Астанада ШЫҰ-ның жаңа тарихы басталды

Ұйымның іргесі 
кеңейіп, қуаты арта түсті
ЭКСПО-2017 халықаралық көрме­сі­нің ашылу күнімен орайластыры­ла өткізілген бұл алқалы жиында ШЫҰ-ның әлемдік қоғамдастық ал­дын­дағы беделі өсе түсті. Өйткені, жиын барысында алғашқыда Қазақ­стан, Қырғызстан, Қытай, Ресей және Тәжікстан мемлекеттерінің қаты­суымен «Шанхай бестігі» ретінде құ­ры­лып (1996 ж.), кейіннен, яғни 2001 жы­лы аталған бірлестік қатарына Өз­бекстан қосылғаннан кейін Шанхай ынтымақтастық ұйымы деп аталған бұл құрылымның іргесі одан әрі кеңейіп, ауқымы ұлғайып, қуаты арта түскеніне бүкіл әлем куә болды.
ШЫҰ-ның қалыптасу тарихында Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың белсенді рөлі, халық­ара­лық беделі анық көрінеді. Сондықтан, Ұйымның бүгінгідей абыройының артуына Елбасының қосқан үлесі айрықша екенін атап өтуіміз қажет...
ШЫҰ-ның бұл кезекті басқосуына ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин, Ресей Президенті Владимир Путин,  Өзбек­стан Президенті Шавкат Мирзиеев, Қыр­ғызстан Президенті Алмазбек Атамбаев, Тәжікстан Президенті Эмо­мали Рахмон, ШЫҰ байқаушы мем­лек­ет­терінің басшылары: Ауғанстан Президенті Ашраф Ғани Ахмадзай, Моңғолия Президенті Цахиагийн Элбэгдорж, Беларусь Президенті Александр Лукашенко мен Иран Ислам Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Ибрагим Рахимпур, сондай-ақ, Үндістан Республикасының Премьер-министрі Нарендра Моди мен Пәкістан Ислам Республикасының Премьер-министрі Мухамад Наваз Шариф, ШЫҰ Бас хатшысы Рашид Алимов, ШЫҰ-ның Терроризмге қарсы өңірлік құрылымы атқарушы комитетінің директоры Евгений Сысоев, БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гуттериш, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің Атқарушы директоры Гун Цзяньвэй, ТМД атқарушы комитетінің төрағасы, атқарушы хатшысы Сергей Лебедев, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы Бас хатшысының орынбасары Аманжол Жанқұлиев, Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері қауымдастығының Бас хатшысы Ле Лыонг Минь қатысты. 
Шанхай ынтымақтастық ұйы­мы­на мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің отырысы алдымен ша­ғын құрамда өтті. Отырысты ашқан Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев бірінші кезекте қаты­сушылар атынан Өзбекстан Президенті болып сайланғаннан кейін ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары кеңе­сіне алғаш рет қатысып отырған Шав­кат Мирзиеевтің қызметіне табыс тіледі. Одан әрі Елбасы Шанхай ынты­мақтастық ұйымы өзінің 16 жыл­дық даму тарихында халықаралық тұрғыдан мойындалып, көп салалы өзара іс-қимылдың тиімді құрылымына айналғанын атап өтті.

– Аймақтық қауіпсіздікті ны­ғайту, елдеріміз арасындағы эко­но­­микалық өзара іс-қимылды ілге­­­рі­лету және мәдени-гумани­тар­­лық ынтымақтастықты кеңей­ту жолында ауқымды жұмыс атқа­рыл­ды. Шарттық-құқықтық база қа­лыптасты. Ұйымның берік инсти­тут­­тық негізі жасалып, аймақ­тық жә­не жаһандық ықпалы артып ке­леді, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан Президенті ШЫҰ-ның Астана саммиті ұйымның жа­ңа тарихына бастау болып отыр­ғанына тоқталды. 
– Бұл отырыс алты тарапты форматта соңғы рет өтіп отыр. Бүгін біз Үндістан Республикасы мен Пәкістан Ислам Республикасын қа­былдау рәсімін аяқтап, оларға ШҰЫ-ның мүше мемлекеті мәрте­бесін беру жөніндегі шешімге қол қоямыз. Жаңа мүшелерді қа­был­дау ұйымның дамуына зор серпін беріп, оның халықаралық беделінің артуына септігін тигізеді, – деді Қазақстан басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев бүгін­де Шанхай ынтымақтастық ұйы­мының жұмысында геосаясаттағы кейінгі үрдістер мен әлемдік эко­номикадағы негізгі трендтер ес­ке­ріліп отыратынын сөз етті. 
– Басты мақсаттарға біртіндеп қол жеткізу және барлық бірлескен шешімдерді тиімді іске асыру үшін жүйелі жұмыс жүргізілуде. Тұ­рақтылық пен қауіпсіздікке төнген жаңа қауіп-қатерлерді еңсеру мәселелеріне ерекше назар аударылады. Атап айтқанда, осы саммит аясында Халықаралық терроризмге қарсы бірлескен іс-қимыл туралы мәлімдеме қабылдап, Экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі конвенцияға қол қою жоспарланып отыр. Бұл Шанхай ынтымақтастық ұйымының осы жаһандық зұлматпен күресуге қосқан елеулі үлесі болмақ, – деді Қазақстан Президенті. 
Бұдан кейін отырыс кеңей­тілген құрамда жалғасты. Оты­рыс­тың күн тәртібіне сәйкес, тарап­тар Шанхай ынтымақтастық ұйымының қазіргі жағдайына және оны дамыту перспективасына қатысты мәселелерді талқылап, ұйым аясында ынтымақтастықты ілгерілету жөніндегі бірлескен қа­дам жасау жайы, сондай-ақ, ха­лықаралық және өңірлік өзекті мәселелер жөнінде пікір алмасты.
