Қазақстанның үшінші жаңғыруы − еліміздің экономикалық дамуының инновациялық өзегіне айналып, бәсекеге қабілетін арттыра түседі. Еліміз цифрлы технологияларға негізделген болашағы зор бағыттарға айрықша мән беретін елге айналады. Жолдауда Елбасы Қазақстанның 2050 жылы озық 30 елдің қатарынан көріну мақсатына жетуінің тың жолдарын, қандай өзгерістерге ерекше мән беру керек екенін нақты белгілеп берді. Маңызды құжат негізінде туындаған міндеттерді жүзеге асыруда жоғары оқу орындарының да атқарар рөлі зор. Әсіресе, заман талабына сай мамандарды даярлау бағытында. Экономиканы әрі қарай дамыту тек экономика салаларын әртараптандырумен шектелмей, оларды цифрлы технологияны қолдана отырып, дамыту міндеті уақыт талабынан туындап отыр. Жолдаудағы бірінші басымдықта Индустрия 4.0 элементтерін жаппай енгізу арқылы экономиканы дамыту еңбек өнімділігінің артуына мүмкіндік беретіні көрсетілді. Төртінші өнеркәсіптік революция немесе «Индустрия 4.0» дегеніміз – қарапайым тілмен айтқанда, өндірістегі бұрын адам қолымен атқарылып келе жатқан көптеген қызметтерді роботтарға алмастыру, автоматтандыру. Өнеркәсіптік революцияның жаңа сатысының элементтерін өндіріс салаларына енгізу әлемдік нарыққа отандық бәсекеге қабілетті өнімдер шығаруға мүмкіндік береді. Бәсекеге қабілетті өнімдер көбейсе, кәсіпкерлердің сыртқы нарықтарда өз өнімдерін сатып, табысқа кенелуіне жол ашылатыны анық. Сол себепті, Жолдауда экспорт саясатын дамыту, шетелден инвестиция тарту мәселесі қатар қарастырылды. Осы орайда, биылғы жылдың алты айында Оңтүстік Қазақстан облысына тартылған инвестиция көлемі 180,6 млрд теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 133,0%-ға өскенін айта кетелік. Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы бойынша кәсіпкерлікті қолдау картасы аясында оңтүстікте жалпы құны 208 млрд теңге болатын 162 жоба іске қосылды. Бұл өз кезегінде 9,5 мың жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік берді. Бұдан бөлек, өңірде биылғы жылы 37,1 млрд теңгенi құрайтын 17 жобаны іске қосу көзделіп отыр.
Жолдауда айтылған басымдықтың әрқайсысы еңбек нарығын дамытумен байланыстырылған. Мысалы, экономиканы технологиялық жаңғырту аясында «еңбек нарығын жаңғырту» міндеті алға қойылды. Төртінші өнеркәсіптік революция элементтерінің өндіріске жаппай енгізіліп, жұмыс орындарын жаңа заман талабына сай дамыту салдарынан азаматтардың жұмыссыз қалмауы үшін алдын ала нақты шаралар атқарылуы тиіс. Жаңа өнеркәсіптік революция элементтерін енгізу жаңа мамандықтарды талап етері сөзсіз. Бұл жұмысшылардың жаңа талаптарға бейімделуін қажет етеді. Сондықтан Жолдауда еңбек нарығына кадр дайындайтын білім беру саласының да жаңаша дамуы керектігі адами капиталды дамыту жөніндегі төртінші басымдықта айтылды. Бизнес салаларының дамуына жағдай жасауға арналған шаралар да қосымша жұмыс орындарының ашылуына мүмкіндік берері анық. Биылғы жылдан бастап, жүзеге аса бастаған «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы» жалпы шаралардың саннан сапаға көшкенін, сапалы жұмыс орындарын ашуға бағытталғанын аңғартады. Бұл орайда, «Өрлеу» жобасы кәсіпкерлікті дамытуға, жаңа жұмыс орындарының ашылуына оң септігін тигізуде. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысында жарты жыл ішінде 75 мыңға жуық адам «Өрлеу» жобасы аясында мемлекет қолдауына ие болды. Мемлекет жұмыспен қамту орталықтары арқылы тұрғындардың жеке іс ашуына, оқу мен жұмысқа орналасуына мүмкіндік жасап келеді.
