Атом саласындағы инновация – уақыт талабы

Қазақстан Ұлттық жараты­лыс­тану ғылымдары академия­сы­ның (ҚазҰЖҒА) Семей және Курчатов қалаларындағы фили­алы­ның ғалымдары үшін Ел­ба­сының биылғы Жолдауының ма­ңы­зы зор. Оның себебін Жол­дау­дың ең алғашқы тарауының «Жеделдетілген экономикалық жаң­ғыр­ту – үдемелі инновациялық индустрияландыру бағдар­ла­ма­сы­ның жалғасы» деп аталуынан көруге болады. Семей қаласынан 130 шақырым қашықтықта ор­на­ласқан, Президентіміздің Жарлы­ғымен 1992 жылдың 15 мамы­рында ашылған бүгінде әлемге та­нымал Қазақстан Респуб­ли­ка­сы Ұлттық ядролық орталығы (ҚР ҰЯО) индустриялық-иннова­ция­лық бағдарламаны іске асы­рып жатыр. Бұл бағытта Қаз­ҰЖҒА-ның төралқа мүшесі, академик Қ.Кәдіржанов басшылық ететін Ұлттық ядролық орталық ғалымдары еліміздегі ядролық зерттеулер мен технологиялар­дың шын мағынасындағы көш­бас­шысы болып отыр. Қазақстан­ның әлеуметтік-экономикалық да­муында ядролық саладағы ин­новациялық технологиялар үлкен рөл атқарады. Алынған нәти­же­лер қолданбалы ғылыми зерттеулер кезеңінен жасалған техноло­гия­ларды ендіруге және өнер­кә­сіп­тік өнімдерді шығаруда жал­ға­суда. Ядролық орталықтың ұжы­мы әлемнің дамыған елдерінің атом стансаларының озық үлгі­лерін өз бойына сіңірген атом энер­гетикасының қазақстандық мо­де­лін жетілдіру үстінде. Елбасы өз Жолдауында би­ыл­ғы жылды Тәуелсіздіктің 20 жыл­дығы және «Бейбітшілік пен жа­сампаздықтың 20 жылы» деп атап отыр. Әрине, Қазақстан хал­қы­ның бейбіт өмірге бет алы­сымен жасампаздық жолға түсуі осыдан 20 жыл бұрын Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың Семей ядролық сынақ алаңын жабу туралы Жарлыққа қол қоюына да байланысты. Жоғарыда айтқандай, осыдан 19 жыл бұрын Семей өлкесінің тарихында ерекше орын алған халықаралық деңгейдегі елеулі оқиға болды. Ол – Семей сынақ полигоны кешенінің және Қа­зақстан аумағында орналасқан ғы­лыми ұйымдар мен объек­ті­лердің негізінде Курчатов қала­сын­да орналасқан ядролық орта­лықтың ашылуы. Елбасы Жар­лы­ғын іске асыру үшін Үкіметіміз бірнеше қаулы қабылдады. Сол қаулылардың бірі – Қазақстанда атом энергетикасын дамыту үшін ғылыми-техникалық, техноло­гия­лық және кадрлық базаны құру. Осы шараны іске асыру үшін ҰЯО республикамыздың және шет­елдің алдыңғы қатарлы оқу орындарымен ядролық профильде мамандар даярлау жөнінде шарт жасасты. Олардың қатарын­да Семей және Өскемен қала­ла­ры­ның жоғары оқу орындары да болды. Осы жолдардың авторы өзінің докторлық диссертациясын ядро­лық орталықтың қазіргі заманғы физика-техникалық жабдық­та­ры­на, ғылыми әлеуетіне және кадр­ларына сүйене отырып, жоғары білікті мамандарды даярлау мә­селесін шешуге ар­наған. Кейіннен бұл бастама республи­камыз­дың ядролық фи­зика саласына мамандар даяр­лайтын жоғары оқу орын­дарында қолдау тапты. Со­ны­мен, Шығыс өлкесінің ға­лым­дары Қазақстанның атом са­ла­сында кадрларды даярлау үшін озық білім беру технология­ла­ры­на белсенді түрде араласып жүр. ҰЯО өзінің өмір сүруінің 19 жылында қиын да ауыр кезе­ңінен өтті деп есептеуге бола­ды. Ядро­лық орталық өзінің интеллек­туал­дық әлеуетін сақ­тап қалды. Осыған байланысты 2003 жыл­дың көктемінде Президент Н.На­зар­баев қазақстан­дықтарға арна­ған Жолдауында Курчатовта ядро­лық техноло­гиялық парк ашу жөнінде идея көтерген. Қа­зір­гі таңда бұл идея іске асып жатыр. Ядролық орталық қашанда Елбасы жолдауларын қолдап келеді. Осы екі аралықта «Қазақ­стан­ның атом саласының қыз­мет­керлерінің күні» кәсіби мейрам ретінде аталып өтілуде. Таңдаулы мамандарға Қазақ­стан Респуб­ли­ка­сының атом са­ласына еңбек сі­ңірген қызмет­кері атағы беріліп келеді. Академик Қайрат Камал­ұлы Кәдір­жанов бастаған ядро­лық орта­лық­тың бір топ ғалым­дары Мем­лекеттік сыйлықтың лау­реат­тары атанды. Соның бәрі мұндағы атқа­рылып жатқан ауқым­ды жұ­мыстың деңгейінің қаншалық­ты екенін көрсетсе керек. Иә, атом саласының қызмет­керлері Елбасымыздың кезекті Жол­дауында айтылған міндеттерді іс жүзіне асыруға бір кісідей үлес қосатын болады. Серікбай МАУСЫМБАЕВ,  Семей мемлекеттік педагогика институтының кафедра меңгерушісі, ҚазҰЖҒА Семей және Курчатов филиалының төрағасы. Семей.