Отырысты ашқан Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Үндістан мен Пә­кістанды Шанхай ынтымақ­тас­тық ұйымының толық құқылы мү­шесі етіп қабылдау рәсімінің аяқ­талғанына назар аударып, сам­миттің тарихи маңызын атап өтті.
– Ұйымның құрамы алғаш рет кеңейіп отырғандықтан, біздің осы кездесуіміз тарихи шараға айналады десем, артық айтқандық емес. Бүгіннен бастап Үндістан Рес­пуб­ликасы мен Пәкістан Ис­лам Республикасы Шанхай ынты­мақтастық ұйымының то­лық құқылы мүшесі болды. Енді ұйымның жауапкершілік аясы 3 миллиардтан астам халқы бар ау­­мақты қамтиды. Сонымен, ол «Шанхай сегіздігі» сияқты инс­­титуттық дамудың жаңа кезеңі­не қадам басты. Бүгінде біз ШЫҰ кеңістігіне іргелес кейбір аймақ­тарда жағдай ушығып, геосаяси шие­леністің өрши түскеніне куә бо­лып отырмыз. Осы орайда ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер бас­шы­ларының Халықаралық тер­ро­ризм­ге қарсы бірлескен іс-қи­мыл ту­ралы мәлімдемесін қабыл­дауы­мыз дер кезінде жасалған қа­дам болды, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан басшысы қол қою­ға ұсынылған Экстремизмге қар­сы іс-қи­мыл жөніндегі ШЫҰ кон­вен­­циясының өзектілігіне де тоқ­талды. 
Сонымен қатар, Қазақстан Пре­зиденті «Бейбіт миссия» атауы­мен өткізілген бірлескен анти­тер­рорлық жаттығулардың ұйым­ға мүше мемлекеттердің тәжі­­рибе жүзіндегі ынтымақ­тас­тығын нығайтуға үлес қосқа­нын атап өтіп, биылғы сәуір айын­да Астана қаласында ұйымдас­ты­рыл­ған «Есірткісіз әлем үшін» атты ха­лықаралық акцияға қатыс­қаны үшін барлық тарапқа ризашы­лығын білдірді.
Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзін­де ШЫҰ-ның халықаралық ұйым­дармен және бірлестіктермен ын­ты­мақ­тастықты нығайту жөнін­дегі жұмысына жеке тоқталды.
– 2016 жылғы қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясы ШЫҰ-мен ын­­тымақтастық жөніндегі қа­рар қа­былдады. Трансұлттық есір­ткі қыл­мысына қарсы күрес мәсе­ле­лері жөніндегі ШЫҰ-БҰҰ жоға­ры деңгейдегі бірлескен іс-шара­сының қорытындыларын бағалай­мыз. Шанхай ұйымының Халық­аралық Қызыл Крест комите­тімен қарым-қатынастарын рәсімдеудің бо­лашағы зор. ШЫҰ-ның Еура­зия­­лық экономикалық одақпен және Ислам Ынтымақтастығы Ұйы­­­мы­мен өзара іс-қимыл орнатуын да қол­даймыз, – деді Қазақстан басшысы.
Қазақстан Президенті Ұйым аясында экономикалық кооперацияны ілгерілету мәселесіне назар аударып, осы саладағы жаңа инс­титуттық мүмкіндіктерді атап өтті. 
– Шанхай ынтымақтастық ұйы­мына мүше мемлекеттердің үкіметтері арасындағы халық­аралық автомобиль тасымалы үшін қолайлы жағдай жасау жө­ніндегі келісім күшіне енді. Еуразиялық экономикалық одақ жобаларының «Жібек жолының экономикалық белдеуі» бастамасымен ұштасуын ескерер болсақ, өңірлік сауда-экономикалық ынтымақтастықтың болашағы жарқын екені байқалады. Ке­ле­шекте ШЫҰ еркін сауда айма­ғын құру өзара сауданың артуына септігін тигізеді. Мәдени-гума­нитарлық ынтымақтастық та қыз­метіміздің маңызды бағыты болып табылады. Осыған орай Шанхай ынтымақтастық ұйымы университетін құру және оның қызметі туралы келісімге қол қойылғанымен құттықтаймыз, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. 
Сондай-ақ, Қазақстан басшысы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің 2017-2018 жылдардағы туризм саласындағы ынтымақтастығы бағдарламасын іске асыру жө­нін­дегі бірлескен жұмыс жоспары аясындағы өзара іс-қимылдың белсенді болатынына назар аударды.
Қазақстан Президенті еліміздің БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретінде өңірлік және жаһандық қақтығыстарды шешуге бар күш-жігерін салуға ұмтылатынын мәлімдеді.
– Ауғанстан басшылығының ел ішіндегі саяси үнқатысуды нығайту мен оны тұрақты әрі орнықты дамушы мемлекетке айналдыруды көздейтін шаралар жөніндегі қадамдарын қолдаймыз. Қазақстан «Астана процесі» басқосуында сирияаралық дағдарысты реттеу жөніндегі келіссөздер үдерісіне өз үлесін қосуын жалғастыра бермек. Осы келіссөздерге мүдделі барлық тараптардың қатысуын қамтамасыз ету маңызды, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан басшысы еліміздің ядролық қарусыздану мен таратпау идеясын берік қолдайтынын атап өтіп, еліміз Солтүстік Кореядағы ядролық қаруға қатысты проб­леманы реттеу жөніндегі келіс­сөздерді тезірек қайта бастауды құптайтынын айтты.
Қазақстан Президенті «жасыл энергетиканы» дамыту бағытында елімізде атқарылып жатқан жұмыстарға да тоқталды.
