Еркіндікке еркелік жараспайды

Мен бүкіл саналы ғұ­мы­рымды білім беру саласына арнап келе жатқан адаммын. Әсі­ре­се, данышпан Абай мен ұлы Мұхтар Әуезов шығармаларын оқыту жөніндегі кітаптар жазу барысында ұлтымның асыл қа­сиеттеріне, қажыр-қайратына еш­кімге ұқсамайтын қадіріне, салт-дәстүріне, бай тіліне тәнті болып келемін. Содан да болу керек, қазақ десе, қазақ жұрты десе, оның абыройы десе, ор­ным­нан тік тұрып, бетіне иненің жа­суындай шаң-тозаң қондыр­мау­ға ант етіп жүретінім. Төрткүл дүниенің мықты деген талай елінде болдым. АҚШ-қа да барып, олардың мұғалім­де­рі­не дәріс оқыдым. Сөйтіп, қа­зақты таныттым. Сонда көріп- білгенім, кім болсаң да олардың заңына, тәртібіне бағынады екенсің. Қия тартуға, еркіндік деп еркелік жасауға, өзім білемін деп бұлтақтауға жол жоқ. Мен мұны неге айтып отыр­мын? Себебі, соңғы кездері бас­қа­ны былай қойып, балабақша бүлдіршіндері мен мектеп оқу­шы­лары, жоғары оқу орын­да­рын­да оқитын студенттер ара­сын­да ұлттық үлгіден ауытқып хиджаб кию етек алып бара жа­тыр. Бірден айтайын, мен бұған қарсы адаммын. Иә, үстемдіктің небір сойқан­дарын бастан өткізген Қазақ елі тәуелсіздігін алып, төрткүл дү­ние­ге бодан емес, бостан екенін танытты. Бұл күнге қалай жеттік дегенге айтар жауабым, ұстаған бағытымыздың дұрыстығында жатыр. Ең бастысы, біздің Ата Заңы­мыз барлық адамға тең құ­қық беріп отыр. Гуманизм, иман­ды­лық, ізгілік жағынан болсын көш ілгері тұр. Қайталап айта­мын, дәл осындай еркіндікті берген заң өркениетті елдердің өзін­де де кемшін десем, қателесе қой­маспын. Тіл, дін жағынан кейбір елдерде шектеудің бар екенін естіп жүрміз. Сөйте тұрып, еркіндікті еркелік деп ұғып, бүйректен сирақ шығаратын, өзгені қойып, өз қандастарымыздың бар екені төбе көрсетеді. Ал сырттағы ел­дің қы­зыл-жасылына көз са­лып, заңы ондай екен, талабы мынан­дай екен дейтіндердің ұшқары сөзін естігенде – өз мемлекетімізді өзгенің қолжаулығына айнал­дыр­майық, ағайындар, осы күнге қалай жетіп едік, жүздеген арыс­тары­мыздан, миллиондаған қан­дас­тарымыздан айырылдық, соны неге естен шығарамыз дегім келеді. Заңның да заңы, әдеттің де әде­ті бар емес пе? Бесіктен белі шық­паған, қабырғасы қатып, бұғанасы бекімеген қыз балаға хиджаб кигізу қазақ жұртының қай салтында бар еді? Қажет болып жатса, баладан бастап, қартқа дейінгі ұлттық үлгідегі киімдерімізді кигізелік. Соны үрдіске айналдыралық. Мен бойжеткендердің киім киісіне уа­қытша ағым шығар деп көп мән бере бермейтінмін. Ал бүлдір­шін­дерді бүркеп қойған қылықты қол­дамаймын. Бұл біздің ұлты­мыз­ға жат нәрсе ғой. Теледи­дар­ды көріп, басылымдарды қарап отырамын. Тіпті, күшке салғы­лары келетіндер де табылып жа­та­ды. Бауырлар-ау, 20 жылға енді толғалы отырған тәуелсіздігі­міз­дің қадіріне жетейік те! Бұл күн бізге оңайлықпен келген жоқ. Ендеше,  заңға бағынуымыз керек, біз зайырлы елміз, осыны естен шы­ғармайық. Егер біз өз заңы­мызды, өз салтымызды өзгенің үлгісіне айырбастап жіберсек, біраз жыл­дардан кейін ұлттық бол­мысы­мыз­дан айырылып қалмаймыз