Маңғыстаудың нұрлы жолдары

  Автомобиль жолдары әрқашан өсу, өрлеу үстіндегі мемлекет өмірінің өн бойына кідіріссіз нәр беріп тұрған қан тамырлары іспетті. Экономикалық, қоғамдық қатынастардың жеделдігі мен баяндылығы сол жолдардың қаншалықты даңғыл да жүрдек екендігіне байланысты. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанды әлемдегі ең озық 30 мемлекеттің қатарына қосу туралы алдымызға әрі күрделі, әрі айқын, сонымен бірге, халқымыздың әлеуеті мен жігері жетерлік бағдарлы міндет қойды. Осынау мұратты істі жүзеге асырудың стратегиясы мен тактикасын Президент «Нұрлы Жол» бағдарламасында жан-жақты ашып берді. Әрине, бүкілхалықтық қозғалыс дерлік бұл ұлан-асыр шаруа тағдыры автомобиль жолдарының сапасына, озық техникалық, технологиялық жарақтандырылуына да тәуелді екені аян.   Біздің акционерлік қоғам Елбасы тап­сырмаларын орындау жолын­да, еліміздің барлық аймақ­тарын бір-бірімен және респуб­ли­­ка орталығымен, сондай-ақ, алыс-жақын шетелдермен тығыз бай­­ла­ныстыру үшін 2020 жылға дейін автомобиль жолдарының құ­ры­­­лысы мен қайта жаңарту жоб­а­­­ларын жүзеге асыру үстін­де. Осы жобалардың бірі – Қазақ­стан орталығын ең шалғай аймақ Маң­ғыстаумен ұтымды сабақ­­тастыруға мүмкіндік беретін, жалпы ұзындығы 2470 километрді құрайтын «Орталық-Батыс» даму жобасы. Бүгінгі таңда Каспий жаға­лауы елдеріндегі жүк тасы­мал­­д­ары бойынша ең бірінші орында тұр­ған Ақтау теңіз портына шыға­тын бұл жобаны жүзеге асыру аса зор экономикалық маңызға ие. Өйт­кені, Қазақстан Ақтау порты ар­қы­лы әлемнің бірқатар елдеріне шы­ғып, оларға жылына 1 миллион тон­на жүкті тасып апарып, 8 миллион тонна жүкті тасып әкелу­­де. Бұл елде тауарлар мен азық-түлік­тің молаюына септесіп, ха­лық шаруа­­шы­лығына елеулі сер­пін беріп отыр. Сондықтан, «Орта­лық-Ба­тыс» даму жобасының мер­зі­мін­де орын­далуы Үкіметтің жіті назарында. Атырау облысы орталығынан Доссор арқылы шығатын қайта жаңартылған автомобиль жолы аудан орталығы Бейнеуге жетіп тұр. Сөйтіп, негізгі қарқынды жұмыс қазыналы түбектің қалалары мен кенттерінің арасында және Ақтау портына түйісер аймақта жүріп жатыр. Мемлекетіміздің Маңғыстау автомобиль жолдары тараптарын қайта жаңартуға және жаңадан салуға зор мән беріп отырғаны сон­­­ша­­­лықты, мұнда осынау мақ­сат­ты шар­алар барлық дерлік аудан орта­лықтары мен қалалар ара­сын қамту үстінде. Мұның себебі, бірін­шіден, Маңғыстау аса ірі өнеркәсіптік аймақ екіншіден, ол әлемдік мұхиттарға шыға алатын теңіз қақпасы, үшіншіден, ол авто­­мобиль, су және теміржолдары ар­қылы бес бірдей мемлекетке – Өз­­бек­­стан, Түрікменстан, Иран, Әзер­бай­­жан және Ресейге төте шыға алады. Маңғыстаудағы республика­­лық маңызды автомобиль жолдары­ның ұзындығы 1033 километр. Бұл өр­мек­­­ші торындай болып Доссор – Құл­сары – Бейнеу – Шетпе – Жеті­бай – Ақтау және Ақтау теңіз порты, Жетібай – Жаңаөзен – Түрікменстан Республикасының шекарасы, Бей­неу – Ақжігіт – Өзбекстан Респуб­ли­касының шекарасы, Ақтау – Құ­рық, Құрық – Жетібай араларын қым-қиғаш байланыстырып жатыр. Енді осы бағыттардағы жоспарлар қалай жүзеге асуда, соған зер сал­сақ. Мәселен, Атырау облысы шекарасы мен Бейнеу арасындағы 122 километр жол 2006-2008 жылдары қайта жаңартылып, пайдалануға берілді. 40 километрлік Бейнеу – Манашы жолын «Атырау жолдары» серіктестігі биыл шілде айында бітірді. Манашы – Сайөтес және Шетпе – Боздақ ауылдары арасындағы жалпы ұзындығы 200 километр жолды «АлсимАларко» мердігерлік компаниясы 2014 жылы пайдалануға берді. Қазіргі таңда кепілдік мерзімде. Сайөтес – Боздақ ауылдары арасын­дағы 60 километр жолға жергілікті компания «Нияз-Мұхаммед» ЖШС қайта жаңар­ту жұмыстарын жүргізу үстінде. Бұл осы жылы толық аяқталып, пайдалануға беріледі деп отырмыз. Сондай-ақ, Шетпе – Жетібай – Ақтау ара­сын­дағы 170 километр жол бөлі­гі­не «Дженгиз – Иншаат» (Түр­кия) мердігер мекемесі қайта жаңар­ту жұмыстарын жүргізуде. 