Осы сұрақтың ара-тұра, ара-тұра дейміз-ау, кейде, тіпті, жиілетіп те қойылатын кездері бар. Көбінесе, оң тұрғыдан жауабы да беріліп жатады. Академик Әбдуәли Қайдар ана бір жылы дүркіретіп кетпектей кітап шығарып, нақ осы сұрақты кітаптың атауында қойған болатын. Иә, сонымен, шынында да, осы қазақ қандай халық? Әу дегеннен айтарымыз сол, қазақ өзінің қандай халық екендігін бері салғанда үш мыңжылдық тарихымен дәлелдеп келеді, ешкімнен ұялмайтын сол ұлы да асқақ тарихты өзінің қанымен, жанымен, маңдайдан сорғалаған терімен жазып келеді. Осы тарихқа қарасақ, зерделеп жіті үңілсек, қазақтың ең әуелі рухы күшті, ер халық, бір Тәңірден басқаға табынбаған өр халық екенін көреміз. Осы өршіл рухты сонау кеңестік кер заманда да қазақтың талай буын ұрпағы атақты Қасым ақынның: «Ей, тәкаппар дүние, Маған да бір қарашы. Танисың ба сен мені? Мен қазақтың баласы!» деп келетін сәулелі жырларынан бойларына сіңіріп өскені де анық. Бодандықты да, бопсаны да, ашаршылықты да, азапты да, талай тауқымет пен тозақты да көрген қазақ қалай болғанда да рухын жасытпады, әр сыннан кейін еңсесін қайтара тіктеді. Алаш арыстары оянуға шақырғанда, ояна білді. Одан кейін ойланды. Ерлігі кәміл қазақ өзінің санасын білім нұрымен оятуға да, ақыл-парасатпен зейін қойып ойлануға да, замана бағдарын әр кез салмақтап саралауға да қабілетті екендігін көрсетіп отырды. Сөйтіп, тарих толқынының төңкеріліп түскен бір тайталас бұрмасында ер қазақ өзінің ежелден аңсаған Еркіндігіне қол жеткізді. Мәңгілік тәу етер Тәуелсіздігімен табысты. Ендеше, «Қазақ қандай халық?» дегенде біз оны ең алдымен осы қымбаттан да қымбат Тәуелсіздігіне лайықты халық дер едік. Бір кездерде елім бар деп айта алмаған, «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым... Жақсы менен жаманды айырмадың... Бірлік жоқ, береке жоқ, шын пейіл жоқ» деп күңіреніп қамыққан Абай хакім, данышпан атамыз бүгінгі бостан, айдынды Қазақ елін көрсе бұрынғы күйініштің орны толып сүйінер еді-ау, шіркін! Иә, бүгінгі қазақ жақсы мен жаманды айырған, тағыны жетіп қайырған, береке-бірлігі қош, бір-бірімен тату-тәтті дос. Сондықтан, қолға алған ісі де болмайды бос. Көре алмаушының да құлағына алтын сырға, қазақ осындай халық. Иә, қазақ ежелден дарқан, қайырымды, қонақжай халық. Сол мәрттігінің арқасында еліміз он сан ұлттар достығының ұйыған ордасына айналды. Әлеуметтік желіде германиялық бір неміс азаматы жақында ғана жүрекжарды лебізімен қазақтың кең пейілін риясыз асқақтатып паш еткеніне сүйсіндік. Қазақты жамандайтындар әуелі өздері қазақтай болып алсын деп саңқылдады-ау сабазың. Өткен ғасырдың басында-ақ Григорий Потанин «Маған бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай болып көрінеді» деп еді. Иә, қазақ әнші, күйші, ақын халық, өнерге жақын халық. Күні кеше Димаш баламыз Қытайда шырқаған әнімен әлемді баурады, жан жүректерін, ықыластарын жаулады. Тәуелсіздік талай дарындарымыздың тұма бұлақтарын ашып жатыр. Шыныққан шымыр да қазақ екендігін сонау Америкада Қанат Ислам бауырымыз дәлелдеп қуантуда. Иә, бокста да бәсіміз жоғары. Соның алдында ғана Алматыда өткен Универсиада, осы күндердегі Саппорадағы Азиада қазақтың спорттан да қаражаяу еместігін танытқан үстіне танытып жатыр. Ақын Қадыр Мырза Әлі қазақты шетелдік қонаққа таныстырған белгілі жырында халқымыздың қаншама қабырғалы, кәделі қасиеттерін санамалап өтеді. Иә, айта берсек, қазақта ғибрат көп, өнеге жетерлік. Өркениеттің, жаһандық жаңғырулардың жаңа белесіне көтеріліп те жатыр қазақ. Құдай қаласа, ЭКСПО-ны да өткізуге сақадай сайланып болып қалдық. Қазақ қандай дегенде, халқымыздың әлем жұрты алдындағы абырой-беделін, тасыған мерейін таратып та айта аламыз. Осындай еңбекшіл, ойшыл халқымыз тойшыл тобырға айналмаса екен дейміз. Бір Шымкентте 1000 тойхана бар деп мазаланады бір депутатымыз. Ал сондағы тойлардың көбі несиеге алған қаражатқа жасалады. Осындайда тым дарақылана бермей, көрпеге қарай көсілсек қайтеді деп те ойлаймыз-ау. Елбасы Ұлттық Ғылым академиясының салтанатты жиналысында ХХІ ғасыр – ғылым мен білімнің ғасыры екендігін қадап айтты. Қазақ қандай халық дегенде ендігі жерде ұлтымыз ұмтылар темірқазық нысана да осы болмақ. Қазақ әнші, дарқан, ақын, өнерпаз халық қана емес, қазақ ғалым халық, білімпаз халық, адами капиталды алға оздырған инттеллектуалды ұлт деп мақтанатын болайық.
Қорғанбек АМАНЖОЛ,
«Егемен Қазақстан»
