Ислам конференциясы ұйымы. Ол қандай ұйым?

Қазіргі кезде Ислам Конференциясы Ұйымының өзіндік мәртебесі бар негізгі үш институты – маман­дан­ды­рылған, субсидиялық және аффилиирленген институт­та­ры жұмыс істейді. Соның бірі – Ұйымның мамандан­дырылған институты. Бұл құрылымның құрамына Ислам даму банкі, Білім, ғылым және мәдениет жөніндегі ислам ұйымы, Халықаралық ислам жаңалықтар агенттігі, сондай-ақ Ислам мемлекеттеріне телерадио хабар­ла­рын тарату ұйымы кіреді. 2. МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН ИНСТИТУТ ҚҰРЫЛЫМДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ Ислам даму банкі (ИДБ) Ислам Конференциясы Ұйымының (ИКҰ) халықаралық қаржы инс­титуты болып табылады. Банк Ұй­ымға мүше мемлекеттер Қар­жы министрлерінің 1973 жылғы 18 желтоқсанда Жидда қала­сы­н­да өткен конференциясында қа­былданған декларацияға сәйкес құрылған. Ал қызметін 1975 жыл­дың 20 қарашасында ресми түрде бастады. Қаржы ұйымы­ның негізгі мақсаты – банкке қа­тысушы мемлекеттердің әлеу­мет­тік-экономикалық дамуына ықпал ете отырып, олардың ара­сында тиімді ынтымақтастық пен ниеттестікті нығайту және қаржылық-банктік жағынан кө­тер­мелеу. Банктің жүзеге асыратын қыз­мет аясы ауқымды. Ол ИКҰ-ға қатысушы мемлекеттердің ірі жобаларына, нақты айтқанда, қаржылық келісімдер бойынша әлеуметтік-экономикалық сек­тор­лардағы жобаларды инвести­ция­лауға қатысады, жеке және мемлекеттік секторларға қатысты бағдарламаларды несиелеуді жү­зеге асырады. Сондай-ақ, Банк халықаралық қаржы институт­та­рымен, қаржы ұйымдарымен ты­ғыз ынтымақтастық жасауды өзінің басым бағыттарының бірі деп біледі. Бұл қаржы ұйымы бұрындары өз ресурстарының ба­сым бөлігін экономиканың мем­ле­кеттік секторын дамытуға бағыттап келген еді. Жаһандық үдерістер мен Ұйымға мүше ел­дердің жеке секторды дамытуға бет бұруы ИДБ-ның да қар­жылық-банктік саясатын өзгер­туі­не мәжбүр етті. Осыған бай­ланысты банк бүгінде қатысушы елдерге қаржылық қолдау көр­сетудің қысқа мерзімді страте­гия­сын әзірлеуді қолға алуда. Стратегияда мемлекеттерге көр­се­тілетін қолдау-көмектің дең­гейі мен жалпы сипаты және дамудың негізгі басымдықтары нақтыланатын болады. Ислам даму банкінің есептесу бірлігі – ислам динары. Ал банктің акционерлік капиталы 30 миллиард динарды, яғни 42 миллиард АҚШ долларын құ­рай­ды. Штаб-пәтері Сауд Араби­я­сының Жидда қаласында орна­ласқан. Сондай-ақ банктің Рабат (Марокко), Куала-Лумпур (Малайзия) және Алматы қалала­рында өңірлік офистері де жұ­мыс істейді. Алматыдағы офисі 1997 жылы тамызда ашылған. Ол осы өңірдегі Ұйымға мүше елдермен қатар, ТМД-да, Қы­тайда, Моңғо­лияда және Шығыс Еуропа ай­мағында тұратын мұ­сылман қо­ғамдастығына қызмет көрсетеді. Қазіргі кезде ИДБ-ға Гайана мемлекетін қоспағанда 56 ел мү­ше. Бұл елді мүшелікке алу жө­нінде қазірге шешім қабылдан­ған жоқ. Банктің президенті сау­диялық доктор Ахмад Мұхаммед Али. ИДБ акцияларының негізгі ұстаушылары Сауд Арабиясы Корольдігі, Кувейт, Ливия, Түр­кия және Біріккен Араб Әмір­ліктері болып табылады. Ал Банк­тің жоғары басшы органы – басқару кеңесі. Кеңес отырысы жыл сайын мүше мемлекет­тердің бірінде жүйелі өткізіліп тұрады. Қазақстан Республикасының Ислам даму банкімен ынтымақ­тастығы ойдағыдай деп айтуы­мызға болады. Ол Қазақстанның 1995 жылы Ислам Конфе­рен­ция­сы Ұйымына