Жамбыл облыстық тарихи-өлкетану музейі 1931 жылы ашылған, қазына қорында 65 мыңнан астам жәдігер жинақталған, өте бай, мұрасы мол мекеме. Музей қызметкерлері қордан іріктеп, елеп-екшеп елордаға 400-ге тарта экспонат жеткізген екен. Осылардың ішінен тарихи маңызы зор, құнды жәдігерлерді көрермен көзайымына ұсыныпты.
Атап айтқанда, көне Тараз шаһарының тарихынан сыр шертетін артефактілер, әр жылдары облыс аумағына жүргізілген қазба жұмыстары нәтижесінде табылған сақ дәуірінің мұрасы – алтын бұйымдар, қола қазандық, жануар мүсіндері, садақ-жебенің ұштары, сондай-ақ, ежелгі түркі, караханид, саманид теңгелерінің аса бағалы топтамалары, үлкенді-кішілі шырағдандар көрме сөресінен орын алыпты.
Әсіресе, Талас өзені бойынан табылып, тарихта «Талас жазулары» деген атпен белгілі V-VII ғасырлар үлесіне жататын көне түркі жазуының тасқа бәдізделген көшірмесі көрме төрінде тұр. Бұл жазуды алғаш 1876 жылдары Әулиеата уезінің басшысы қызметін атқарған шығыстанушы ғалым Василий Андреевич Каллаур тауып, патшалық Ресей түркологиясын тәнті еткен. Кейін бұл мәтінді белгілі кеңестік түркітанушы, ленинградтық ғалым С.Кляшторный оқып, ғылыми айналымға енгізген болатын.
Жалпы, Жамбыл облысы жерінен бұған дейін түркі-қарлық дәуіріне жататын 30-ға тарта балбал тас табылған. Олардың алды Эрмитажға жетіп тынса, соңғы жылдары бір-екеуі Алматы және Астана қалаларындағы үлкен музейлер қорына қабылданған жайы бар. Ал бұл реткі көрмеге Меркі ауданы жерінде тұрған ірі-ірі 9 балбал тастың көшірмесі әкеліп қойылыпты.
Бұлардан басқа Жуалы, Байзақ ауданы жерінде орналасқан Жетітөбе обасына жүргізілген қазба жұмысы кезінде табылған қыш құмыралар мен алтын бұйым әшекейлер коллекциясын және Қаратау қаласы маңындағы палеолит дәуірінде өмір сүрген адамдар қонысы – Тәңірқазған мен Бөріқазған нысандарының арнайы жасалған үңгір-қоныс макеті бір көруге тұрарлық дүниелер екені анық.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
Суреттерді түсірген
Орынбай БАЛМҰРАТ,
«Егемен Қазақстан»
Суреттерде: Тәңірқазған мен Бөріқазған нысандарының арнайы жасалған үңгір-қоныс макеті; балбал тастар
