Белсенділік танытқандар да, танытпағандар да бар

Кеше Орталық сайлау ко­мис­сиясының төрағасы Куан­дық Тұрғанқұлов журналистер үшін брифинг өткізіп, 3 сәуірге та­ғай­ын­далған Қазақстан Рес­публи­ка­сының президенттігіне кандидат­тарды ұсынудың қо­ры­тынды­ла­ры, ұсынылған үміт­керлердің Конс­титуция мен «Қа­зақстан Рес­пуб­ли­ка­сындағы сай­лау тура­лы» Конс­ти­туция­лық заңда қой­ы­латын талап­тарға сәйкес­ті­гін тексеру бары­сы, сондай-ақ кан­дидаттардың қол жинау бой­ынша жүргізіп жатқан жұмыста­ры туралы хабардар етті. Комиссия төрағасының атап өтуінше, президенттікке барлығы 22 кандидат ұсынылды. Олардың ішінде саяси партиялардан ұсы­нылған – 3 кандидат, қоғамдық бірлестіктерден – 1, ал өзін өзі ұсынғандар – 18. Ұсынылған үміткерлердің 18-і ер адам, 4-еуі әйел. Кандидаттардың арасында 21-і жоғары білімді, 1-еуі арнайы орта білімді. Ат­қаратын қыз­меттері бойынша Қа­зақстан Республикасының қазіргі Президенті, Парламент Сенаты­ның депутаты, бір мемлекеттік мекеме қызметкері, бес ком­мер­циялық құрылымның, бір саяси партия, бес қоғамдық бірлес­тіктің қызметкерлері, сондай-ақ екі зейнеткер, төрт уақытша жұмыс істемейтіндер бар. Жеті кандидат – Уәлихан Қайсаров, Сәлім Өтен, Амантай Асылбек, Мейрамкүл Қожағұло­ва, Майя Қарамаева, Жақсыбай Бәзілбаев және Мэлс Елеусізов 2005 жылғы президенттік сайлауда өз кандидатураларын ұсынған болатын. Солардың ішінде Ж.Бә­зілбаев пен А.Асылбек өз канди­датураларын осымен үшінші рет ұсынып отыр. Орталық сайлау ко­миссиясы өткізген тексеріс­тер­дің нәтижелері бойынша 22 кан­дидаттың 12-сінің Конституция мен «Қазақстан Республика­сын­дағы сайлау туралы» Консти­туциялық заң қоятын талаптарға сәйкес екендігі анықталған. Ал бес кандидатқа қатысты Лингвистикалық комиссия мемлекеттік тілді еркін меңгермеген деген тұжырым жасады. Осыған байланысты Орталық сайлау комиссиясы оларды президенттікке кандидат ретінде тіркеуден бас тарту туралы шешім қабыл­дады. Үш үміткер белгісіз себептерден Лингвистикалық комис­сия­ның отырысына белгіленген күні келмеді. Бір кандидат мемлекеттік тілді еркін меңгеруін анықтау жөніндегі рәсімнен өту­ден бас тартты. Тағы екі үміткер өз кандидатураларын алып тас­тады. Қазіргі кезде Конституция мен «ҚР сайлау туралы» Конс­титуциялық заң қоятын талап­тарға сәйкестігі анықталған кан­дидаттардың барлығына сайлау­шы­лардан қол жинау үшін қол қою парақтары берілді. Қол жи­науды президенттікке кандидат­тың сенім білдірілген адамдары ұйымдастыруда. Бұл ретте әрбір қол қою парағының реттік нөмірі болуы керек және онда канди­даттың тегі, аты, әкесінің аты, үміткерді қолдап қол жинаған сенім білдірілген адамның жеке қолы, оның тегі, аты және әке­сінің аты, сонымен бірге, қол жинау жүргізілген елді мекеннің атауы көрсетілуі тиіс. Толты­рылған қол қою парақтары аумақ­тық сайлау комиссияларына тапсырылады. Қуандық Тұрғанқұлов, сон­дай-ақ кандидаттардың қол жинау көрсеткіштеріне де тоқталып өтті. Өңірлерден келіп түскен мәліметтерге қарағанда, 23 ақ­пандағы жағдай бойынша, М.Дуамбековтің еліміздің 13 өңірін­де, С.Өтеннің 5 өңірде сенім білдірілген адамдары тіркелген. Ал Ж.Ахметбековтің сенім білдірілген адамдары қолдап қол жинау­ды еліміздің барлық 16 өңірінде жүргізуде. Сонымен қатар, кандидаттар Ғ.Қасымов пен М.Елеусізовті қолдап қол жинау да белсенді жүргізіліп жатыр. Олардың сенім білдірілген адамдары 15 өңірде тіркелген. Осы тұста айта кетейік, аталған соңғы үш кандидат өздерін қолдайтын партия­лардың филиалдары мен қоғам­дық қозғалыстардың өңірлік құрылымдарын кеңінен пайдалану үстінде. Қол қою парақтары берілген өзге кандидаттар қазір­ше белсенділік танытпай отыр. Президенттіктен үміткерлер­дің мемлекеттік тілді еркін мең­гер­гендігін анықтайтын Лингвис­ти­калық комиссия ойдағыдай жұ­мыс істегендігін, талап бұрынғы президенттік сайлаудан жоғары болғандығын атап өткен жөн. Брифинг барысында Лингвисти­ка­лық комиссияның мүшесі, филология ғылымдарының докто­ры, профессор Шерубай Құр­ман­байұлына кандидаттардың білім деңгейіне байланысты сұрақ қойылған еді. – Президенттіктен үміткер­лер­дің арасында Шанхай ынты­мақтастық ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, Біріккен Ұлттар Ұйымы сияқты халықаралық ұйым­дар­дың бар екенінен бейхабар азаматтар да кездесті, – деді ол. – Лингвистикалық комиссияға ал­ғаш рет сынақ тапсырғандар өзде­рінің білімдерін тексеретін сауалдардан гөрі, олардың қазақ тілін меңгергендігін анықтайтын сұрақтар қоюды өтінді. «Қазақ­станның байланыстары», «Ха­лық­аралық қатынас аясындағы Қазақстан» секілді тақырыптарға кандидаттар жауап бере алмады. Шерубай Құрманбайұлының атап өтуінше, комиссия отырыс­тарында үміткерлердің білім дең­гейін немесе эрудициясын емес, олардың тілді бағалайтын тап­сыр­малар берілген. Екінші мә­селе бойынша әдеби шығарма­лар­ды қаншалықты сауатты оқи­тындықтарына басымдық берілген. Сондықтан да үміткерлерге берілген тапсырмалардың барлы­ғы олардың мемлекеттік тілді еркін меңгергендігін анықтауға мүмкіндік береді. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ.