Қасиетіңнен айналайын, қазақ жерінің асты да, үсті де тұнып тұрған қазына. «Қазақ мұнайы», «қазақ алтыны», «қазақ астығы» сияқты белгілі брендтер мен қазақ даласының қойнауы тұнған «Менделеев кестесінің» қазба байлықтарын былай қойғанда, кең сахараның тоқтаусыз соғатын желі де несібесі мол қазаққа құт болғалы тұр. Техногендік дәуір перзенттерінің тіршілігі тікелей электр энергиясына тәуелді болса, болашақта жұмыр жерді мекендейтін жеті миллиардтан астам адамзаттың энергетикалық сұранысын жаңғырмалы қуат көздері қанағаттандырады екен. Ал дәстүрлі энергетикалық шикізатқа балама қуат көздерінің ішіндегі ең тиімдісі – жел энергиясы көрінеді. Адамзат жаңғырмалы қуат көзі ретінде жел энергиясына ерекше үлкен үміт артып отыр. Бүкіләлемдік жел энергетикасы ассоциациясының (БЖЭА) мәліметі бойынша, 2020 жылы жел электр стансалары өндіретін қуат көлемі жаһандық тұтыну деңгейінің 12 пайызын қамтамасыз етуі мүмкін. Бұл ретте ауаға таралатын көмірқышқыл газының көлемі 1,5 миллиард тоннаға дейін азаяды. Ал 2030 жылға таман жаһандық-энергетикалық өндірісте жел энергиясының үлесі 20 пайызға жетпек. Бүгінде кейбір дамыған елдерде желден алынатын қуат елдегі бүкіл электр энергиясына деген сұраныстың бестен бір бөлігін қамтамасыз етеді. Мәселен, Испания және Дания мемлекеттерінде жел генераторлары барлық тұтынатын электр қуатының 20 пайыздан астамын, ал Германияда 10-15 пайызын қамтамасыз етеді. Қазір жекелеген нысандарды немесе елді мекендерді электр энергиясымен қамтамасыз ету үшін әлемде миллионға жуық жел энергетикасының қондырғылары орнатылған. Олардың басым көпшілігі ҚХР мен АҚШ-тың үлесіне тиетін көрінеді. Қазақстанның жаңғырмалы энергия көздері бойынша әлеуеті аса зор. Оның ішінде жел энергиясы жөніндегі мүмкіндігі мол. Оған атақты Жоңғар қақпасының толассыз соғатын жойқын желін, Ақтөбедегі Ырғыз, Ақмоладағы Ерейментау, Сілеті, Алматыдағы Шелек, Нұрлы, Жамбылдағы Қордай, Қарағандыдағы Ұлытау, Маңғыстаудағы Форт-Шевченко Қызылордадағы Барсакелмес сияқты желді өңірлерді дәлел етсе болады. Бұл өңірлердегі жел күшінің орташа жылдық жылдамдығы секундына 5,8-6,5 метрден төмендеп көрген емес. «Болашақтың энергиясы» бағытындағы Қазақстанның қадамы нық екендігін айқындау мақсатында өткен жылдың соңында Ерейментауда еліміздегі ең бірінші жел электр стансасы (ЖЭС) іске қосылды. Жалпы аумағы 60 гектар алқапты алып жатқан ЖЭС-те Германияның «Fuhrlander Wind Technology» фирмасы шығарған әрқайсысының қуаты 2,5 МВт болатын 22 трубина орнатылған. Сонымен бірге, қуаты 63000 кВА трансформаторы орнатылды. Осымен бірге бір мезетте құрылыс алаңына Ерейментау қосалқы стансасынан 4 шақырымдық 10 кВт, КЕГОК жүйесінен негізгі стансаға дейін қуаты 220 кВт 8 шақырымдық тарату желісі тартылды. Еліміздегі «Бірінші жел электр стансасы» ЖШС бірінші кезекте 45 МВт электр қуатын беріп тұр. Келешекте оның әлеуеті 300 МВт-ға жеткізіледі. Ең бастысы, үстіміздегі жылы елордада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесінің барлық нысандары Ерейментау ЖЭС өндіретін электр қуатымен жұмыс істейтін болады. Жел энергетикасына сарапшылар «Болашақтың энергиясы» символы ретінде де басымдық береді. Табиғат құдіретімен қалыптасатын жел энергетикасының әлеуеті шындығында да аса зор. Алайда, жердің үстімен соғатын жел қуатынан жерден 7-14 шақырым биіктікте соғатын жел қуаты 10-15 есе күшті. Ал 10 шақырым биіктікте соғатын жел қуатын пайдалану үшін қандай қондырғылар жасау керек? Соншама биіктікте соғатын жел әлеуетін адамзат игілігіне жарататын электр энергиясына айналдыру үшін қандай технология қажет? Міне, мамандар мен сарапшыларды толғандырған осы бір кешенді сұрақтардың жауабы алдағы уақытта Астанада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесі шеңберіндегі технологиялық зерттеулерде шешім табуы әбден мүмкін. Қазақ даласындағы жел әлеуетінің мүмкіндіктерін барынша пайдалана білсек, елімізде өндірілетін жаңғырмалы электр қуатының еселеп артатындығы сөзсіз.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»
