Көрме шеңберінде өткен осындай шаралар санатында VIII Энергетика жөніндегі халықаралық форумды және салалық министрлердің конференциясын атауға болады. Әлемдік энергетиканың бірегей мамандары бас қосқан осы халықаралық жиында Қазақстан ірі жетістікке қол жеткізіп, Астана ЭКСПО-2017 базасында Жасыл технологиялар мен инвестицияларды дамыту жөніндегі орталық құрылатын болды. Ол Біріккен Ұлттар Ұйымының тікелей қолдауымен жұмыс істейді.
Бұл орталықтың жұмысы мен зерттеулеріне Орталық Азия елдері – Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, сонымен бірге, Иран, Ауғанстан, Моңғолия және Әзербайжан тікелей қатысады. Жасыл технологиялар мен инвестицияларды дамыту жөніндегі орталық Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымымен (ЭЫДҰ), Еуропалық одақпен, Ресей, АҚШ, Қытай, Үндістан және Латын Америкасы елдерімен тығыз байланыста жұмыс істемек. Энергетика министрі Қанат Бозымбаевтың айтуынша, бұл – әлемге әйгілі Жаңартылатын энергия көздері жөніндегі халықаралық агенттіктің (IRENA) аймақтық баламасы. Сонымен қатар, бұл орталық жаңартылатын энергия көздерімен (ЖЭК) бірге, «жасыл» технология мәдениетін де дамытпақ.
Әлемнің жетекші энергетиктері бас қосқан осы бір жиында тұңғыш рет Экспериментальді термоядролық реактор жобасы жөніндегі халықаралық ұйым (ITER) мен «Қазақстан Республикасының ғылыми ядролық орталығы» РМК өзара ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Осы келісім шеңберінде ITER ұйымы мен еліміздің ғылыми ядролық орталығы ЭКСПО-2017 көрмесі қарсаңында Курчатов қаласында іске қосылған «Токамак» термоядролық қондырғысы арқылы тәжірибелік зерттеулер жүргізетін болады. Яғни, біздің елімізде алғаш рет шетелдік тапсырыстар бойынша болашақ термоядролық өнеркәсіп үшін қажетті материалдар сынақтан өткізіледі.
«Біздің ойымызша, болашақтың энергиясы – бұл басқарылатын термоядролық синтез энергиясы. ITER халықаралық ұйымына бізге зор мүмкіндік бергені үшін шексіз ризашылығымызды білдіреміз. Енді біздің еліміз басқарылатын термоядролық синтез энергиясын игерген әлемдегі бірінші ондықтың құрамына кірді», дейді «Ғылыми ядролық орталық» РМК-нің бас директоры Эрлан Батырбеков. Түйіндей айтсақ, «Токамак» термоядролық қондырғысы ел экономикасына қыруар қаржы құя бастайтын болады.
Осыдан бес жыл бұрын Елбасы Астанада өтетін ЭКСПО көрмесінің басты тақырыбы – «Болашақтың энергиясы» деп айқындап берген болатын. Содан бергі өткен уақытта елімізде болашақтың энергиясын дамыту мақсатында орасан зор жұмыс атқарылды. Қазірдің өзінде елімізде ЖЭК саласының 50 кәсіпорны жұмыс істеп тұр. Олардың қатарында Еуропа Қайта құру және даму банкінің қолдауымен салынған жамбыл облысындағы «Бурное-Солар» атты күн электр стансасын (КЭС) және Ақмола облысындағы қуаттылығы 45 МВт болатын жел электр стансасын (ЖЭК) ерекше атап айтқан жөн.
Астана ЭКСПО-2017 көрмесі елімізде «жасыл» технологияны дамытудың драйверіне айналды. Бүгінге дейін белгіленген бағыттар бойынша, 2020 жылдың соңына дейін елімізде 53 ЖЭК нысанын, оның ішінде 23 ЖЭС, 17 КЭС және 13 су электр стансасын салып, пайдалануға беру жоспарланып отыр. Осындай кешенді шаралардың іс жүзіне асырылуы Қазақстанға жаңартылған энергия көздерін дамыту мәселесі бойынша әлемнің жетекші елдерінің қатарына қосылуға мүмкіндік береді. Астана ЭКСПО-2017 көрмесі жұмыс істей бастаған аз уақыттан бері ел экономикасының болашағына қосқан тың технологиялары мен озық инновацияларының бір парасы осындай.
Жаһандық шараның барлық жетістігін түйіндеуге әлі қыруар уақыт бар.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
