Талайғы Тараз
Әулиеатаның кең көсіліп жатқан құба даласы тарихымыздың бір тармағы. Ежелгі жазбаларда, жылнамашылардың мұраларында да Әулиеатаның терең тарихы мен ерен тағдыры айтылады. Алып Алатау мен қарт Қаратаудың қойнауынан өрген өлке тарихының тағдыры балбал тастар мен еңселі ескерткіштерде таңбаланып тұр. Қара жердің қойнауында құт болып қалыптасып, ұрпақ игілігіне қызмет етіп тұрған жәдігерлердің де дәуірмен дана, заманмен заңғар екені анық.
Тұлпардың тұяғы төсін дүбірлетіп, сұңқардың қанаты самал боп желпіген көне даланың дидары сыр жасырмайды. Қырат басындағы шоқылар, тау шатқалындағы үңгірлер мен жазықтағы жәдігерлер де талайды тамсандырып, таңдандырып тұрады. Әлемге әйгілі тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулатидың «Тарих-и-Рашиди» еңбегінде де Шу мен Қозыбасы өңірі Керей мен Жәнібек хандардың алғашқы ту тіккен ордасы ретінде сипатталады. Ұлт тағдырына қатысты келелі кеңес, алқалы жиын өткен орданың орны әлі күнге бабалар ізін айғақтап, рухын аспандатып келеді. Бұдан бөлек, көнеден келе жатқан Ақыртас, Баласағұн, Құлан қалашықтары мен Қарахан, Айша бибі, Дәуітбек кесенелері де тарихымыздағы тұғырлы бейнелер ретінде сақталған. Хатқа түскен деректерден бөлек, көзіқарақты халықтың санасында сәуле шашып тұрған әрбір ой үзігі, тұлғаларға қатысты танымы ұлттың игілігі. Ал осынау құндылықтарды халыққа кеңінен насихаттап, таныту да бүгін мен болашақтың ісі. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында да осынау тәрбиелік мәні бар тарихымызды танытуды, мәдениетімізді насихаттауды айтқан болатын. Сондай-ақ, Елбасының «Туған жер» бағдарламасы да туған жерге ту тігуден бастап, туған жерге қызмет етуге дейінгі аралықты қамтитын ұлан-ғайыр ұлы мүмкіндік екені белгілі.
Бүгінде Жамбыл облысында үш мыңнан астам тарихи-мәдени ескерткіш бар. Ал ЮНЕСКО тізіміне енгізілген бүкіләлемдік мұралардың қатарында Әулиеата жеріндегі Ақтөбе, Құлан, Өрнек, Ақыртас және Қостөбе қалаларының болуы да тарихымыздың тереңде жатқанын көрсетеді. Ғалымдар археологиялық қазбалар кезінде бұл нысандардың Таразда ежелгі заманда сауда айналымының өркендегенін дәлелдейтінін де айтқан. Бұдан бөлек, өңірде қаншама тарихи кешен мен орталық бар. Бәрі де ұрпақтар сабақтастығы арқылы жалғасқан жәдігерлер легі, тарихтың тартуы.
Жарнама жағы жетімсіз болып тұр
Туристік сала – әлемдегі ең ірі және қарқынды дамып отырған салалардың бірі. Туризм телекоммуникация, көлік, құрылыс, сауда, ауыл шаруашылығы және басқа да салаларға ықпал ете отырып, барлық өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал етеді. Әрі тарихымыз бен мәдениетімізді өзгелерге танытуға кең жол ашады. Елбасы айтқандай, жаһандық бәсекеге қабілеттілік те осы жерден бастау алмақ.
Расында да, Әулиеата өңірі тарихи жерлерден кенде емес. Дегенмен, отандық және шетелдік келушілер үшін бұдан кейін сервистік жағдайдың жақсы болғаны дұрыс. Бұл орайда да, Жамбыл облысы келген қонақтарды өз деңгейінде күтіп алып, шығарып салуға қауқарлы. Облыстық кәсіпкерлік және индустриалды-инновациялық дамыту басқармасының мәліметі бойынша, өткен жылы елімізде 2 031 туристік ұйым, 138 062 жатын орын сыйымдылығы бар 2 754 орналастыру орны жұмыс істеген. Ал Жамбыл облысында орналастыру орындарының саны 146-ға жеткен. Оның ішінде Тараз қаласында орналасқан «Aray Plaza» қонақүйінің 5 жұлдызды санаты және «Inju», «Chalet», «Ark Ms» қонақүйлерінің 4 жұлдызды санаттары бар. Сондай-ақ, есепті мерзім ішінде өңірімізге 90 776 туристердің келгенін айтуға болады. Оның ішінде, 2 545 азамат шетелдерден келген болса, қалған 88 231 азамат қазақстандық саяхатшылар екен.