мүшелікке кіруінен бастау алады. Өйткені, Ұйым­ның жарғысына сәйкес ИКҰ-ға мүше болып қабылданған ел де банкке қатысушы болуы тиіс. Біздің еліміз бен ИДБ арасын­дағы ынтымақтастыққа, жоғары­да атап өткеніміздей, банктің үш өңірлік өкілдігінің бірінің Ал­матыда ашылуы ерекше мәртебе берді. Сонымен қатар, 2003 жыл­дың 2-3 қыркүйегінде Алма­тыда 55 мемлекеттен 600-ге жу­ық делегаттың қатысуымен ИДБ басқару кеңесінің 28-ші отыры­сының өткізілуі ынтымақтас­тықты жаңа сатыға көтерді. Осындай қатынастардың нә­ти­жесінде бірқатар маңызды жобалар да жүзеге асырылды. Мы­салы, елімізде Ислам даму банкі займының көмегімен Алматы – Гүлшат автокөлік жолының құ­рылысы салынып, Астана – Қарағанды автожолының учаскесі қайта жөндеуден өткізілді. Сыз­ганов атындағы хирургия­лық орталықты жабдықтауға қар­жы бөлді, Қарағанды облы­сы­ның ауылдық елді мекендерін сумен қамтамасыз ету жобасын және Қазақ гуманитарлық заң университетінің жаңа ғимара­ты­ның құрылысын қаржылан­дыр­ды. Банк сондай-ақ, Білім және ғылым министрлігі физика-тех­никалық институтының ғылыми-эксперименталдық базасын тех­ни­калық жағынан жақсартуға, Бурабай – Көкшетау – Петропавл автожолын жақсартуға, еліміздегі пошта байланысын жа­ңар­туға көмектер көрсетті. Со­ны­мен бірге, Қазақстан ИДБ-ның құрылымдық бөлімшесінің мү­ше­сі болып табылады. Бү­гін­де еліміз ИБД аясында өзге де ислам қаржы ұйымдарымен ынт­ы­­мақтастық орнатуды қолға алуда. Ұйымның маман­данды­рыл­ған институтының құрамындағы құрылымның екіншісі – Білім, ғылым және мәдениет мәселе­лері жөніндегі ислам ұйымы. Бұл құрылым 1982 жылғы 3 ма­мырда ИКҰ-ның маман­дан­ды­рылған мекемесі ретінде құрыл­ған. Оның штаб-пәтері Марок­ко­ның Рабат қаласында орналас­қан. Басты мақсаты – Ұйымға қатысушы мемлекеттер арасын­да білім мен ғылым, мәдениет пен коммуникация салала­рын­дағы ынтымақтастықты нығайту және дамыту болып табылады. Құрылым осыларды негізге ала отырып, адам ресурстарын да­мы­ту, ғылыми-зерттеулер жүр­гі­зу, бірлескен мәдени бағдарла­ма­ларды жүзеге асыру жұмыста­рымен айналысады. Сондай-ақ, бұл құрылым ИКҰ-ға мүше елдер арасында дінаралық үнқа­тысу қызметін кеңейтуді өзінің басым бағыттарының бірі ретінде қарастырып келеді. Білім, ғылым және мәдениет жөніндегі ұйымның жетекші ор­гандары – Бас конференциядан, Атқарушы кеңестен және Бас директораттан тұрады. Атқару­шы кеңеске осы құрылымға қа­тысушы мемлекеттердің барлы­ғы мүше болып табылады. Олар­дың қатары қазірге – 48. Ал ұйымның Бас директоры доктор Әбдел Азиз бен Осман ат-Ту­эйджри. Жұмыс тілі – араб, ағ­ылшын және француз тілдері. 2003 жылдың қаңтарында Теһ­ран­да ұйымның өңірлік офисі ашылды. Оған Қазақстанмен қа­тар, 13 мемлекет кіреді. Ұйым 1984 жылдан бастап ЮНЕСКО-мен белсенді ынтымақтастықта жұмыс істеп келеді. Қазақстан Республикасының Білім, ғылым және мәдениет жө­ніндегі ұйымға кіретіндігі 1996 жылдың желтоқсанында Джа­кар­­тада өткен Сыртқы істер ми­нистрлерінің ислам конферен­ция­сында ресми жарияланған еді. Содан бері біздің еліміз бұл құрылымның барлық ірі іс-ша­ра­ларына тұрақты қатысып келеді. Арадағы байланыс өз деңгейінде деп айтуымызға болады. Мыса­лы, аталған ұйым Қазақстанның Ұлттық кітапханасындағы сирек қолжазбаларды қайта қалпына келтіруге көмек көрсетті. Р.