«Сфера» жәдігері – энергетикалық қуат көзі

Бүгінде бұл бүкіл саналы адамзатты толғандырып отырған түйінді мәселе екендігі даусыз. Әрине, «Болашақтың энергиясы» тақырыбының ауқымы өте кең. Бұл – негізінен болашақта адам­­зат игілігіне айналатын бала­ма қуат көздерін ашудағы жаңа технологияларды өмірге әкелу. Бұл – жаңа балама қуат көздерін игеруге халықаралық қоғамдастықтың назарын аудару. Ал, балама қуат көздері туралы әңгіме қозғағанда алдымен жел энерге­тикасының ойға орала­тыны даусыз. Осы салада жүйелі еңбек етіп, айтарлықтай табыс­тарға жеткен, БРЖТ-ның авторы, Ұлттық инженерлік академия­н­ың академигі Альберт Васильевич Болотов болып табылады. ЭКСПО-2017 көрмесіне айтар­лық­тай жетістіктермен келіп отырған өнертапқыш ғалымды әңгімеге тартқан едік. 
− Жел энергетикасын игеру саласында озық технология ретінде танылған өзіңіздің қон­д­ырғыңыз туралы қысқа­ша әңгімелеп берсеңіз. 
−Мен конкурстық комис­сияның БРЖТ технологиялық жобасын ЭКСПО-2017 халықара­лық мамандандырылған көрме­сіне қою туралы шешімін қуана қабыл­дадым. БРЖТ өзінің сипа­ты жағынан көрменің негізгі тақы­рыбы – «Болашақтың энер­гия­сы» талаптарына толық жауап береді. Сонымен бірге, күн энер­гиясын игеру саласындағы жетіс­­тік­термен бірге «Ұлы Дала энер­гиясы «ҚазЖелҚуат-БРЖТ» жел және күн – барлығы­на арналған энергия» атты кешен­дік энергетикалық жүйені құрай­ды. Бұл отандық жоба әлем­нің көптеген елдерінде өте қы­зы­ғу­шылық туғызуда және ЭКСПО-2017 көрмесінің шең­­бе­рінде өткізілетін WSEC-2017 инженерлердің және ғалым­дардың бүкіләлемдік конгре­сіне жолдама алып отыр. Көр­ме аясында елордамызда өте­тін бұл әлемдік басқосуда инженер­лер­дің озық идеялары мен техно­ло­гиялары көрініс табатын болады. 
– Альберт  Васильевич, сіз досыңыз Қалық Абдуллаевпен бірге осы конгрестің «2050 жыл­ға дейін әлемдік энерге­тиканы дамытудың бағыттары мен сценарийі» атты бірінші бөліміне жетекшілік етесіздер. Оның жұмысы хақында не айтар едіңіз? 
− Бұл бөлімнің басты тақы­рыбы Жер шары ғалымдарының болашақ энергиясы жолындағы озық көзқарастарын талқылауға арналған. Осы басқосуда біз планетамыздағы энергетикалық шаруашылықтың қай бағытта дамитындығын жан-жақты тілге тиек ететін боламыз. «Бола­шақ­тың энергиясы» бағы­тын­дағы ең тиімді де озық жоба­лардың тұсауы кесілетін болады. Сонымен бірге, Жер шары қабаттарының немесе ғарыш­тық энергияларды игеру мақ­сатындағы  жобалар ортаға салы­нады. Конгрестің бірінші  бөлі­мінде энергия үнемдеу проб­лемаларына, көмір, мұ­най, уран сияқты шикізаттар есе­бі­­нен алынатын энергия қуа­тын қысқарту жолдары қарас­ты­рылады. Жер жылуы энер­гия­сын және су энергиясын кеңі­нен пайдалану мәселелері қарастырылады. Ал, жер жылуы және су  планетамыздың жоғарғы қабатының 70 пайызын алып жатыр. Су энергиясы туралы айтқанда тек өзендерден алына­тын энергия көздерін ғана елес­тетеміз. Ал, энергияның сарқыл­майтын көзі – әлемдік мұхиттар. Бұл – толқындар энергиясы, гольфстрим сияқты  мұхит суы­ның көтерілуі және қайтуы кезіндегі ағымдардың энергиясы. Қорыта айтқанда, конгресте қоршаған ортаға ешбір зиян келтірмейтін басқа да энергия көздерін игеру мәселелері жан-жақты қарастырылатын болады. 
−Қазақстан үшін сарқыл­майтын  энергетикалық қуат көзінің бірі – жел. Сондық­тан жел энергиясын пайда­лану мақ­сатындағы өз қондыр­ғы­ңыз  туралы тағы не айтар едіңіз? 
– Бүгінде еліміз бойынша жел энергиясын пайдалануға арналған осындай 50 қондырғы жұмыс істеп тұр. Олар Қазақстан­ның түрлі өңірлеріндегі кли­ма­т­тық жағдайларға қарай бейім­делген. Мәселен, Жалаңаш­көл стансасында, Жоңғар қақпа­сында, Астанадағы «Лесной кордонда» БРЖТ қондырғылары қойылған. Олар бірнеше жылдан бері ақаусыз жұмыс істеп, жел энергиясын тиімді игерудің үлгісін көрсетуде. Сонымен бірге, бірқатар БРЖТ қондырғылары Ресей аумағында жұмыс істеп тұр. Осы қондырғыны орнату жөнінде Африканың, Азияның және Еуропаның бірқатар ел­дері­нен сұраныстар түсуде. Осы­дан 2-3 жыл бұрын жел және күн энергиясы өте қымбат қуат көздері ретінде танылса, бүгінде БРЖТ сияқты қондыр­ғылардың арқасында бұл қуат көздері де қолжетімді бола бас­тады. Елордамызда өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық ма­ман­дандырылған көрмесінің бас тақырыбы – «Болашақтың энергиясы» аясында бұдан басқа да әлемдік озық үлгілердің паш етілетіндігі сөзсіз. 
– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ, 
«Егемен Қазақстан»