Әділдік орнады

Үлескерлер мүддесі қорғалды Құқы бұзылған адамның қар­ны да тоқ болмайды. Қарын тоқ болмаған соң өмірдің сәні кетіп, тіршіліктің мәні жоғалады. Ал біз­дің елде, расы керек, көбіне қара­пайым адамдардың құқы тапталып жатады. «Жалғыздың үні шықпас» дегендей, құқы бұзылған адам жалғыз болса, үні естілмей қалуы да мүмкін. Ал «Көп қорқытады, терең батырады» деген текке ай­тыл­маған ғой. Өйткені, көптің үні түбінде көлге емес, тау-тасты құлатар тасқын суға айналуы ғажап емес. Алайда, елдегі бірқатар компания басшылары, қалталы азаматтар, шенеуніктер дегенін жасап, ашу-ызаның көзін ашуға тырысады. Бұл наразылықты туғызады. Ол қарапайым халық сенетін заңдарымыздың бұрмалануынан туындайды. Демек, қарапайым жанға, алдымен, заңдылықтың сақ­тал­ғаны керек. Міне сонда, бәрі­міз аузымыздан тастамайтын, құқық та қорғалады. Осы халық­тың құқын заңды қорғай ала­тын­дығын еліміздің Жоғарғы Соты тағы бір дәлелдеп берді. Көпте­ген үлескерлердің талаптарын дұрыс деп тауып, олардың құқын қорғайтын оңды шешім шығарды. Ал наразылықты тудырған мә­се­ле қалай басталды? Түсінікті болуы үшін бұған нақтырақ тоқта­лайық. Өткен 2012-2015 жылдар ара­лы­ғында «Азбука жилья» ком­па­­ния­лар тобы басшыларының заң­сыз әрекеттері салдарынан Ас­тана қаласындағы «Expo Тown» және «Expo City» тұрғын үй ке­шен­­дері­нің үлескерлері жалпы со­ма­­сы 5 млрд. теңгеден астам материал­дық шығынға ұшыраған еді. Тіп­ті, құрылыстың аяқталуы 2014-2015 жылдарға жоспарланса да, бүгін­гі күнге дейін үйлер са­лын­бай, құры­лыс аяқталмай қалды. Осыған орай Астана қаласы­ның сот­тары аталған тұрғын үй кешен­дері үлескерлерінің мүд­десін көз­дейтін шарттарды бұзу, өтем­ақы өндіру, аяқталмаған құ­рылыс нысандары мен жобалық-сметалық құжаттарды беру туралы бірқатар талап-арыздарды қарады. Оның нәтижесімен үлескерлердің талаптары ішінара қанағаттандырылған, оларға шы­ғын өтемі есебінде аяқ­тал­ма­ған құрылыс нысандары беріл­­ген. Алайда, құрылыс жүріп жат­­қан жер телімдері жосықсыз құры­­лысшылардың иелігінде қал­ған. Бұл жағдай құрылысты аяқ­тауға кедергі келтіргені белгілі. Содан Жоғарғы Сот үлескер­лер­дің мүддесін көздейтін өтініш­хатты кассациялық өндіріске қа­был­дап, даудың барлық мән-жай­ларын ескере келе, 2016 жылғы 3 тамыздағы сот отырысының нәти­жесінде нақты қорытынды шы­ға­рды. Жер кодексінің 52-бабы­на сәйкес жер телімі онда орна­лас­қан құрылыс нысандарынан бөлінбейді. Жер телімінсіз жоба­лық-сметалық, атқарушылық және рұқсаттамалық құжаттарды беру туралы үлескерлердің талабын қанағаттандыру дауды шешпейді. Себебі, нысанға тиесілі барлық құжаттама жер телімі болғанда ғана жарамды, яғни үлескерлер құрған тұрғын-үй құрылыс коопе­ративі құрылысты аяқтау мүм­кіндігінен айырылған. Демек, Жер кодексінің 63-бабына сәйкес жекеменшіктегі жер телі­мі, сондай-ақ, жерді үнемі және ұзақмерзімді пайдалану құ­қы­ғы өз міндеттемелері бо­йын­ша жауап беретін жеке және заң­ды тұлға­лардың мүлік құра­мы­на кіреді. Ендеше, заңның атал­ған осы нормаларына сай, қарыз­дың орнына жер телімдеріне құқық­ты беру қажеттілігі туралы үлес­кер­лердің талабы әділ әрі негіз­ді болып табылады. Міне, осы­ған орай «Expo Тown» және «Expo City» тұрғын-үй кешендері үлескер­лерінің талаптары толығы­мен қа­на­ғаттандырылды. Сөйтіп, не керек, Жоғарғы Сот үлес­керлердің заң­ды мүддесін қор­ғайтын шешім қабылдады. Александр ТАСБОЛАТОВ, «Егемен Қазақстан»