Жалпы, Оңтүстікте нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде 2017 жылы 64314 адамды қамту жоспарланып, 11,4 млрд теңге бөлінген, бүгінгі таңда 49,6 мың адам қамтылған. Сондай-ақ, өңіріміздегі аграрлық секторды дамытып, экспорттық өнім көлемін арттыру міндеті жүктеліп отыр. Осы орайда, облыстағы ірі каналдар қалпына келтіріліп, суармалы жерлердің көлемін 900 мың гектарға жеткізу көзделуде. Яғни, 2025 жылға облыстың жалпы өңірлік өнім көлеміндегі үлесі 9 пайыздан 15 пайызға ұлғаймақ.
Ал төртінші басымдық ретінде аталған «Адами капитал сапасын жақсарту» тармағында «Ең алдымен, білім беру жүйесінің рөлі өзгеруге тиіс. Біздің міндетіміз − білім беруді экономикалық өсудің жаңа моделінің орталық буынына айналдыру. Оқыту бағдарламаларын сыни ойлау қабілетін және өз бетімен іздену дағдыларын дамытуға бағыттау қажет. Сонымен бірге, IT-білімді, қаржылық сауаттылықты қалыптастыруға, ұлтжандылықты дамытуға баса көңіл бөлу керек. Қала мен ауыл мектептері арасындағы білім беру сапасының алшақтығын азайту қажет» деген Мемлекет басшысы үштілді білім беру туралы да айтып өтті. Үштілді білім беруді дамыту мақсатында М.Әуезов атындағы ОҚМУ-да бірқатар тың бастамалар жүзеге асырылып келеді. Мысалы, жоғары оқу орындары арасындағы келісімшарт бойынша Ұлыбритания, АҚШ, Қытай, Германия, Испания елдерінен тіл үйретуге профессор-оқытушылар шақырылады. Кафедраның студенттері академиялық ұтқырлық бағдарламасы аясында Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Испания, Польша, Латвия, Румыния мемлекеттерінде білім алып жатыр. Біздің студенттер де бірнеше тілдерді: өз ана тілін, өзара қарым-қатынас тілі орыс тілін, ағылшын, неміс, қытай тілдерін игерген және сол тілдерде еркін сөйлейді.
Оңтүстікте және университетімізде өтетін халықаралық кездесулер, конференцияларда кафедраның оқытушылары мен студенттері аудармашы міндетін атқарып жүр. Сондай-ақ, университет Оңтүстік Қазақстан облыстық білім басқармасының «Оңтүстік Қазақстан облысы әдістемелік кабинетімен» бірлесе «Оқу барысындағы үштілді оқыту интеграциясы» тақырыбында іс-шаралар өткізді. Соның бірінде үштілді оқыту барысында кіріктірілген сабақтарды өтуде инновациялық әдістердің тиімді жолдарын қарастыру және студенттерге көптілде сөйлей алатын тілдік құзыреттілік біліктілігін қалыптастыру мақсат етілді. Семинар барысында үштілді білім беруді дамытуға арналған баяндамалар оқылып, шебер-сынып өткізіліп, қызу талқылау жұмыстары атқарылды. Оқу орнында ағылшын тілінде оқытылатын барлық пәндер толықтай оқу-әдістемелік құралдарымен қамтамасыз етілген.
Жалпы, әлемдік білім нарығында бәсекеге қабілетті екендігін жыл сайын дәлелдеп келе жатқан университетімізде 86 мамандық бойынша мамандар дайындалады. Биыл осы мамандықтар бойынша 4000-ға жуық студент диплом алды. Оның ішінде 580 түлек қызыл дипломмен бітірді. Ауылдық квота бойынша 83 студент бітіріп, ауылдық жерге жолдама алды. Оқып жүріп, кәсіпорындармен келісімшартқа тұрғандар да бар. Мысалы, биылғы «Жас маман-2017» жәрмеңкесіне қатысқандардың ішінде 30 бітіруші осындай келісімшартқа қол жеткізді. Қазатомөнеркәсіп 30 маман қабылдайтындықтарын айтып, хат жіберді. Оқу орнын бітірушілердің жыл сайын 83-85%-ы жұмысқа орналасады.
Елбасының сындарлы саясатының арқасында білім саласы жылдан жылға жақсы нәтижелерге қол жеткізуде. Дегенмен, қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті білімді ұрпақ қалыптастыру − басты талап. Алған білімі мен біліктілігі негізінде бүгінгі өзгермелі өмірді еркін бағдарлай алатын, өзін-өзі дамытып, өз бетінше дұрыс, жауапты шешім қабылдай білетін тұлғаны тәрбиелеу – қоғамдық мәні үлкен мәселе.
Жұмахан МЫРХАЛЫҚОВ,
М.Әуезов атындағы ОҚМУ ректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор, ҰҒА академигі
ШЫМКЕНТ