ба? Сондықтан да тәуелсіздігіміздің қадіріне жетіп, елдік тұғыры­мыз­ды биіктете берелік. Бұған ұйыт­қы болатын да, тірек болатын да Қазақ елі, қазақ жұрты. Өз дәстүрімен жүрген қазақ халқының қыздары қашан ұя бұ­зып, шектен шығып еді? Ұлы ана­ларымыз бетін бүркемей-ақ ұрпа­ғын дүниеге әкеліп, әспеттеп өсір­генін кім жоққа шығарады? Мен дінге қарсы емеспін, бір Жарату­шы­ның бар екеніне бұрын да сенгенмін, қазір де сенемін, шек келтірмеймін. Мен ғана емес, ата-бабаларым да, әкем де, анам да сондай болған. Ендеше, дінімізді құрметтей отырып, дәстүрімізді де ардақтайық. Дін киім киюде емес, ізгі жү­ректің түкпірінде жатсын. Бала­ға хиджаб кигізуге қарсы екенімді білдірдім. Ондай киім оның ден­сау­лығына да кері әсер етуі мүм­кін. Әсіресе, күн қайнап тұрғанда шымқанып жүру қыз балаға оңай соқпасы анық. Олар дене тәрбиесі пәніне қатысып, шынығып, сала­мат­ты өмір салтын үйренуі тиіс екенін де естен шығармағанымыз ләзім. Оның үстіне қыз баланың еркін ойнап, еркін жүріп-тұруына да хиджабтың кедергісі аз болмас деп білемін. Бір кездері біздің өңірде де ондайлар кездескен. Тү­с­індірдік, ұлт екенімізді ұқтыр­дық, салтымыздың қандай екенін дәйектедік, соңы жақсы аяқталды. Адам өзі таза болса, ар-ұятын, қыз балаға тән нәзіктікті сақтаса азбайды да тозбайды. Құран Кә­рім­де барлық ұлт осылай болсын деген қағида жоқ, оны дін өкіл­дері де айтатын шығар. Негізінен, біздің дін саласында жүрген аза­мат­тарымыз осындай нәрселердің алдын алып, ақаулыққа жол бермей, түсіндіру жұмыстарын жүйе­лі жүргізсе, қане. Діндегі еркіндікті еркелікке ұластырмайық, ел заңына ден қойып, береке-бірлігімізді сақтайық деген қағидатты олар әркімнің қалауы деп көлгір­сі­мей, өзге дін өкілдерінен асы­рып айтса, артық болмас еді. Бір қызығы, біздің дін иелерінен гөрі, Отанымызда өзге жат діндердің үні кейде өктем естіліп, солардың соңынан еретіндер туралы жиі ай­тылып қалып жатады. Сол тұста бұл қалай болды деген сұрақ жү­регімді шабақтап, шарасыз күй кешетінім бар.  Бостандығымызға дақ түсіретін дарақы қылықтан, жат әдеттен сақ болсақ екен. Сақ­тансаң ғана сақтаймын деген ғой Алла! Әрине, кейбір ағайындар ба­сып бара жатқан батыстық үлгіні неге сөз етпейді дейтін шығар. Мен оған да қарсымын. Қолдаған емеспін, қолдамаймын да, әр қа­зақ қазақ болып туып, қазақ бо­лып өмірден өтуі тиіс. Сонда ғана ол ата-баба аманатын орындап, ата-ананың батасына адал болады. Біз бұл дүниеге пәк, бетіміз ашық сәби болып келіп, сондай кейіпте ол дүниеге кетеміз. Мұ­ның астарында адамға ой салар үлкен философия, тағылым, та­ным жа­тыр. Байсың ба, кедейсің бе, бастықсың ба, кәрісің бе, қазақ­сың ба, орыссың ба – қай ұлттың өкілі болсаң да осы көрініс ортақ. Жасыратыны жоқ, Абайдан алған үлгі ме, Мұхтардан дарыған қасиет пе, жанымдай жақсы көріп отырсам да кейде өз қандас­та­ры­ма өкпелеп қалатыным бар. Мен ана жасын былай қойып, пайғам­бар жасынан асып бара жатқан жайым бар. Көңілге келсе де ай­тайын, әсіреқызылға әуеспіз. Бі­реу­­ден бір нәрсе көре қалсақ, со­ны алуға, жылтырағына