Көп асқанға – бір тосқан

«Мешкей деген жақсы ат» емес. Алайда, кім-кімге де абырой әпермес осынау тәмсілді есінде ұстамақ түгілі, қаперіне ілгісі келмейтіндер әлі де азаяр емес. Өкінішке қарай, ондайлар қалың бұқара мен биліктің арасын жақындататын мемлекеттік қызметкерлер арасында жиі кездеседі. Мемлекеттің саясатын, халықтың әл-ауқатын жақсартатын сан алуан реформалардың жергілікті жерде орындалуына атсалысады дейтін мемлекеттік қызметкерлер бюджеттің қаражатын талан-таражға салуға, пара алуға, сөйтіп, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заңның баптарын бұзуға неге үйір? Сөзіміз жалаң болмас үшін нақ­ты мысал келтірер болсақ, Аты­рау қалалық әкімдігіне қа­расты құрылыс бөлімінің басшысы С.Жұмашбаевтың араны әбден ашылып кеткенге ұқсайды. Ол қаладағы орта мектептерге жап­­сарлас құрылыс нысандарын салуға бөлінген бюджет қаражатын жымқыруды ойластырыпты. Бұл ойын іске асыру үшін өзіне сыбайлас болатын «әріптесті» тым әріден іздемей, оған өзінің иегінің астындағы екі бағынышты адамды тартуды жөн санаған. Оның бірі – орынбасары С.Каиров, екін­шісі – аталған бөлімнің маманы А.Бижанов. Осылайша, құ­рылыс бөліміндегі бір-бірін ымнан түсінетін үшеу жапсарлас нысандардың құрылысын жүргізген мердігер кәсіпорындардың басшыларынан заңсыз сыйақы алу фактілерімен ұсталды. Фактінің аты – факт. Басшы мен қосшының және маманның бюджет қаржысынан кертіп жеуінің залалы қанша дерсіз? Залал – 64 миллион теңге! Аз емес, әрине. Үшеуінің де ісі сотқа беріліп, олардың құрылыс кәсіпорындары игеретін бюджет қаражатынан үлкен пайыздар және сыйақы алып отырғаны анықталды. Соған орай Атырау қалалық №2 сотының үкімімен олар Қылмыстық кодекстің 189-бабының 4-бөлігі, 2-тармағымен, 366-баптың 3-бө­лігінің 2,3-тармақтарымен, 24-бап­тың 3-бөлігімен, 369-баптың 2-бөлігімен, 366-бабы, 3-бөлігі, 4-тармағымен және 365-бабы бойынша кінәлі деп танылды. Тағы бір мысалды алға тартар болсақ, Махамбет аудандық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары бөлімінің басшысы пара алу дерегімен ұсталған. Қылмыстық іс материалдарында көрсетілгендей, Махамбет ау­дандық әкімдігіне бір азаматтан ауыл шаруашылығы қызметімен айналысу үшін жер алу мақсатында арыз түседі. Алайда, бөлім басшысы фермерге Таңдай каналы маңындағы 20 гектар жер телімін алуды ұсыныпты. Бірақ, жер телімінің құжаттарын тезірек бітірудің өзіндік «жоралғысын» да емеурінмен емес, 150 000 теңгеге бағалайтынын жасырмаған. Фер­мер оған алғашқыда 50 мың теңгені әкеліп береді. 100 мың теңгені тағы әкелеріне уәде етеді. Сөйтіп, фермерден 100 мың тең­гені алу барысында қолға түсіп, ісі сотқа жеткенде өз бармағын оңдырмай тістеді. Сот үкімімен оған параның алпыс еселенген мөлшерінде, яғни, 9 000 000 теңге айыппұл салынды. Мүлкі тәркіленді. Бұдан былай мемлекеттік қызметтің маңына жуымайтын болды. Өйткені, ол да мем­лекеттік қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айырылды. Атырауда сыбайлас жемқор­лық фактісіне жататын пара алу дерегінің азаяр түрі көрін­бейді. Парақорлар ұсталып та жатыр, сотталып та жатыр. Пара алу­­шының дені мемлекеттік қыз­меткерлердің үлесіне тиетіні алаңдатады. Мәселен, биыл облыстық мемлекеттік еңбек инс­пекциясының басшысы мен орынбасары бірдей ұсталып, ақы­рында екеуі де ірі көлемдегі айыппұлмен жазаланған еді. Ал Жылыой аудандық әкімдігінің бөлім басшысы басқа емес, қарындасының қамын ойластырамын деп опық жеді. Ол қарындасы жұмыс жасайтын кәсіпорынның тендер жеңімпазы атануы үшін кон­курстық комиссия мүшесі­не пара берген. Айтқандай, осы ау­данның жергілікті полиция қызметі бастығының орынбасары да пара алумен тұтылды. Сотта анықталғандай, оқалы киім киген полицей мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті лауазымды тұлға бола тұра, өзінің қызмет бабын асыра пайдаланыпты. Ол кәсіпкерден заңсыз әрекеттері үшін 33 000 теңге пара алып, қыл­мыстық құқық бұзушылық жа­саған. Сонда «Көп асқанға бір тос­қанның» боларын басқа емес, мемлекеттік қызметкерлер жете білуі тиіс қой. Десек те, дәл солай болмағаннан кейін мынадай сауал туындайды. Бюджеттен қар­­пып жейтіндер «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заңдардың талаптарын білмей ме? Тиісті заңдылықтарды білді делік, сонда оларды пара алу­ға қандай күш итермелейді? Кей мемлекеттік қыз­меткерлердің мансабы өскен сайын мінезі де өзгере бастайтыны несі? Бәлкім, олар мансабы­ның өскенін сыбайлас жемқорлық әрекетке барудың қадамы деп түсіне ме?  Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан» АТЫРАУ