Ғалымдар кез келген жат тілді үйрену үшін бірінші күні 100 сөз жаттап, екінші күні оны еселеп, ал, үшінші күні сөз қорын 400-ге жеткізіп, аптаның соңын 1000 сөзбен тәмамдауға кеңес береді.
Сонда сіз бұған дейін «құбыжықтай» көрінген кез келген тілде «нан тауып жейтін» дәрежеге жетесіз. Мектептегідей күніне 5 сөз үйреніп, жаттаумен іс ешуақытта оңалмайды дейді зерттеушілер. Ал егер де, алғашқы күні 1000 сөз, екінші күні 2000, жарты айда 10000 сөз жаттап алсаңыз, сөз жоқ, үш айдан соң өзіңіз басында бой ұрған неміс, ағылшын, испан немесе итальян тілінде көсіле сөйлеп кетеріңізге кепілдік бар. Керемет емес пе?!
Осы арада қазақ тіліне де сондай тәсіл қажет пе деген бір сауал туындайды. Әлем тілдерінің санатында болғандықтан біздің тілімізге де осындай талап керек те шығар, бәлкім! Алайда, иә, алайда…
Қазақтың белгілі шайыры ШәҺизада Әбдікерімов Валентин Тянь есімді ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторымен көп жылдан көрші тұрады. «Кешкісін аулада аздап дамылдап алайын деп шықсам, Бәкеңнің – Валентин Сергейұлының үйінде дуылдаған топ қазақша аспандатып ән салып жатады. Менің халқымның ана тіліне ғана емес, ән-жырына деген мұндай құрметтен жүрегім езіліп кетеді. Сенесіз бе, көршімнің үйінде той-томалақ қазақ әнінсіз өтпейді» деген арқалы ақын сөзінің ақыры Бәкеңмен бізді дөңгелек үстел басындағы сұхбатта ұшырастырды. Сонда ғалым қазақтардың ортасында жүріп қазақша үйренуге ешқандай да 100 сөз немесе 1000 сөз жаттаудың қажеті жоқ деп бірден кесіп айтты. «Ең алдымен, ниет болсын, ниет болмаса сағатына 1000 теңге төлеп оқытсаң да қазақ тілін үйрете алмайсың. Қазақ тілінің қасиеті сондай!» дейді доктор Тянь. Былай қарасаң, осы Бәкеңнің айтқаны ақылға сиятын секілді ма?!
Дэн Абизейд деген америкалық алғыр жігітпен бір мекемеде қызмет істедік. Дэннің тілге деген ниетіне әлі күнге таң-тамашамын. Джинсиінің оң қалтасы – қазақша жазылған «G20 немесе «Үлкен жиырмалық» – әлемдегі экономикасы ең мықты дамыған және тез дамып келе жатқан елдердің клубы» деген күрделі ресми сөздерді құрайтын, ал сол қалтасы «Барға – шүкір, жоққа – сабыр» деген сияқты өзім үйреткен қазақ мақал-мәтелінен басталатын, ауыз-екі айтылатын қарым-қатынас сөздері жинақталған бейнебір сервис-орталық іспетті. Бөлмеге әр бас сұққан сайын босағада қазақша бір сөйлем айтып, қатем бар болса түзер ме екен дегендей екі қолын қалтасына кезек-кезек сұғып, тілдей парақшаларды алып оқып тұратын Дэн ерекше қабілетті оқушы сияқты. Әрі әр аптаның соңында таңертең «Хай-Сәлем…» дегеннен соң «Бүгін жұма, жақсы күн!» деуді еш ұмытқан емес.
Сол Дэніміз уақыт тауып аптасына үш рет кешкі 5-пен 6-ның арасында бізге ағылшын тілін тегін үйретті. Ниетін қызметпен үйлестірген ұстазымыз тыңдаушылардың денінің орыстілді екендіктеріне қарамай көптеген сөздердің баламасын қазақ сөздерімен салыстырып «миын шынықтырып» жататын. Мен он бес жылдан астам қызмет істеген америкалық бұл ұйымда халықаралық гранттың бөлінуіне орай 3-5 жыл аралығында директорлыққа келіп-кетіп жүрген әріптестерінің алды болған Дэннің қызығы алда еді! Ол еліне қайтар күні қоштасу кеші өтті. Орыстілді журналист әріптес-қарындастарым Гүлшат пен Маржан келіп, «Аға, Дэнге айтыңызшы, бірауыз қазақша сөйлесін…» деп қиылды. Ерсі көрдім, айта алмадым…
Ең қызығы – сағатымызға қарап отырмыз, Дэн еш қателеспей шұрайлы тілде 20 минут сөйледі. Елге, жерге, әріптестерге деген ішкі сезімін қазақ тілінде бастап, қазақ тілінде аяқтады. Түсінгеніміз бар, түсінбегеніміз бар Internews Network – Халықаралық ақпараттар желісі (АҚШ) ұйымы директорының өзіне, қоштасу сөзіне құрмет жасап, дүрілдете қол соқтық! Ол жұрттың бәрін өзінің бөтен тілге деген ниетіне, құрметіне осылайша айрықша есте қаларлықтай тәнті етті!
Одан да қызығы… қазаққа күйеу бала Дэннің келіншегі – өзіміздің Сайрамның (Оңтүстік Қазақстан облысы) қазағы мен өзбегінің арасында орыс тілділер емге жоқ ауылдағы дәрігердің қызы еді. Дэн екеуі Америкадан қолтықтасып бірге келген. Қарындасымыз бір түйір қазақша білмейтін (Ғапу өтінемін, сеа)))), Абизейд мырза!), білмей кетті…
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