2017 жылы аяқталады деп күтілу­де. Сонымен бірге, Жетібай – Жаңа­­­өзен жолын қайта жаңарту жұмыс­тары­на конкурстық процедуралар жүргізіліп жатыр. Мерді­гер ме­кеме анықталған соң, жұмыс бас­талып кетеді деп белгі­ленді. Ал, Бейнеу – Ақжігіт – Өзбек­стан Республикасының шекарасы автомобиль жолының қайта жаңар­ту жұмыстарына жоба­лық-сме­та­­лық құжат­тама жасақ­талып бол­ды. 2017 жылы басталады деп отыр­­мыз. Ақтау – Құрық автомо­биль жолы­­на күрделі жөндеу жұмыс­тары жүргізіліп, ол 2015 жылы пай­­­­да­­­лануға берілсе, Құрық – Жеті­­­бай жолын күрделі жөн­деу­­­ге жо­балық-сметалық құжат­тама жа­­­сақ­­­тауға ұсыныс берілді. Бұл жұ­­мысты 2017 жылы бастау көзделген. Маңғыстаудағы осынша кең ауқымды жұмыстар республикалық бюджет қаржысымен қатар Азия даму банкінің несиесі есебінен де жүріп жатыр. Аталған жол бөліктерінде жол салу­дың жаңа технологиялары пай­да­ланылуда, атап айтқанда, қиыр­шық тасты-мастикалық асфальт-бетон және жер қабатын тұрақ­тан­дыратын цемент-дорзин қоспасы. Жалпы, автомобиль жолдары бес техникалық категорияға бөлінеді. Бейнеу – Шетпе – Жетібай бөлігі II техникалық категорияға өткізілуде. Ал, Жетібай – Ақтау және Жетібай – Жаңаөзен бөлігі І техникалық категорияға өтеді. Бұл жолдарда төрт қозғалыс жола­ғы болады. Олардың аралары ұзына бойы кедергі металл тос­қауыл­дармен бөлінеді. Бұл апат қаупін айтарлықтай кемітеді. Соны­мен бірге, Қарағия, Ман Ата асу­ларында қозғалыс қауіпсіздігін күшейту үшін жолдың еңістігін барынша азайту жұмыстары жүріп жатыр. Ман Ата таулы асуы жол құрылысының ең күрделі учаскесі. Мұнда 1,5 миллион тоннадай таулы жыныс 30 метрдей тереңдікке дейін кеміріп алынып, шын мәнінде инемен құдық қазғандай шаруа тындырылуда. Тауды қайламен қиғандай терең даңғылдың елеулі бөлігі екі қабат асфальтталып үлгерді. Ман Ата асуында ауыр салмақты көліктерге төмен түсу мезгілінде қосалқы қауіпсіздік тұйықтары салыну үстінде. Ерекше айта кетерлік мәселе – жол құрылысында пайдаланылып жатқан материалдар толықтай дерлік Қазақстанда шығарылады. Бұл еліміздің және облыстың өнеркәсіп салаларын, кәсіпкерлікті дамытуға, халықты жұмыспен қамтуға қосымша септігін тигізуде. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясаты біздің экономикамызды өрістетудің қозғаушы күші болатынына қазірден бастап көз жетуде. Елімізде автомобиль жолдарын салудың нәтижесінде 200 мың жаңа жұмыс орындары ашылмақ. Ал, бұл дегеніміз халықтың жұмыспен қамтылуы және әрбір отбасында табыстың молаюы. Сондай-ақ, эконо­миканың басқа салаларына – цемент, металл, техника мен құрал-жабдық, битум өндірісіне, сабақтас қызметтерді дамытуға жол ашады. Осылайша, жолдар Қа­зақ­станның қайнаған өмір ар­на­сы­на айнала береді. Мәселен, бү­гін­гі таңда республикалық жол­дар­­дың салынуы облысымызда көп­­те­­ген зауыттардың жұмысын жан­дан­дырып қана қоймай, мал шаруа­шы­лығымен айналысатын халық­тың күнкөрісін молайтуда. Оған дәлел – облысымызда жол саласын­да жұмыс жасап жатқан 2400 жұмыс­шыны жергілікті кәсіпкерлер күніне су­мен, сүтпен, етпен, басқа да тағам түрлерімен және техника­лар­ды жанар-жағармаймен, қосалқы бөл­шек­термен қамтамасыз етіп отыр. Бейнеуде, Сайөтесте, Жеті­бай­да, Батыр жаңа қонысында және Өзбекстанмен шекаралас Тәжен мекенінде тұрғындарға, жолаушылар мен автокөліктерге қызмет көрсететін арнаулы орталықтар ашу қарастырылып, жүзеге асырыла бастады. Ол жерлерге жергі­лік­ті билік органдары су, газ, электр қуаты желілерін жеткізіп беріп, кәсіпкерлер істі одан әрі өріс­тетіп әкетеді де, сол аймақтарда қона­­қ­үй­­лер, шайхана, дәмхана, дүкен, авто­­­кө­лік­терге техникалық қызмет, жанар-жағармай стансалары жұ­мыс жасай бастайды. Әлеуметтік тиім­ділік дегеніміздің өзі осы. «Нұрлы Жол» бағдарламасынан қуат алған «Орталық – Батыс» жобасының жүзеге асуы Маңғыс­тау облысы мен бүкіл республика экономикасының дамуына, облыс арқылы халықаралық көлік қатынастарын және өңіраралық қарым-қатынастардың ұлғаюына және кәсіпкерліктің дамуына оң әсерін тигізбек. Нұрланбек ӨМІРБАЕВ, «ҚазАвтоЖол» облыстық филиалының директоры