– Бүгін барлығымыз «Бо­ла­шақтың энергиясы» ұранымен дүниежүзілік ЭКСПО-2017 мамандандырылған көрмесінің ашы­лу рәсіміне қатысамыз. Бірне­ше ай бойы бұл жерде экологиялық таза энергетика саласындағы ең озық технологиялар көрсетілетін бо­лады. Астанадағы ЭКСПО көр­месі нәтижелерінің ШЫҰ-ның барлық елдері және жалпы ха­лықаралық қоғамдастық үшін пайдасы зор болады деп үміттенемін, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Соңында Мемлекет басшысы ұйымды дамытудың барлық басты бағыттары бойынша өзара іс-қимылдың жоғары деңгейіне мемлекеттер ортақ күш-жігер жұмсағанда ғана қол жеткізуге болатынын атап өтті.
Бұдан кейін сөз кезегін ШЫҰ-ға алдағы уақытта төрағалық етуші ел – Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпин алды. Өз кезегінде ҚХР Төрағасы ШЫҰ жұмысын жоғары қарқынмен жан-жақты дамытудағы Қазақстанның сіңірген еңбегін жоғары бағалай келіп, ұйым қызметіне қатысты өз ұсыныстарын ортаға салды.
– Бүгін ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер қатарына Үндістан мен Пәкістан қосылды. Қытай ұйым аясындағы барлық әріптестерімен тығыз қарым-қатынас орнатуға дайын, – деген Си Цзиньпин елдерді біріктіретін «Шанхай ру­хының» күші ең алдымен ұйым­ның дамуына кепілдік беретініне тоқталды. Оның айтуынша, ұйымға бұрыннан мүше және жаңадан қосылған мемлекеттер күш біріктіріп, саяси байланыс пен сенімді нығайтып, өзара ынтымақтастықты күшейтуі керек.
– Біз ұзақ мерзімді тату көр­шілік және достық пен ынты­мақтастық туралы шарттың ере­желерін жүзеге асыру бойынша 5 жылдық кезеңге арналған іс-қимыл жоспарын әзірлеуді ұсынамыз. Біз ШЫҰ-ның сауданы жеңілдету ресімдері туралы келісімге қол қоюды бастай алар едік. Халықаралық авто­мобиль тасымалы үшін қолай­лы жағдайлар жасау туралы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің үкі­меттері арасындағы келісімде қарастырылған трансшекаралық бағыттардың белгіленген уақытта ашылуын жақтаймыз. Біздің Ұйым қауіп-қатерлерге төтеп береді. Қытай экстремизмге қарсы іс-қимыл конвенциясын орындауға қолдау білдіреді. Осы орайда біз қауіпсіздік пен қорғаныс салаларына арналған форум өткізуді ұсынамыз. Бұл мақсатта сіздермен бірігіп, алдағы 3 жылға бағдарлама құрамыз. Сондай-ақ, Ауғанстан мәселелеріне қатысты барлық тарапты бейбітшілік пен ортақ келісімге келуге шақырамыз, – деді ҚХР Төрағасы.
Сондай-ақ, ол Қытайдың ұйым­ға төрағалық ететін кезеңде атқа­ратын жұмысына тоқтала келіп, БАҚ-пен тиімді қарым-қатынас орнату қажеттігін және Қытай тарапы ШЫҰ хатшылығының жұмысын одан әрі жандандыру үшін қосымша 10 млн юань бөлетінін жеткізді.
– БАҚ-пен қарым-қатынас орнатудың жаңа механизмдерін енгізуді ұсынамыз. Сондай-ақ, ШЫҰ-ның бірінші медиа-саммитін ұйымдастырамыз. Қытай ұйымға толыққанды мүшелікке немесе байқаушы әрі серіктес ретінде өткісі келетін мемлекеттердің өтінішін қарастыруға дайын. Қытай тарапы ШЫҰ хатшылығына қосымша 10 млн юань бөледі, – деді Қытай басшысы.
Сөзінің соңында Си Цзиньпин Қазақстанның ШЫҰ-дағы ат­қар­ған жұмысына жоғары баға бере отырып, алдағы уақытта Қы­тай Ұйымның төрағалығын қабыл­дайтынын, ШЫҰ-ның келесі саммиті 2018 жылдың маусымында өтетінін мәлім етті.
Қырғызстан Президенті Алмазбек Атамбаев өз кезегінде ШЫҰ-ның бұл саммиті ұйымның даму тарихында айрықша орын алатынын жеткізді. Ол Үндістан мен Пәкістанның ШЫҰ-ға толық құқылы мүше болып қабылдануы үлкен оқиға екенін, аталған қос мемлекеттің ұйым қатарына өтуін Қырғызстан тарапы қол­дай­тынын жеткізді. Оның айтуынша, ШЫҰ ауқымының кеңеюі ұйымның әлемдік қоғамдастық алдындағы беделін көтереді әрі жауапкершілігін арттыра түседі.
Одан әрі А.Атамбаев қазір­гі таңда әлемнің бірқатар нүкте­ле­рінде әлемдік қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдайлар орын алып отырғанын, сондықтан бейбітшілік пен тыныштықты сақтау мәселесі айрықша назарда болуы маңызды екенін атап көрсетті. Сондай-ақ, ол ШЫҰ-ға мүше елдер арасындағы шекараларды бейбітшілік пен достықтың белдеуіне айналдыру қажеттігіне тоқталды. 
– Тұрақсыздық факторларының алдын алу аясында шекаралық аудандардағы сенімді нығайту бойынша ынтымақтастықты тереңдетудің өзектілігі артып келе жатқандығын атап өтім келеді. Біз елдеріміз арасындағы шекараны бейбітшілік пен достықтың белдеуіне айналдыруымыз керек. Сондықтан «Шанхай рухына» берік болып қала беруге және ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің Ше­кара мәселелері жөніндегі ынты­мақтастығы және өзара іс-қи­мылы туралы келісімге сәйкес нақты іс-қимыл жасауға тиіспіз. Бұл келісім 2015 жылы қабыл­дан­ған еді, – деді Қырғызстан бас­шы­сы. 