Сонымен қатар, облыста туристер үшін 1 776 жатын бөлме бар. Ал енді сервистік қызметіміз сақадай-сай болған күнде де, әсіресе, шетелдіктердің Тараз тарихына, Әулиеатаның әсем жерлеріне қызығу деңгейі қаншалықты? Негізі елімізге келетін туристердің басым бөлігі Астана және Алматы қалаларынан қайтатыны белгілі. Ал олардан түсетін қаржы да сол шаһарларда қалады. Мәлімет бо-йынша, облысымызға келушілердің 64 пайызын Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Алматы және Ақмола облыстарынан келген қонақтар құрайды екен. Резидент емес қонақтар Ресей, Қытай, Қырғыз және Өзбекстаннан келген турис-тер. Бұл орайда, бір жағынан жарнама жағы жетіспей жатуы мүмкін. Болмаса әр адамның танымының, қызығушылығының әртүрлі екенін ескерсек, көп жағдайда туристердің тарихын білмейтін нысандарға келуге ниеті бола қоймайтынын да айтып өткен жөн. Ал әрбір келушіге туған өлке тарихы таныстырылса, тіпті ғажап. Себебі тарихымызбен танысып кеткен азамат көргені мен білгенін екінші біреуге барып айтады. Содан кейін жер тарихы, ел тағдыры туралы пікір қалыптасады.
«Шығын шықпай, кіріс кірмейді»
Жалпы, отандық, өңірлік туризмді дамыту бірінші кезекте экономиканың деңгейін арттырады. Сонымен қатар, аталған сала ұлттық құндылықтардың артуына, қоғам мүшелерін жаңа жұмыс орындарымен қамтамасыз етуге және сыртқы сауда байланысының да нығаюына үлкен ықпал етеді. Алайда туристерді өңірге тарту туроператорлармен бірге атқарылатын жұмыс екені белгілі. Ал енді Әулиеатада өңірлік туристік инфрақұрылымның жағдайы және туроператорлардың қызмет көрсету сапасы қандай? Бұл орайда Жамбыл облысының әкімі Кәрім Көкірекбаев әуелі келушілерге қолайлы жағдай жасау керектігін айтып отыр. «Жамбыл жерінің жайсаң жұрты мен таңғажайып табиғаты, терең тарихы кім-кімді де болсын таңдандырмай, тартпай қоймайды. Тек соны өзіміз жарнамалап, танытуымыз керек. Әсем табиғат аясындағы дем-алыс орындарымыз бен тарихи нысандарымыздың айналасына қолайлы жағдай жасау – кезек күттірмес шаруа. Жол, су, жарық тарту солардың негізгісі. Жол бойы сервистік кешендерін тұрғызуды да назардан тыс қалдырмау керек. Тарихымызды танытқанда ғана туризмді дамыта аламыз», дейді әкім.
Қазақта «Шығын шықпай, кіріс кірмейді» деген сөз бар. Шынында да әуелі қаржы салып, тарихи нысандарымыз бен орындарымызды талапқа сай әзірлеп, келушілердің көңілінен шығатындай етіп қойсақ, тарихымыз танылып, туризм саласы серпіле түсер еді. Елімізге белгілі еңселі орындарымызды абаттандыру мақсатындағы жұмыстар бүгіннен басталып кетті. Мәселен, «Ақыртас» кешеніне 8 шақырымға 354,5 миллион теңгеге, ал «Берікқара» нысанына 3,5 шақырымға 179,9 миллион теңгеге жол салынуда. Алдағы уақыттарда аталған туристік нысандары еліміздің ғана емес, шетелдің келушілерін де таңдандырады, қызықтырады деген ой бар.
Негізінен бүгінгі таңда өңірге туристерді тарту басты мақсат болып отыр. Бұл орайда, алдағы екі жылда облысқа 500 мыңға жуық турист тарту жоспарлануда. Туризмді дамыту мақсатында атқарылып отырған жұмыстар мен жоспарларға байланысты облыстық кәсіпкерлік және индустриалды-инновациялық дамыту басқармасының басшысы Қарлығаш Аралбекова өз ойы-мен бөлісті. «Туризм саласын дамыту мақсатында облыстық бюджеттен бірнеше қазақстандық ірі туроператордың филиалдарын ашу шығындарын өтеп беру үшін жергілікті бюджеттен субсидия беруді ұсынамын. Айына әр туроператорға 800 мың теңге төлеген жағдайда 5 туроператордың жылдық субсидия сомасы 48 миллион теңгені құрайды. Жоғарыда көрсетілгендей, салық сомасы 252 миллион теңгені құрайды. Ал бюджетке түсетін таза салық табысы 204 миллион теңге болады», дейді ол. Егер бұл жоба іске асса, Тараз туризмінің тасы өрге домалап, өңір туризмін дамытудың негізгі өзегі болмақ деген де ой бар.
Түйін
Туризм – тек теңге табу емес, тарихымыз бен салт-дәстүрімізді де таныту болып табылады. Бүгінде Жамбыл облысы туризмді дамыту мақсатында еліміздің барлық өңірлерімен және көршілес мемлекеттердің облыстарымен де байланыс орнатуда. Алдағы уақыттарда айтылған жобалар қолға алынып, нәтижесі ойдағыдай болып жатса, туристердің саны артып, сапасы толыға түсетіні сөзсіз.
Хамит ЕСАМАН,
«Егемен Қазақстан»
Жамбыл облысы
