Бөлмеге рұқсат сұрай кірген сұңғақ бойлы, жылы жүзді, жұмсақ дауысты, аппақ реңді апайдың ізетіне сай орнымыздан елгезек тұрып ілтипатпен орындық ұсындық. Бұрындары қазақ қыздарына қол бола бермеген спорттық гимнастикадан спорт шебері, Алматының бүгінгі зиялы қауым өкілдерінің бірі –библиограф Күләш апа Аязбековамен осылай таныстық...
«Сырлы кесенің сыры кетсе де сыны кетпейді...» деген, тұлғасы әсем биязы анамыздың жан сарайының жауһарлығымен баурап алғандығы сондайлық, сырлы әңгімеге ұйып, аз-кем отырып та қалыппыз. Талдықорғандағы педучилищені, одан Алматыдағы қыздар пединститутын үздік бітірген жас өрен сол кездегі Пушкин атындағы республикалық кітапханада табан аудармай отыз жыл қызмет атқарған. Ғасырдың басында, бұдан 16 жыл бұрын, зейнетке шыққан. Кітап, кітапхана, жазушы атты бір ұғымның шырағының астында сан жылдар саялы ғұмыр кешкен аяулы жанның бойына қонған зиялылықтың тіні мен шынайылығы осында жатыр-ау деген ой ұшқыны жылт етті.
Қазақ әдебиетінің дарабоздары Сәбит Мұқанов, Мұхаметжан Қаратаев, Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин, Әбділда Тәжібаев, Жұбан Молдағалиев, Жайсаңбек Молдағалиев, Зәки Ахметовтің бас кітапханада шұқшиып сағаттар бойы тесіліп отырғанын көзімен көрген, орайлы сәтте олармен пікір алысып, тіпті, дәмдес болғаны өз алдына бір әңгіме. Десе де, аяулы анамыздың «Егеменнің» Алматыдағы бөлімшесіне бас сұққандағы мақсаты мүлдем басқа болып шықты...
«Сүйінші» сұрай келіпті!.. Күләш анамыздың әкесі Қабдолда Аязбеков Талғарда жасақталған атақты 8-ші гвардиялық дивизияда жауынгерлік жолдан өткен. Ол кездегі еліміздің Отаны – Мәскеуді жанын салып қорғаған! Тіпті, бір мәрте неміс офицерін «тіл» ретінде штабқа дедектетіп алып келгені де бар. Ол туралы жазылған майдан газетінің сарғайған сол бір парағы қарашаңырақтағы сурет альбомында жапсырулы тұр. Бүкіл ғұмырын мектепте бала тәрбиелеуге арнаған қарт солдат майдан шебіндегі өзінің жасаған көзсіз ерліктері туралы желпініп айтқанды жаны қаламапты.
– Әкеміз жан баласын жатсынбайтын, бір бойында жақсылығы мен жанашырлығы қатар жүретін қасиеті бар парасатты, сондай қарапайым жан еді, – дейді Күләш апа. – Майдан туралы әңгіме бола қалса, ерлігін паш етіп айтудың орнына, қаншама боздақтың қыршыннан қиылғанын қайғыра еске алып, бүгінгі күніне тәубе дер еді. Екі бірдей жақ сүйегін тесіп өткен жау оғы әкеміздің келбетін өзгертіп тұратын.
Қазақстанда жасақталған әйгілі 8-ші гвардиялық дивизияның Мәскеу түбінде қасық қаны қалғанша шайқасқаны тарихтан жақсы мәлім. Шайқаста гвардияшы Қабдолда Аязбеков өте ауыр жараланады. Ауруханада алты ай жатып, айыққан жаужүрек жігіт екінші рет майданға аттанады. Мұндай оқиға қан майданның шежіресінде Қабдолда Аязбековтің қатысуымен үш рет қайталанған. «Қырық жыл қырғын болса да ажалды өледі», жеңімпаз жауынгер туған еліне аман-есен оралады да, зейнет жасына дейін өзі туған мекенде –Талдықорған облысының Ақсу ауданындағы Қарабөгет ауылында бала оқытады. Қазақтың танымал тұлғалары Кәкімжан Қазыбаев, Мұхтар Арын, Әділбек Абайділданов, Талап Сұлтанбеков және басқалары Қабдолда ағамыздан дәріс алған...
Майдангер Аязбеков үш қыз, бір ұл тәрбиелеп өсіреді. Бір ғажабы – «бала-шағам білім алсын, тәрбие көрсін, халқына адал еңбек етсін» деген қарт ұстаздың қарапайымдылығы сондай – өзінің майдандағы ерлігі үшін кеудесіне жарқыратып тағатын орден-медальдарын да түгендемей өмірден өткен екен. Өткен жылы майдангер жерлестерінің тізімін реттеп түзеген Алматы облыстық ардагерлер кеңесі гвардияшы Қабдолда Аязбековтің соғыстағы ерлігі марапатсыз болмағанына сүйенген үмітпен Мәскеу түбіндегі атақты Подольск қаласындағы әскери архивке сұрау салған жайы бар. Арада жыл жарым уақыт өткенде барып, ардагерлер кеңесінің атына атақты 8-ші гвардиялық атқыштар дивизиясының 23-ші атқыштар полкінің бөлімше командирі Аязбековтің Ұлы Отан соғысы кезіндегі алған әскери марапаттары туралы ресми хат келді. Онда Қабдол (Қабдолда) Аязбековтің майдандағы жанқиярлығы «Ерлігі үшін» медалімен, «Қызыл Жұлдыз» орденімен, сондай-ақ, бір емес екі рет «1-ші дәрежелі Отан соғысы» медальдарымен марапатталғаны туралы жылы, айы, күні, мекені көрсетілген аса қымбат та құнды құжат жіберіліпті. Майдангердің қызынан «Сүйінші!» сұраған облыстық ардагерлер кеңесі қазір күллі аумаққа жар салып, батыр жерлесінің ерлігін ұрпағына ұран етіп, дәріптеу үстінде. Үш рет ауыр жараланып, үшеуінде де оңалған сәтте майданның өтіне қайта оралған жаужүрек жауынгердің ерлігіне шын мәнінде сүйсінбеске амал жоқ. Бір жағы, бар ғұмырын тек қана бала тәрбиелеуге арнаған майдангердің Отан қорғау жолындағы алған мәртебелі наградаларын дүниеден өткенше іздемеген, сөз өтпегені батырдың ағайындарын да таң қалдырып отыр.
– Қазір жерлестерім – облыстық ардагерлер кеңесі бас болып әкеміз Қабдолда Аязбековтің есімін өзі дәріс берген мектепке, Талдықорған қаласынан бір көшеге атын беру туралы кейінгі ұрпаққа үлгі боларлықтай рухани науқанды бастап та жіберді, – дейді қуаныштан көзіне жас алған Күләш апа.
Көзсіз ерлік жасағанына қарамастан қаһармандық пен қарапайымдылық ұғымдарын ғұмыр бойы тең ұстаған майдангер-қарт ұстаз ағамыздың қадірі өзгеше қасиетіне таңданып, біз де бас шайқадық. Ерлік өшпейді, ерлердің есімі мәңгіге ұмытылмайды деген осы емес пе?!
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
Суреттерде: 1.Қазақстандық әйгілі гвардиялық 8-ші дивизияның 23-ші гвардиялық атқыштар полкінің бөлімше командирі аға сержант Қабдолда АЯЗБЕКОВТІҢ соғыстан кейінгі бейнесі. 2.Майдангердің қызы – зейнеткер-библиограф, гимнастикадан спорт шебері Күләш апа АЯЗБЕКОВА.