Сонымен қатар, ол ШЫҰ Даму банкін құру туралы мәселені шешетін уақыттың жеткенін айтты. «Қырғызстанның «Шанхай бестігін» құрушылардың бірі болғандығын, содан бері ШЫҰ Даму банкін құруға басымдық беріп келе жатқанын тағы да бір мәрте еске салғым келеді. Қыр­ғызстан ШЫҰ банкі құрылып, оның Бішкек қаласында орналасуын қалайды», деді Алмазбек Атамбаев.
Ресей Федерациясының Пре­­зид­енті Владимир Путин оты­рыс­та ШЫҰ-ға Үндістан мен Пәкіс­танның мүше болуы маңыз­ды оқиға екенін, бұл қадам ұйым­­ның экономикалық және гума­нитарлық салалардағы қуаты мен ықпалының арта түсуіне мүм­кін­дік беретінін жеткізді.
– Бүгін ШЫҰ жаңа толық құ­қы­лы мүшелермен толықты. Бұл мемлекеттерді қабылдау про­цесін іске қосу туралы шешім Ресей төрағалығы кезінде, 2015 жы­лы Уфада өткен саммитте қабыл­данған болатын. Екі жылға жет­пейтін уақыттың ішінде Үндістан мен Пәкістан барлық шарттарды орындап, қажетті ресімдерді аяқ­тады. Ендігі уақыттағы біздің мақ­­сатымыз жаңа серіктестердің ШЫҰ аясына бейімделуіне көмек көр­­сету болмақ, – деді Владимир Путин.
Ресей Президенті әлемдік тер­роризм мен экстремизм мәсе­лесiнiң талқылануы бүгiнгi жиын­ның мән-маңызын арттыра түс­кенін сөз етті әрі Сирия дағда­рысын реттеудегі «Астана про­цесіне» жоғары баға берді.
– Біз Таяу Шығыстағы, оның ішінде Сириядағы жанжалдарды реттеудегі күш-жігерімізді бірлесе отырып жандандыратынымызға сенімдімін. Соңғы уақытта Сирия дағдарысын реттеуде көңілге сенім ұялататын мүмкіндіктің пайда болғанын атап өткім келеді. Бұл Ресей, Түркия және Иранның көмегімен осы жерде, Астанада Сирия бойынша халықаралық кездесудің басталуымен тікелей байланысты. Енді соның негізінде әскери іс-қимылды тоқтатуға және Женевадағы келіссөздер процесіне серпін беруге шынайы мүмкіндік пайда болып отыр, – деді В.Путин.
Сонымен қатар, Ресей Пре­зи­денті терроризммен күресті кү­шейту қажеттігіне баса назар аударды. В.Путиннің сөзіне қара­ғанда, бұл келеңсіз жағдаймен бар­лық елдің халықаралық құқықты қорғау жүйесін шынайы және конс­труктивті біріктіру арқылы күре­суге болады. Террористермен күрес кешенді әрі қатал болуы ке­рек. Осы орайда, ШЫҰ өңір­лік терроризмге қарсы құрылы­мы­ның рөлі күшейе түседі. Құқық­тық негізді күшейтудегі маңыз­ды қызмет – экстремизмге қар­сы тұжырымдама. Аталған тұжы­рым­дамаға осы жолғы жиында қол қойылған болатын.
Бұған қоса, В.Путин 2009 жы­­лы қолға алынған ШЫҰ-Ау­ған­стан байланыс тобының қыз­ме­тін қайта жандандыруды ұсын­ды. Ауғанстанда есірткі өн­діру көлемі ұлғайып отырған­дықтан, ШЫҰ-ның тиісті халық­аралық ұйымдардың бейінді құры­лымдарымен өзара іс-қимылын арттыру қажет.
– Өңірде есірткіге қарсы қауіп­сіздік белдеуін қалыптастыруға бар­лығымыз мүдделіміз. Эконо­микалық аспектілерге келетін бол­сақ, ШЫҰ-ның барлық кеңіс­тігінде ұлттық стратегиялар мен көпжақты жобаларды үйлестіруде күш біріктіру керек деген ойдамын, – деді Ресей Президенті.
Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмон өз сөзінде ШЫҰ-ға толық құқылы мүше болып қабылданған Үн­діс­тан мен Пәкістан елдерінің басшылары мен делегацияларына табыс тілей отырып, ұйымның бүгінгі таңдағы қызметінің маңыз­дылығын атап өтті.
– Өткен кезеңдерде ШЫҰ шең­берінде аймақтық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуде, экономикалық және гуманитарлық саладағы ынтымақтастықты арт­ты­руда көптеген жұмыстар жү­зеге асырылды. Биылғы жыл біздің ұйым үшін ерекше жыл бо­лып тұр. Осыдан үш жыл бұрын Душанбеде өткен ШЫҰ самми­тінде қабылданған құжаттар ұйы­мы­мыздың кеңеюіне жол ашып берді. Биылғы жылы Үндістан мен Пәкістанды ШЫҰ қатарына қа­былдауға қатысты үдерістер аяқ­талды. Сондықтан, Үндістан мен Пәкістанның ШЫҰ-ға қабыл­да­нуына байланысты осы елдер делегацияларының басшылары На­рендра Моди мен Мұхамад Наваз Шарифті құттықтаймын, – деді Э.Рахмон.
Тәжікстан Президенті соңғы кезеңдерде әлемде зорлық-зом­бы­лықтың, террорлық оқиғалар мен түрлі қақтығыстардың белең алып бара жатқанына алаңдаушылығын білдіре келіп, бұл бағытта ха­лық­аралық деңгейде көптеген шаралар қолға алынғанымен, оң нәтиже бермей тұрғанын атап өтті. Оның айтуынша, ШЫҰ-ның Аймақтық антитеррорлық құрылымының қызметін жандандыру қажет. 