телміре қарап, үйрене қойып, үлгі тұ­тып, ой мен бойымызға шақ па шақ емес пе демей жапсыра салу­ға құш­тармыз. Әрине, әркімнің өз талғамы бар дейік. Дегенмен, қа­зақ екенімізді естен неге шы­ғара­мыз? Мәселе киімде емес, бала­ның тәрбиесінде жатыр. Соған бірінші кезекте назар аудару керек. Менің қазағым оң жақтағы қызын алтындай сақтап, алақа­нын­да ұстаған. Аяулысына балап, бетінен қақпай, тексіздікке жібермей, жақсы әдет, өнегелі сөзбен өсірген. Ең бірінші жан тазалығы мен тән тазалығына назар аудар­ған. Аппақ қалпында ардақтысы­ның қолына тапсыруды, ел ал­дында ұятқа қал­май ұзатуды ой­лаған. Бұл менің ата-бабамның мақ­саты, ақ тілек, арманы еді. Осы дәстүр ұрпақтан ұрпаққа жал­ғасқан. Әлі де бұл үрдіс за­манға қарай жаңарып, орнығып келеді. Бұл біздің жарасымды жаңашыл­дығымызды көрсетеді. Шеттен келгендерге еліктеу опа бермейді, опындырады. Сон­дықтан қандастарыма қарап ай­тарым, ата-бабамыз жетпеген бақ пен бақытты, құт пен берекені қадірлейік! Адалдық таны­та­йық! Осыдан кем болмаймыз, қай­та кең боламыз. Қазағым өзі­нің діні­мен-ақ, салт-дәстүрімен-ақ бізге осынша байтақ даланы, ұлан асыр байлықты қалдырған ғой. Бұл – олардың аманаты. Осы ама­натты кейінгілердің қолына – өз­геге еліктеп-солықтамай, жақ­сы­мызды дәуірге қарай адалдық таразысының басында өлшеп, басқаның зияны жоқ жақсысымен дамыта білсек, ұтылмаймыз, ұта­мыз. Көзсіз біреудің «құшағына» кіріп кету, наным, сеніміне илану, құдірет санап берілу, құлдай құл­шылық жасау, не көзге от боп көрін­ген жылтырағына қол жы­лы­тамын деп, артынан өкіну опа бермейді. Арғы-бергі тарихты қа­рап отырсаң, сондай жат қы­лық­тан жойылып кеткен жұрттардың қасіретін аңғарғанда әттең-ай,  әй дейтін адамы, айбынды анасы, қой дейтін қожасы, болмады ма екен дейсің. Біз – қыз тәрбиесінде өзгенің емес, өз үлгімізге жүгінейік. Үш би­дің аталы сөзіне ден қоялық. Бүгінгі қыз – ертеңгі ана! Алып та, батыр да, дана да анадан туады. Қазақтың қай анасы бетін бүркеп жүріп еді? Әлемге үлгі болған қазақ аналары хиджаб киіп жүріп пе еді? Ер-азаматтың қа­тарында жауға шапқан қыздары­мыздың кескін-келбетін көз алды­мызға елестетіп көрейікші. Оны айтасыз, ұлға балап өсірген қыз­ды жігіт деп шатасқандар да аз ба еді тарихта. Арыға бармай-ақ бү­гіннен мысал келтірсем, қазағым­ды төрткүл дүниеге танытқан Айман Мұсақожаева мен Жания Әу­бәкірова, Майра Мұхамедқызы, Роза Рымбаева, кеше ғана өмірден озған жез таңдай әнші Роза Бағ­ланова кімнен кем? Хиджаб кимесе де халқымыздың әдет, әде­бімен-ақ әлемді баурап алды ғой. Солардай болсақ деген шетелдіктер табылған. Бірақ олар ұлт­тық үлгісінен ұзап кете ал­маған. Біз де сондай өз дінімізге, салт-дәс­түрі­мізге, дінімізге, ділімізге адал бо­луы­мыз керек. Өзіміз ғана емес, ұрпағымызды да сол жолдан адас­тырмай, алға оздыруға тиістіміз. Соңғы айтарым, ата-ана­лар, ұрпа­ғы­мызды қазақы қа­лыпта, ұлттық үлгіде тәр­биелейік. Өзгенің әдет-ғұрпы­на сақтықпен қарайық. Қанипа БІТІБАЕВА, Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Өскемен.