«Іні-досым, Қайсар!..»

Ұстаз бен шәкірт! Екеуара 34 жыл бойы хат жазысыпты... Нәтижесінде, шәкіртінің «Махаббат жыршысы» атты эпистолярлық хикаяты оқырмандарының ықыласына бөленді. Қазақстанның Халық жазушысы Әзілхан Нұршайықовтың іні-досы Қайсар Әлім, міне, бүгінде 70 жастың белесіне көтеріліп отыр. «Егеменнің» ардагер ең­бекторысын редакция ұжымы атынан бүгінгі мерейлі жасымен құттықтай отырып, Әзағаңның қаламгер іні-досы Қайсар туралы ғибратты сөздерінің бір парасын оқырманға ұсынып отырмыз. Сонымен... «Жүрек жылуы» атты очер­кіңізді «Қазақстан мұғалімі» газетіне ұсындым. Газет очеркін жазып, республикалық газеттерде жариялату сізге таңсық дүние емес сияқты. Сол себепті мына очеркіңізді қайта жазу үшін өзіңізге жіберіп отырмын. Осы жазғанымның көркемдік дәрежесіне көтерілді-ау деген ең соңғы нұсқасын маған қай­тадан жіберерсіз. Сіздің жай журналист емес, журналист-жазушы болуы­ңызға шын жүректен тілек­теспін (24.06.1975). * * * Енді, міне, сізден бесінші кітап алып («Сұлтанбек пен Бәтиманы» айтамын) және журналистер туралы бола­шақ кітаптың үзінділерін оқып, қатты қуанып отырмын. Шәкіртің («Сіздің шәкір­тіңіз­бін» деп 1978 жылы Өзіңіз жазыпсыз) салиқалы азамат болып, халыққа рухани азық ұсы­нып жатса – қалай қуанбасқа?! * * * Сіздің кезінде күнделік жазып жүргеніңіз қандай жақсы болған. Соның нәтижесінде, ертеңінде ұмыт боп кететін көп жайлар қаламыңызға олжа боп ілініп, кітабыңыздың шын­шылдық сипатын шырқата жарқыратып тұр. * * * Кеше Президент аппаратынан Серік Қасқабасов деген жігіт телефон соқты. «Сізге деген бір пакет бар еді, алып кете аласыз ба?» – деді. «Қайдан? Кімнен?» «Торғайдан. Қайсар Әлім деген азаматтан. Білесіз бе?» «Білгенде қандай? Бірақ ол азаматтың Президент аппара­тының жі­гіттерін жұмсайтын мінезі жоқ сияқты еді, соған таңданып жатырмын». «Біздің адамдардың бірі сол жаққа жолаушылап келген еді. Беріп жіберіпті». «Онда жөн». Сонымен пакетіңізді алдырып, хатыңызды оқыдым. Інілік ілтипатпен ғана емес, шынайы сүйіс­пеншілікпен жолдаған жы­лы лебізді сөздеріңізге шын жүректен рахмет, Қайсар (19.07.1995). * * * Сізден көптен бері хат алған жоқ едім. Халима жеңе­шең­нің қайтыс болуына байланысты көңіл айтып жазған хатыңызды алып, әрі қуандым, әрі қайғырдым. Қуанатыным – сіздің өзіңіздің және үй іші, отбасыңыздың амандығы. Қайғырғаным: Халима сияқты кішкентай жеңгеңізге биік баға беріп, оның мен үшін аса қымбат асыл қасиеттерін есіме түсірдіңіз. Көңілім босап, көзіме жас та келді. Мың рахмет, қалқам (20.09.2001)! * * * Сіздің 14 қазанда (2002) маған жолдаған көлемді хатыңызды алдым. Ауруханада жатып оқып, жан тебірентер хатыңыздан күшті қуат алдым. Мен туралы шығармашылық ниетіңізге шексіз ризамын. Сұра­ған мәліметтеріңіздің бәрін жіберемін. Ауруханадан есеңгіреп шықтым. Сіз сияқты қамқор інім барына қабағат қуаныштымын, ардақты інім. Менің өмір жолым ешкімге керексіз шығар деп ойлаушы едім. Сіздің хатыңыздан кейін менің де бас­тан кешкендерім біреу болмаса, біреуге керек екен-ау деп үміттеніп қалдым (08.11.2002). * * * Сіздің өткен жылы 14 қазан­да жазған тамаша хатыңызды алғаныма үш айдан асып барады екен. Содан бері жауа­п жібере алмай жатқаныма ке­шірім сұраймын. Әртүрлі себептер болды. Ең басты себеп – жалғызіліктілігім. Бұрын, Халима жеңешең барда ма­ған келген бір хат жауапсыз қал­майтын еді. Ол кісіден айырыл­ғаннан кейін бір емес, екі қо­лынан айырылған мүгедек, жарымжан (адам) сияқты болып қалдым... Хатыңызды кеше екінші рет оқып шықтым. Тағы да тебірендім. Сұрақтарыңызға жүйелі жауап беру үшін бір­неше күн отыруым керек екен (05.02.2003). * * * Ең алдымен, «Міржақыптың оралуы» кітабыңыздың баспадан шығуымен құттықтаймын. Сүйсіне қарап шықтым. Ойлап қарасам, сіздің бұл кітапты жазу үшін сонау Карелия елі­нің Сосновец станциясына баруыңыз ерен ерлік екен. Рухани ерлік. Нағыз ұлтжанды адамның ғана қолынан келетін ерлік. Өздерін ұлтжандымыз