Э.Рахмон терроризммен жә­не заңсыз есірткі тасымалымен күресте ШЫҰ аясында күш бірік­тірудің аса қажет екенін, Тәжік­стан бұл мәселеде БҰҰ және өзге де халықаралық ұйымдармен нәти­желі ынтымақтастық орнатуда мол тәжірибе жинақтағанын атап өтті. Осы орайда Э.Рахмон өз әріп­тестерін бұған дейін айтылған, Тәжік­станда ШЫҰ-ның Есірткіге қарсы орталығын құру бастамасын қолдауға шақырды. 

Қауіпсіздіктің кілті – 
аймақаралық тыныштықта
Алқалы жиында Шанхай ынтымақтастық ұйымының осы жолғы отырысына Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиеевтің алғаш рет қатысып отырғанын Мемлекет басшысы Н.Назарбаев айрықша атап өтті. Ал өз кезегінде сөз алған Өзбекстан Президенті халықаралық деңгейдегі беделі жо­ғары осы ұйымға ресми түрде мүше мемлекет ретінде қабылданып отырған тарихи сәтімен Пәкістан Ислам Республикасының Премьер-министрі Мұхамад Наваз Шариф пен Үндістан Республикасының Премьер-министрі Нарендра Модиді құттықтады. Сондай-ақ, ол аталған екі елмен бірлесе отырып, көп салалы нақты жоспарларды жүзеге асырып, қарышты дамуға үміт артатындығын білдірді. 
«Шеті мен шегі көрінбейтін әскери қақтығыстар мен шие­леніскен дүрдараздықтар жер дүниеге орасан зор қауіп-қатер төндіріп отырған қазіргідей шақта біз бір ғана елдің емес, бірнеше мемлекеттің уайымына айналған Ауғанстандағы жағдайдың тұрақталуынан үміттіміз және сол үшін бар күш-жігерімізді жұмсап әрекеттенеміз. Өзбекстан бұл елде тұрақтылық пен тыныштықтың орнап, халық бейбітшілік заманда мамыражай тіршілік кешеді деген сенімде және осы бағыттағы бар­лық жұмыс, жоспарларды то­лықтай қолдайды», деген Ш.Мир­зиеев осы сәтті пайдалана отырып, ШЫҰ-ның келешектегі кемелді дамуы үшін өзекті деп танылған бірқатар басымдықтарды атады. 
– Оның бірі – халықаралық шеңбердегі террористік ұйымдар мен кереғар жат ағымдарға қарсы күресте жастарды жат ағымның идеологиясының құрбаны болудан оларды қорғауда ШЫҰ аясында кең көлемді қарсы әрекеттер жасау қажеттігі деп есептелсе, енді бірі – жастардың рухани дүниелермен сусындап, діни көз­қарасын қалыптастыратын мате­риалдардың барлығын да мұ­қият сүзгіден өткізіп, сараптауға көңіл бөлу керекпіз. Осылайша, адамзатты ізгілікке үндейтін, ба­уыр­малдыққа баулитын Ислам дінін ұдайы зерттеп, жат ағымдардың қоқысынан қорғауды қажет деп санаймын, – деді Өзбекстан Пре­зиденті.
Өз кезегінде бұл кездесудің тарихи тұрғыдағы бір ерекшелігі – Шанхай ынтымақтастық ұйымына екі жаңа мүше мемлекеттің қо­сылуы екендігін атап өткен Н.Назарбаев мұндай шешім арқылы ШЫҰ әлемдік саясат пен жаһандық экономикада өзінің Жер шары тұрғындарының басым бөлігінің басын қосқан бүгінгідей құрамымен ұйымның беделі артып, планетамыздың дамуына зор үлес қосатындығына сенім білдірді. Осындай айшықты ойларымен отырыс тізгінін ұстаған Мемлекет басшысы ШЫҰ-ның бұл жолғы кеңесіне Үндістан Республикасы дәрежесі өзгерген ел ретінде қатысып отырғандығын ескертіп, сөз кезегін Үндістан Премьер-министрі Нарендра Модиге берді. 
– Шанхай ынтымақтастық ұйымы аймақтық және жаһандық деңгейдегі қауіпсіздікке ба­сым­дық беретіндігімен әлемдік қоғам­дастық алдында беделі артып отыр. Үндістан мүше мемлекет атан­ғанға дейін де мұндағы әрбір мемлекетпен қарым-қатынасын әртараптандырған болатын. Бұдан кейінгі байланысымыз да жалғасын тауып, әріптестігіміз тереңдей түседі деген үміттемін, – деді Н.Моди. 
Терроризм мен экстремизмге қарсы күрес жүргізу ШЫҰ басым бағытқа ие бағдар болғандықтан Үндістан аталған халықаралық ұйыммен ынтымақтасу, бірлесе әрекет ету қадамын құптайды. Сонымен қатар, қазір әлемде адамзат баласының адамгершілікке үндейтін құндылықтарды сақтап қалуға ұмтылуы тіршіліктің басты талаптарына айнала бастағанын және сол үшін ШЫҰ-ға мүше мемлекеттермен бірлесе отырып, осы мақсаттағы жұмыстарды жандандыруға күш салатынын мәлімдеген Н.Модидің ізгі ойын оның әріптесі, Пәкістан Ислам Республикасының Премьер-министрі Мухамад Наваз Шариф те құптай түсті.
