө­леңке түсіруі мүмкін. Үлкенді-кішілі қызметті əкесінен қалған мұрадай көретін өркөкірек басшылар халық пен билік арасын қашықтатпаса, жақындатпайды. Ең дұрысы – ауызы лас, өзім­шіл мұндай шенеуніктерді ат­қару органдары қызметіне жақындатпау. Болашақ Мемлекеттік қызметке қа­был­­дау конкурс арқылы жүр­гі­зілгенімен, əр лауазымға бас­шылардың ыңғайлаған өз кандидатуралары болады. Кон­курстың тек аты ғана, шартты түрде көз алдау үшін өткізілеті­ні жасырын емес. Осындай ретпен аппарат басшысын қызметке тағайындаған аудан əкімі де оның тəртібі үшін жауапты. Жақсылық Өркениетті елдердің қата­рына қосылу үшін барын салып жүргендер бар. Шіркін-ай, өз алдымызға ел болғалы қаншама жылдың көлемі болды. Осындай пасық қылықтарымызды қашан қояр екенбіз? Жақсылық Уақыт өте келе мұндай бас­­­­шы­­лардан да құтылармыз. Ес­кінің қалдығындай, өсемін деген білімді азаматтарға кедергі келтіретіні өкішті.