деп атайтындар көп. Бірақ, солардың көбі мұндай ерлікке бара алмас еді. Бұл сапар сіздің жаныңыздың таза, жүрегіңіздің жомарт екенін көрсетеді. Сол ерлік сапарыңыздың мынадай тамаша кітапқа айналғанына қуаныштымын (02.04.2003). * * * Бұл кітаптың тууына әрі сәтті шығуына, оқиғаларының айы, күні, сағатына дейін дәл көрсетілуіне не себеп болған? Күнделік! Автордың өмір бойы мұқият жазып келе жатқан күнделігі... Көп жұрт ескермейтін, елемейтін ерлік. Осы ерлігің үшін мың рахмет, Қайсар інім сізге! * * * Сіздің 23 қарашада және 10 жел­тоқсанда жазған хатта­рыңызды алдым. «Жанығу» кітабыңызды Өзіңіздей көріп, құшақтап, кеудеме қыстым. «Тентек махаббат» эссеңіздегі Кәлима деген атқа көзім түсіп (менің Халимама ұқсас есім болғандықтан), бас алмас­тан («Халиманы» оқыған Пре­зидент сияқты) оқып та алдым. Оқыдым да, ішінде Кеңшілік пен Серік сияқты жақсы ініле­рім жүр­геніне қуандым. Кәлима мен Мыр­зағұлдың қосыла алмай кеткендеріне өкіндім, әрине. * * * «Қысыла-қысыла қыз болдым» дегендей, сізден ұяла-ұяла отырып бүгін (30.12.2003 ж.) осы хатты жазуға кірістім. Сізд­ің алғашқы үш сұрағыңызға мен биылғы 18 тамызда жауап жі­берген екенмін. Енді осы хатты аяқтағаннан кейін қалған 9 сұ­рағыңызға жауап жазуға кірісемін. * * * Енді мен Халиманы түсімде ғана көремін. Анда-санда видео-кассетадан оның тірі қал­пын көріп, өзегім өртенеді. Халима тәнін өзімен бірге алып, жанын менің жүрегіме салып кеткен сияқтанады. Дүние деген осы, Қайсар қалқам. Жан-жарыңнан айы­рыл­ғанда елсіз-күнсіз жапан дала­да жаяу жалғыз қалған сорлы жолаушыға ұқсайды екенсің! * * * Мен сізден хат алған сайы­н қуанамын. Қуанамын да, әр хатыңызға қолма-қол жауап бере алмай жатқаныма қатты қиналамын. Кеше ғана сіздің 13 қаңтарда жолдаған пакетіңіз келді. Ішінде «Етжеңді» Еге­мен­нің» 2002 жылғы жина­ғы және өз қолыңызбен жазған 3 бет хат бар екен... Сіздің сұрақ­тарыңызға анкеталық жауап қай­тарып жібере салмай, толық болсын деп тырысып жатырмын. * * * Хатыңызды кеше алдым. Бүгін жауап жазып отырмын. Алдымен айтарым. Сіздің сауалнамаңыз бойынша менің азын-аулақ әдеби еңбегімді аса жоғары бағалап, сізге пікір жіберген Нұрбол Дәулеткереев бауырыма алғыс айтамын. Ол кісінің отбасының аман-сау, бақытты болуларына шын жүректен тілектеспін. * * * Қазақ жазушыларының ішінде бір-бірімен Қайсар екеумізден басқа ұзақ хат жазысқан ешкім жоқ... Көлемі – 33 баспа табақ. «Фолиант» баспасы жариялады. Сол баспа Қайсардың 8 томдығын және жарыққа шығарды. Мен Қайсардың кітапта­рының бәрін де сүйсініп оқимын. Қазір оның 7-томына кірген күнделіктерін оқып жатырмын. Өте қызық. Романдай оқылады. Қайсарға жаңа телефон арқылы соны айттым. «Саған да, сенің кітаптарыңды жарыққа шығарып жатқан «Фолиант» баспасының директоры Нұрлан Исабековке де мың рахмет», – дедім. * * * Газет қамытынан босамай жүріп, осыншама ауқымды іс тын­дыру қандай ғанибет! Оның үстіне мен Қайсардың алда­ғы шығармашылық жоспары жөнінен бір ауыз сөз айта алмай отыр­мын ғой... Қазір мақала көлемі көтермегенімен, кейін уақыт ол жөнінде өз төрелігін айтар деп үміттенемін. Сол көңілге медет. Уақыт сынаптай сырғиды екен! Сөз қалады екен! Сый­ластық жүректі жы­лыта бе­реді! Соның куәсі болдық... Мерейтой құтты болсын, қа­дірлі Қайсеке! 27 кітап­тың авторысыз. Бұдан басқа 8 том­дық шығармалар жина­ғы­ңыз ел игілігіне жарады. Бұл жолы тілге оралмаған «Сейіл­мейтін мұң», «Алаш­шыл жүрек», «Мәңгілік шер», «Сыздамашы, жүре­гім!», «Мек­­ке, Мәдинам менің!», «Кәу­сар», т.б. кітап­тары­ңыз­­дың қазақ әдебиетіне мол рухани олжа салғаны тия­нақ­ты айтылып жүр. Айтулы беле­сіңіз осындай жемісімен оқырмандар есінде қалады... Әзірге Әзағаңның пікір, лебіздері түгел қамтылған жоқ. Үш томдық «Өмір өрнек­терінде» іні-досы туралы ойлары қаншама десеңізші... Ауызша айтқандары өз алдына... Дайындаған  Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН, филология ғылымдарының кандидаты  АСТАНА