– Пәкістан Ислам Респуб­ли­ка­сының Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекет атанып отырғанына біздер зор қуа­ныштымыз. Осы бағытта атқа­рылған жұмыстарға қолдау білдіріп, ниеттестік танытқандарыңыз үшін ризашылығымызды білдіреміз. Ал енді әлемдегі тыныштық пен тұрақтылықты сақтаудың алғашқы әрекеті – аймақтық тұрақтылық пен қауіпсіздікті сақтаудан бас­та­латындығын ескерсек, ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің мақ­сат-міндетінің айқындығына қарап, оның маңыздылығы арта түсетіндігін ұғамыз. Сондықтан да, біз ұйымның толық құқылы мүшесі атана отырып, жоспарлы жұмыстарымызды жүйелі түрде бірге жүргіземіз деп сенемін, – деген Н.Шариф ШЫҰ әлемдегі қауіп­сіздіктің қамтамасыз етілуіне елеу­лі үлес қосып, табысты эко­но­ми­калық қатынас орнатудың тетігі бола алатындығына сенім білдірді.
Ұйымның толыққанды мүше мемлекеті атанып отырған екі ел премьер-министрлерінің маңызы зор мәлімдемелерінен кейін оларға айрықша қошемет біл­дір­ген Президент Н.Назарбаев ке­лесі сөзді ШЫҰ-ға байқаушы-мемле­кеттердің бірі – Ауғанстан Ислам Рес­публикасының Президенті Мұ­хаммад Ашраф Ғаниге берді.
– Егер Еуразия құрлығындағы соңғы 15-20 жылдық жағдайды бағамдап қарайтын болсақ, біздің бағытымыз нақтыланып, ай­мақ­тардағы ахуалымыз жақсарған деп айта аламыз, – деді ол. Осылайша, жалпылама түрде алғанда соңғы жылдары әлемдік әлеуеттің өсіп-өркендеуі мен қауіпсіздікке көңіл бөлуі қатты сезілетіндігін сөз еткен ол өркениетке бет бұрып, қарышты дамып жатқан әлем елдерінің көшінен Ауғанстан да қалыс қалмайтынын алға тартты. 
– Әсіресе, біздегі инфра­құ­ры­лымдық нысандардағы жұмыс­тардың ілгерілеуі Ау­ған­станды алыс-жақын елдермен жақындастыра түсті. Айта­­лық, көрші мемлекеттермен ав­то­мобиль мен темір жол және әуе қатынасын қалыпқа келтіру­деміз. Осы бағыттағы мақсаты­мыз нақтыланып, бағыт-бағдарымыз ай­қындалатын болса, бола­шағы­мыз жарқын болады деген ойдамын. Бұл ретте біз ШЫҰ секілді бе­делді ұйыммен бірлесе еңбек етіп, әріптестігімізді тереңдетуге мүд­деліміз. Себебі, Азияның қақ орта­сында орналасқан Ауғанстан азамат­тары өз өмірлерін қауіп-қа­терге тігіп, аймақтағы тұрақтылық пен тыныштықтың орнауына мүд­делілік танытуда, – деді Ашраф Ғани. 
Сонымен қатар, ол келер жы­лы ұйымға төрағалық ететін Қы­тай елінің Төрағасына құттықтау ле­бі­зін білдіріп, жоғары деңгейде ұйым­дастырылған осы жиын үшін Қазақ­стан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа да зор алғысын айтты.
Орайы келгенде сөз алған ШЫҰ-ның байқаушы-мемлекеті – Бе­­ларусь Республикасының Пре­­зи­денті Александр Лукашенко ШЫҰ ең ықпалды халықаралық құ­ры­лым­дардың біріне жылдам айналып келе жатқандығын баса айтты.
– Өңірлік жанжалдардың қанат жайып келе жатқан жағдайында ғаламшардағы жарты әлемнің тұрғындары атынан өкілдік ететін елдердің бір-біріне жақындай түсу процесі айрықша құндылыққа ие болуда. Осындайда ауызбіршілік пен бірлік – терроризм, экстремизм, ұйымдасқан қылмысты қоса ал­ғандағы қазіргі сын-қатерлерге қар­сы тұрудың маңызды факторы, – деді Беларусь Президенті.
Сондай-ақ, ол бұған ШЫҰ беде­лі­нің нығаюы мен оған мүше елдер санының арта түсуі дәлел бола алатындығын алға тартты.
– Қуатты екі мемлекет – Үн­діс­тан мен Пәкістан оның толық құқылы мүшесіне айналады. Мұ­ның маңызды нәтиже екендігі сөзсіз. Бұл – ұйымның батыл әрі жауапты қадамы. Ендеше, осын­дай қуатты мемлекеттердің ара­сындағы қарым-қатынастың бел­гілі бір түйткілді проблемалары да бар екендігін жасырмайық және бү­гін оларды ШЫҰ құрамына қабылдауларыңыз жауапты қадам болып табылады. Және осылайша сіздер бұл проблеманың шешімін өздеріңізге алып отырсыздар, – деді А.Лукашенко.
Беларусь Президентінен кейін ойын ортаға салған ШЫҰ-ның бай­қаушы-мемлекет мәртебесін иеленген Моңғолия Президенті Ца­хиа­гийн Элбегдорж Ұйым жұмысын әр кез жоғары бағалай­тын­дығын білдірді. 
– ШЫҰ байқаушы-мемлекеті мәртебесін алғаннан кейін Моң­ғолия әрқашанда осы ұйымның түрлі деңгейлі жиын, шаралары­на белсенді қатысып келеді. Біздің мемлекетіміз ұйымның осы кезге дейінгі жұмыстарын жоғары ба­ғалайды және оның болашағына зор сеніммен қарайды. Қытай бас­тамасымен жүзеге асырылып жатқан «Бір белдеу, бір жол» жобасына Моңғолия да қаты­суға ықыласты. Сол мақсатта халық­аралық талаптарға сай өзіміздің мақсат-міндеттерімізді орындауға әзірміз, – деген Ц.Элбегдорж уақыт өткен сайын абырой-беделі асқақтап келе жатқан ШЫҰ-ға байқаушы-мемлекет мәртебесін алғаннан кейін өз еліндегі ғылым-білім мен мәдениет, өнеркәсіптік өндіріс салаларындағы байланыстар нығайып келе жатқанын атап өтті.
Сонымен қатар, Моңғолия ұйым аясындағы елдермен қа­рым-қатынасын тереңдете оты­рып, инфрақұрылымдық дамуға ин­вестициялық әлеуетті қатыс­тыруға ниетті екенін жеткізді.

Беделді халықаралық ұйымға айналды
Шанхай ынтымақтастық ұйы­мына мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің отырысына бірқатар ірі халықаралық ұйымдардың же­текшілері де арнайы келіп қатыс­қан еді. Солардың арасынан ал­ғашқы болып сөз БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гуттеришке берілді. 
Саясаткер өзінің сөзінде қазіргі кездегі өткір мәселелерді шешуде халықаралық ұйымдардың рөлі ерекше маңызды екеніне тоқ­талды. Бас хатшының атап өту­ін­ше, бүгінде әлемді алаң­датып отырған проблемалар аз емес. Заңсыз есірткі айналымы, бос­қындар мәселесі, кедейшілік пен азық-түлік тапшылығы кезек күт­тірмейтін жағдайлар болып отыр. Сонымен қатар, түрлі жанжал­дар мен қарулы қақтығыстар жиі­рек көрініс бере бастады. Ал олар­дың алдын алу, күрделі мәсе­лелерді орнықты үнқатысу арқы­лы қалпына келтіру жекелеген мемлекеттердің ғана емес, халық­аралық ұйымдардың да белсенді іс-қимыл көрсетулерін қажет етеді.
Бас хатшы жаһандық проб­ле­маның тағы бірі климат ауыт­қу­шылығына қатысты пікірін ор­таға салды. А.Гуттериштің назар аудартқанындай, жаһандық осы мәселеге байланысты БҰҰ көп жылдардан бері өз ұсыныстарын білдіріп келеді. Тиісті құжаттар да қабылдаған. Өкініштісі, кейбір елдер олардың орындалуына онша көңіл бөлмейді. Бас хатшы, сондай-ақ, халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, терроризм мен экстремизм сияқты қатерлермен күресу мәселелерін де қозғады. 
Оның айтуынша, осы бағытта Шанхай ынтымақтастық ұйымы көптеген жұмыстар жүргізіп келеді. Бұған қоса, ол жастарды жұмыспен қамту, олардың оқып – білім алуына қолдау көрсету мәселелерін атап өтті. 
ШЫҰ-ның Бас хатшысы Ра­шид Алимов алдымен ұйымға төра­ға­лығын жоғары деңгейде және аса жауапкершілікпен атқар­ған Қазақстан басшылығына зор алғы­сын білдірді. Оның сөзіне қара­ғанда, Қазақстан ШЫҰ-ға төра­ғалық еткен бір жыл ішінде халық­аралық қоғамдастықтың ерек­ше назарын аударған ауқымды іс-ша­раларды жүзеге асырған. Ұйым­ның Бас хатшылығы Қазақ­стан Президентіне ШЫҰ-ға төр­а­ға­лық еткен мерзім аралығын­дағы қызметіне байланысты то­лық­қанды баяндама ұсынды. Ол құжатта атқарылған жұмыстар мен жүзеге асырылған іс-шаралардың барлығы көрініс тауып отыр.
– Шанхай ынтымақтастық ұйымы уақыт сынынан ойдағыдай өтті, – деп жалғастырды сөзін ол. – Бүгінде ұйым өңірлік және жаһандық саясатты орнықтырып, сауда-экономикалық байланыстарды нығайту бағытында көптеген нә­тижелерге қол жеткізді. Қауіп­сіздік пен бейбітшілікті қамта­масыз етуде де табыстары аз емес. Терроризм және экстремизммен, заң­сыз есірткі айналымымен, транс­шекаралық ұйымдасқан қыл­мыс түрлерімен күрес ұйымның назарынан ешқашан тыс қалмайды». 
Бас хатшы әрі қарай ШЫҰ-ның өзге халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығына тоқталды. Оның айтуынша, ұйым Америкада, Еуропада және басқа да өңірлерде өткен ірі халықаралық конференциялар мен жиындардың белсенді қатысуына айналды. ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесінің Астанада өткізілуі ШЫҰ үшін үлкен абырой болмақ. Осы көрме арқылы ұйым елдері өзге мемлекеттермен сауда-эко­но­ми­калық ынтымақтастығын да­мыта түседі. 
Ал ШЫҰ Өңірлік анти­тер­рор­лық құрылымы атқарушы ко­митетінің директоры Евгений Сысоевтың атап өтуінше, ұйымға мүше мемлекеттер басшылары өз сөздеріне өңірлік және жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қа­уіп-қатерлермен күрес, тағы басқа да өзекті мәселелерге жан-жақты тоқталып өтті. 
– Өткен 2016 жылы бірлесе іс-қимыл көрсетудің нәтижесінде 40-тан астам террорлық әрекеттің жолы кесілді, 100-ге жуық ха­лық­аралық террористік топтың мүшесі ұсталды. Терроризм мен экстремизмге қарсы күрес бары­сындағы іс-әрекеттердің арқа­сында алды алынған осы және бас­қа да мәліметтер ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшыларының кеңе­сіне ұсынылған баяндамада көр­сетілген», – деді Е.Сысоев өзі же­текшілік ететін құрылым жұмы­сына қатысты. 