Сү­лейменов атындағы Шығыстану институтының «Қазақстанда ис­ламның дамуы мен таралуы жө­ніндегі ғылыми зерттеулерді әз­ірлеу және жариялау» жобасы­ның және Ә.Марғұлан атындағы Археология институтының «Қа­зақстанда мұсылмандық ар­хи­тек­тураны үйрену» жобасының жүзеге асырылуына қаржылай қолдау көрсетті. 2003 жылдың 6-8 қыркүй­е­гінде Триполиде (Ливия) Білім, ғылым және мәдениет жөніндегі ұйымға мүше мемлекеттер Жо­ғары білім министрлерінің екінші конференциясы өткен еді. Жиын қорытындысында оған қатысушылар өндірістік үдеріс­терде жоғары білім мен ғылыми зерттеу салаларын интеграция­лауға, ғылыми білім беретін мекемелер мен өнеркәсіп сектор­лары арасындағы байланысты қамтамасыз етуге, ғылыми тех­нологияларды енгізуде жастар мен әйелдердің рөлін көтерме­леуге қатысты бірлескен коммюнике қабылдады. Сондай-ақ, осы конференцияда ғылыми-зерттеу­лерді қолдау орталығы құрылып, ислам елдерінде ғылым мен тех­нологияларды дамыту стратегия­сын жүзеге асыру жөніндегі кон­сультациялық кеңестің жаңа құ­рамы сайланды. Оның құрамына Азия өңірінен Қазақстан кірді. Ислам Конференциясы Ұй­ы­мын­дағы мамандандырылған инс­титуттың құрамына кіретін үшінші құрылым – Жидда қа­ласында орналасқан Халық­ара­лық ислам жаңалықтар агенттігі (IINА). Агенттік 1972 жылы Ұй­ымға мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлерінің 3-ші кон­ференциясында қабылданған қа­рарға сәйкес құрылған. Оның тілшілері әлемнің көптеген елдерінде жұмыс істейді, сондай-ақ агенттік бүгінде өз тілшілерінің қатарын көбейте түсуді мақсат етіп отыр. Агенттік ИКҰ-ға қа­тысушы елдердің мүдделеріне ортақ жаңалықтар мен репор­таж­дарды араб, ағылшын және француз тілдерінде күнделікті жариялап отырады. Бұл ақпарат құралының кітап шығаруға да мүмкіндігі бар. Мәселен, бұдан бірнеше жыл бұрын агенттік Босния мен Герцеговина және Сомали елдері туралы кітаптар шығарған. Негізінен ІІNA өз жаңалық­тары мен ақпараттарын Катар жа­ңалықтар агенттігі арқылы араб, ағылшын және португал тілдерінде араб әлемімен қатар, Азия, Америка және Еуропаның 700 елді мекеніне таратып келеді. Сонымен бірге, агенттік жа­ңалықтар бюллетенін мүше мемлекеттерге электронды пошта бой­ынша күн сайын жіберіп оты­рады. Бұлардан бөлек ІІNA Панафрика жаңалықтар агентті­гінің қызметін (РАNA) пайдалану арқылы өздерінің жаңалықтар бюллетенімен Африкадағы елдерді де қамтамасыз етеді. Қазіргі кезде агенттікте бұ­қаралық ақпарат құралдарында жеке секторды дамытуға бай­ла­нысты реформалар қолға алы­нып жатыр. Ондағы мақсат – агенттікті ИКҰ-ға қатысушы ел­дердің тәжірибелер алмасатын орталығына айналдыру, мүше мем­лекеттердің әлеуметтік-эко­но­микалық және мәдени өмірін нақты көрсету, жыл сайын мұ­сылман әлеміндегі ерекше ма­ңыз­ды оқиғалар мен көрнекті тұлғалар туралы кітаптар шы­ға­ру, мемлекеттер арасында ақпа­рат­тар алмасуға ықпал ету. Мамандандырылған инсти­тут­тың төртінші құрылымы – Ислам елдеріне телерадио хабар­ларын тарату ұйымы (ISBO). Бұл ұйым 1975 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Оның қызметі – әлем жұртшылығын ислам өрке­ниетінің құндылықтарымен та­ныс­тыру, ислам мұраларының ма­ңызын насихаттау, шетелдіктерді араб тіліне үйрету, радио және теледидар бағдарлам­ала­рымен алмасу, сондай-ақ ислам мәдениетін насихаттау. Ал ISBO-ның штаб-пәтері Жидда қала­сында орналасқан. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ.