Қ.Тоқаев: Бизнестің дамуына тиімді орта қалыптастыру – басты міндетіміз

Жуырда жоғарғы палатада өткен Парламенттік тыңдау "Бизнестің құқықтары мен мүдделерін қорғауды заңнамалық тұрғыда қамтамасыз ету және «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мен мемлекеттің осы саладағы іс-қимылы" төңірегінде өрбіді. Жиын барысында шараға ар­найы қатысқан Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев сөз сөй­леп, Мемлекет басшысының Қазақ­стан халқына Жолдауында биз­нес-ортаның ахуалын түбе­гей­лі жақсарту және оның ая­сын кеңейту Қазақстанның Үшін­ші жаңғыруының негізгі басым­дық­тарының бірі болып белгіленгенін атап көрсетті. «Мемлекет пен кәсіпкерлердің мүдделерін қатар ескере отырып, бизнестің дамуына тиімді әрі қолайлы орта қалыптастыру – біздің басты міндетіміз болып табылады», деді Сенат Төрағасы. Қ.Тоқаев айтып өткендей, дамыған елдерде мемлекет кәсіпкерлікке, технологияларды ұсыну, тиісті эко­н­омикалық ақпарат беру және инновациялық қызмет түрлерін ынта­ландыру арқылы ғана қол­дау көрсетеді. Біздің елде өн­діріс пен жоғары технологиялы биз­несті дамытуға ерекше назар аударылуға тиіс. Мемлекеттік қол­дау дәл осындай кәсіпкерлікке бағыт­талуы керек, соның ішінде олар­ды квазимемлекеттік сек­тор тарапынан тапсырыспен қамта­масыз етудің маңызы аса зор. Қ.Тоқаев өз сөзінде Үкіметтің Салық кодексін жеңілдетіп, кәсіп­керлерге ыңғайлы әрі қо­лайлы ету қажет екендігін айтты. «Сенат өз тарапынан бұл жұмысты заң­намалық тұрғыда қамтамасыз етуге дайын», деді ол. Соны­мен қатар, палата Төрағасы заң­да қарастырылған ерекше жағ­дай­ларда ғана мүліктен күштеп айыру көзделетінін, сондықтан, жеке меншікке қол сұқпаушылық туралы Конституция ережесін қатаң сақтау керектігін қадап айтты. «Егер құқық бұзушы­лық, соның ішінде қылмыстық іс кәсіпкерлік қызметке қатысты болмаса, онда жеке меншікке қол сұ­ғыл­мауы тиіс. Қылмыскер жа­са­­ған нақты қылмысы үшін ғана жауап беруі керек. Оның ие­лі­гіндегі меншік, атап айт­қан­­да, бизнесі мен мүлкі бөтен адам­­­дар­дың арасында бөліске салын­­бағаны жөн. Біз құқықтық мем­лекетте өмір сүріп жатырмыз. Сондықтан, бұл мәселеде ешқандай екіұштылыққа жол берілмеуге тиіс», деді Қ.Тоқаев. Сенат Төрағасы Президент Жол­дауын іске асыру аясында пар­ламентшілер алдына экономика сала­сындағы қылмыстарға қатыс­ты қолданылатын жазаларды жеңіл­дету, кәсіпкерлік ортадағы құқық бұзушылықтарға қатысты санк­ция­ларды алып тастау бойын­ша заң шығару жұмыстарын жал­ғас­тыру мәселесін қойды. Бұл көп жағ­дайларда тым жалпылама түсін­ді­ріліп, кәсіпкерлердің қыз­метіне зиян келтіріп отырған Қыл­мыс­тық кодекстің жалған кәсіп­кер­лік туралы бабына да жаңа көз­қараспен қарауға қатысты. Қ.Тоқаев өз сөзінде қоғамда кәсіп­­­керлікті насихаттау мәсе­ле­сіне ерекше назар аударды. Ол ай­­тып өткендей, кәсіпкерлік негіз­дерін оқытуды студенттік шақтан, тіпті, мектеп қабырғасынан бастап қалыптастыру керек. «Бизнес жүр­гізуге қатысты тиісті білім беру бағ­дарламалары қажет. Жастардың кәсіпкерлікпен айна­лысуына тос­қауыл болатын жағ­дай­­лардың жо­лын түбегейлі кесіп, бизнеспен айналысу тартымды, беделді әрі қол­жетімді болуы үшін ең жақсы ахуал туғызуымыз керек», деді ол. Сонымен қатар, Сенат Төр­аға­сы шетел инвесторларымен қатар, отандық кәсіпкерлерге қызмет көрсету мақсатындағы «бір тере­зе» жүйесін құру ісінің ұзаққа созы­лып кеткенін де сынға алды. «Бір терезенің» орнына қосымша «терезелер» пайда болуда, сондай-ақ министрліктер арасында әуре-сарсаңға түсу бар. Шетел инвес­торларына ерекше назар аударып, оларға қызығушылық таныту жағы мардымсыз», деді Төраға. «Атамекен» Ұлттық кәсіп­кер­­лер палатасы мемлекет пен кәсіп­кер­лер қауымының арасында өзін­дік көпір міндетін атқарып жүр­гені мәлім. Парламенттік тың­дау барысында «Атамекен» ҰКП бас­қарма төрағасы Абылай Мыр­зах­метов кәсіпкерлік сала­дағы бірқатар проблемаларды шешуге ықпал ететін басты-бас­ты бағыттарды тілге тиек етті. Бұл орайдағы бірінші бағыт – салық­тық әкімшілендіруді жетіл­діріп, салық жеңілдіктерін оңтайлан­дыру болып табылады. «Бүгінде бұл салаларға объек­тивті талдау жасау керек. Салық шаралары инвестиция тартуға, өндіріс секторын дамытуға, отан­дық экономика мен бизнестің басым секторларын дамытуға жұмыс істеуі тиіс. Екінші бағыт – эко­номикадағы мемлекеттің үле­сін төмендету. 2015 жылдың соңын­да мемлекеттік және квази­мем­­лекеттік кәсіпорындар түрлі шаруа­шылық жұмыстармен шұғыл­данатын салалардан екі есеге дейін қысқартылған-ды. Біз бұл жұ­мыс­ты одан әрі жал­ғастыру керек деп санаймыз», деді А.Мырзахметов. Кәсіпкерлік сала мен бизнеске мемлекеттік қолдауды күшейтудің де маңызы зор. А.Мырзахметов, бұл орайда, Үкімет бизнес үшін өзіндік ортақ «терезе» ашып, жер, жер қойнауы, инфрақұрылым және құқықтық ақпараттандыру бойынша электронды деректер базасын құру керек деп санайды. Бас прокурордың орынбасары Марат Ахметжанов қадағалау органдары мен бизнес-орта­ның өзара қатынасындағы кейбір проблемалар туралы баяндады. Оның айтуынша, Қылмыстық кодекстің жалған кәсіпкерлік тура­лы бабына өзгеріс енгізу қажет. Қылмыстарды жасыру тура­­­лы шағымдарды тіркеу туралы бап­та экономика саласының ерек­ше­­ліктері назарға алынбаған деп санайды М.Ахметжанов. «Бұл норма жалпы қылмыстық про­цестерде жасырылған қылмыс­тардың санын азайтуға ықпал еткен болса, экономикалық қыл­мыс­тарға келгенде, біз бизнесті қыл­мыс­тандырып жібердік. Қыл­мыс­ты жасыру туралы әрбір хабар мен мәлімдеме қылмысты тіркеуге себеп болып, артынша есеп­шот­­тарды тоқтату, тінту сынды кешен­ді жедел тергеу шаралары жүргізілетін болды. Оған қоса, бұл адамдардың беделіне де нұқ­сан келтіреді, ешкім қылмыстық тер­геуге ілінген бизнесменмен жұмыс істегісі келмейді», деді Бас про­курордың орынбасары. Кәсіпкерлердің құқын қорғау үшін мемлекет тарапынан қан­дай қадамдар жасалып жатқаны туралы Ұлттық экономика ми­нистрі Тимур Сүлейменов баян­дады. Оның айтуынша, 2016 жылы құқық бұзушылықтарға жол берген мемлекеттік орган басшыларына қатысты әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы 46 хаттама жасалып, айыппұлдар салынған, 41 қызметтік тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылған. Парламенттік тыңдау бары­сында Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов, «Шетел инвестор­ларының қазақстандық кеңесі» қауым­дастығының басқарма төр­ағасы Ульф Вокурка, Қараған­ды обл­ысы әкімінің орынбасары Мар­ғұлан Кәрібеков, Alageum Electric бақылау кеңесінің төраға­сы Сайдулла Қожабаев және бас­қа­лары сөз сөйлеп, Сенат депутат­тарының сауалдарына жауап берді. Осы жиында Сенат депутаты Дариға Назарбаева мемлекет-жеке меншік әріптестігі аясындағы жобаларды сараптау мен келісім рәсімдерінің күрделілігіне Ұлт­тық экономика министрінің наза­рын аударды. Сонымен қатар, сена­тор ауыл шаруашылығы өнім­деріне және дәрілерге сауда үстем­ақыларын қосуға қатысты қатаң реттеу тетіктерін енгізуді ұсынды. Дариға Назарбаеваның пікірінше, экспортты дамытуды және бизнесті қолдауды Ұлттық кәсіпкерлер палатасы да тиісті деңгейде жүзеге асыра алады. «Бүгін­гі таңда Прези­денттің сырт­қы саясаттағы жұмыс­тары­ның және еліміз үшін страте­гия­лық экономикалық маңызы бар мем­лекеттермен арада жасасқан келісімдерінің арқасында біз үшін барлық есік ашық деуге бола­ды. Олай болса, Ұлттық кәсіп­кер­лер палатасы экспорттық маршрут­тарды одан әрі дамытумен және биз­­несті қолдаумен неге өзі айна­лыс­пасқа», деді Д.Назарбаева. «Шетел инвесторларының қазақ­стандық кеңесі» қауым­дас­тығының басқарма төрағасы Ульф Вокурканың айтуынша, Елбасының «Қазақстанның Үшін­ші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы елімізде жұмыс істейтін шетел ин­вес­тор­лары­на ғана емес, сонымен қатар, отан­дық кәсіпкерлердің жұмысына да ерекше серпін береді. Себебі, алға қойылған әрбір міндет – жаңа инвестициялық мүм­кіндіктер туғы­зады, жаңа жұмыс орындарын ашуға, тың табыс көздерін қалып­тастыруға, сол арқылы ел қазынасын нығайтуға жол ашады. Еуразиялық интеграциялық зерттеулер және коммуникациялар орта­лығының атқарушы дирек­торы, Ресей қоғаммен байланыс қауымдастығының президенті Станислав Наумов Қазақстанда бизнес-ортаны жетілдіру бағы­тында атқарылып жатқан жұмыс­тарға оң бағасын берді. «Мен бірнеше жылдан бері Қазақстан бизнес қоғамдастығымен, атап айтқанда, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен тығыз жұмыс істеп келемін. 2015 жылы «Атамекеннің» бастамасымен Еуразиялық экономикалық одақ­тың Іскерлік кеңесі құрылып, бұл кеңес Одаққа мүше елдердегі биз­нестің проблемаларын талқы­лайтын және шешетін алаңға айна­лды. Бизнеспен жұмыс істеу­дің қазақстандық тәжірибесі, «Атамекен» сынды заңнамалық тұрғыда өкілетті, бизнесмендердің мүддесі шоғырланған органның болуы қазіргідей құбылмалы нарық­та үлкен артықшылық бо­лып табылады», деді С.Наумов. Қазақ­стандағы биз­нес­тің құқықтары мен мүдде­лерін заң­намалық тұрғыда қам­та­масыз етуге бағытталған отырыста ортаға салынған барлық ұсыныстар мен ескертпелерді тиісті органдар назарға алатын болды. Арнұр АСҚАР, «Егемен Қазақстан»