Осылай деген ол әрі қарай Ан­ти­террорлық құрылымның экстре­мизммен күрес жөніндегі кон­венция жобасына назар аударт­ты. Құрылым басшысының хабар­дар етуінше, құжатта экстремизммен, терроризммен бірлесіп күрес жүргізудің жолдары көр­сетілген. Аса сақтықты қажет ететін қатермен жалғыз-жарым күресу нәтиже бермейтінін өткен уақыт дәлелдеп отыр. Сонымен қатар, ол құрылымның ШЫҰ ая­сында халықаралық беделді ұйым­дармен тәжірибе алмасудың маңыздылығына тоқталды. Бұған мысал ретінде Қазақстанның төрағалығы кезінде құрылым БҰҰ-ның үнқатысу алаңындағы жиындарға қатысып, өздерінің пікірлерімен бөліскенін және бірқатар антитеррорлық конфе­рен­цияларға қатысқандарын келтірді. Үндістан мен Пәкістанның ұйым­ға мүше болып қабылдануы құ­ры­лым жұмысына жаңаша серпін беретініне сенім білдірді. 
ТМД Атқарушы комитетінің төр­ағасы, атқарушы хатшысы Сергей Лебедев өз сөзінде халық­аралық ұйымдардың, оның ішінде Шанхай ынтымақтастық ұйы­мының қауіпсіздік пен бейбіт­шілікті қамтамасыз етудегі рөліне баса назар аударды. Оның айтуынша, Достастыққа мүше тоғыз мемлекет өңірлік және жаһандық өзекті мәселелерді ШЫҰ-мен бірлесе отырып талқылап келеді. Екі халықаралық ұйым бір-бірімен тығыз байланыста. Әсіресе, екі ұйымның сауда-экономикалық салалардағы ынтымақтастығының болашағы зор. 
– Сөз жоқ, Шанхай ынты­ма­қ­-
­тастық ұйымының өңірлік және халықаралық қауіпсіздікті қам­тамасыз етудегі орны ерекше бөлек, – деді С.Лебедев. – ШЫҰ сияқ­ты ТМД да халықаралық терроризммен және экстремизммен бірлесіп күресуге басымдық береді. Достастық БҰҰ-мен және оның құрылымдық бөлімшелерімен ты­ғыз байланыста жұмыс істеуді өзінің міндеті санайды.
Оңтүстік-Шығыс Азия мем­ле­кеттері қауымдастығының Бас хатшысы Ле Лыонг Минь өзі жетекшілік ететін ұйымның жұ­мысына байланысты ой қорыт­ты. Оның атап өткеніндей, ұйым өңірдегі қауіпсіздік пен тұ­рақ­тылық мәселесіне ерекше назар аударады. Өңірдегі елдердің бір-бірімен және олардың өзге ай­мақтардағы мемлекеттермен сауда-экономикалық байланыс­тарын дамытуға да ықпал етіп оты­рады. Алдағы уақытта АСЕАН Шанхай ынтымақтастық ұйы­мы­мен ынтымақтастықты әрі қарай тереңдететін болады. Оған қажетті құжаттар бар, негізі қаланған.
Отырыста, сондай-ақ, Азия­дағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің атқарушы директоры Гун Цзяньвэй мен Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы Бас хатшысының орынбасары Аманжол Жанқұлиев сөз сөйледі. 
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер бас­­шылары кеңесінің отырысын Қа­зақстан Республикасының пре­зи­денті Нұрсұлтан Назарбаев қорытты.
– Бүгін Қазақстан астанасында біздің ұйым үшін тарихи оқиға болды. Біз барлық міндеттемелерді орындап, ұйымға Үндістан мен Пәкістанды қабылдадық. Осы­лайша, ШЫҰ-ның әлемдік саясатта және ғаламдық экономикада беделі артты. Осы орайда Нарен­дра Моди мен Мухамад Наваз Ша­­рифті ШЫҰ-ға толыққанды мем­­лекет ретінде өтуімен құттық­таймын, – деді Қазақстан басшысы. 
Шанхай ынтымақтастық ұйы­мына мүше мемлекеттер басшылары отырысының қорытындысы бойынша мынадай құжаттар қабылданды:
Шанхай ынтымақтастық ұйы­мына мүше мемлекеттер басшы­ларының Астана декларациясы;
Экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі ШЫҰ конвенциясы;
Үндістан Республикасын ШЫҰ мүшесі ретінде қабылдау рә­сі­мін аяқтау және оған Шанхай ын­ты­мақтастық ұйымына мүше мем­лекет мәртебесін беру жөнін­дегі ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
Пәкістан Ислам Республикасын ШЫҰ-ның мүшесі ретінде қабылдау рәсімін аяқтау және оған Шанхай ын­тымақтастық ұйымына мүше мемлекет мәртебесін беру жөнін­дегі ШЫҰ мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
Үндістан Республикасы мен Пәкістан Ислам Республикасына ШЫҰ-ның мүше мемлекеті мәр­те­бесінің берілуіне байланысты ШЫҰ мүше мемлекеттерінің үлес­тік жарналары туралы ШЫҰ мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
Шанхай ынтымақтастық ұйы­мының өткен жылдағы қыз­меті жөніндегі ұйымның Бас хат­шы­сының баяндамасын бекіту туралы ШЫҰ мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
Өңірлік антитеррорлық құры­лымының 2016 жылғы қыз­меті жөніндегі ШЫҰ Өңірлік анти­тер­рорлық құрылым кеңесінің баян­дамасын бекіту туралы ШЫҰ мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттерінің ШЫҰ Өңірлік антитеррорлық құ­рылым жанындағы тұрақты өкілі жөніндегі ережені бекіту туралы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары кеңесі шешімдерінің күшін жою туралы ШЫҰ мүше мем­лекеттер басшылары кеңесінің шешімі;
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер бас­шыларының халықаралық терроризмге қарсы бірлескен іс-қимылы туралы мәлімдеме (қол қоюсыз қабылданады);
 ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер ке­ңесі отырысының қорытындысы бойынша ақпараттық хабарлама (қол қоюсыз қабылданады).
Отырыстың барлық ресми іс-шаралар