Бауырдың қызметін бұзатын басты себептердің бірі – вирусты гепатиттер. Әсіресе, В, С гепатиттері бауырға өте зиян.
Елімізде гепатиттерді емдеу, диагностикалау министрліктің «Денсаулық» бағдарламасына енгізілген. 1998 жылдан бері Қазақстанда В гепатитіне қарсы вакцина салынып келеді. Соның арқасында ересектер арасында гепатитпен сырқаттану 31,5 есеге төмендеген. Бұған халықтың вирустар туралы сауаттылығы мен судың тазалығы және вакцинаның көмегі көп болыпты. Енді Дүниежүзілік денсаулықты сақтау ұйымы осы жылы гепатиттерді біржола жоюды мақсат етіп отыр. Қазақстан да бұл бастамаға өз үлесін қосып, аурудың алдын алу шараларын шамасынша жасап келеді. Десек те, вирусты гепатитке шалдығу жағдайлары азаймай отыр. Тіпті оның жасарып келе жатқаны алаңдатады. Денсаулық сақтау министрлігі медициналық көмекті ұйымдастыру департаментінің әлеуметтік маңызды аурулар кезінде медициналық көмек көрсету басқармасының басшысы Гүлнәр Сәрсенбаеваның дерегінше, бүгінде елімізде В, С гепатитімен ауыратын 42 мыңнан астам адам бар. Бұл көрсеткіш былтыр 35 мыңды құраған. Ал 2011 жылдан бері Қазақстанда осы вирустарды жұқтырған 6 мыңнан астам науқас емделіп шыққан екен.
Вирусты гепатитке шалдыққан жандар медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі шеңберінде тегін емделеді. Мамандарымыз қауіпті вирус жұқпаларды дер кезінде анықтау, науқастарға тиімді ем қолдану бағытында үздіксіз ізденіп, жұртшылықты аурудың алдын алуға үндеп келеді.
Әлбетте, мамандардың алаңдайтын жөні бар. Бауырдың қызметін бұзатын вирустар бауыр циррозы немесе қатерлі бауыр ісігі сатысында, яғни емдеу мүмкіндіктері шектеулі кезде ғана білінеді. Белгілі гепатолог-маман, профессор Күлпәш Қалиасқарованың айтуынша, адам өзінің бойында вирусты гепатит бар-жоғын тек арнайы қан сараптамасы арқылы ғана анықтай алады. Сондықтан, тым болмаса жылына бір рет бауыр гепатиттеріне тексеріліп отыру керек. «Вирусты гепатит организмде тып-тыныш орнығады. Адам өзін аурумын деп сезінбейді де. Сырқат әбден асқынған кезде ғана белгілер байқалады. Ол кезде тым кеш болуы мүмкін. Әрі бауырдың қасиеті сол, ол ешқашан ауырғанын білдірмейді. Жанға батып ауырмағаннан кейін адам оның белгілерін елемейді. Тіпті басқа сырқаттың белгілерімен шатастыруы мүмкін. Мысалы, бауыры ауыратын адам қышынады, буындары ауырады, бүйрегі де сыр беруі мүмкін. Бірақ науқас бауырым ауырады-ау деп күдіктенбей, аллерголог, ревматолог секілді мүлде басқа саланың мамандарын іздеп кетеді. Сондықтан, әркім денсаулығына ұқыптылықпен қарап, жоғарыда аталған белгілерді өз бойынан байқаса, алдымен бауырын тексерту қажет», дейді профессор.
Ал Ұлттық онкология және трансплантология ғылыми орталығының гепатология және гастроэнтерология бөлімінің меңгерушісі Қаһарман Есмембетов вирусты гепатиттердің әлемдік деңгейде талқылануы тегін еместігін алға тартады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, дүние жүзінде 2 миллиардтан астам адам вирусты гепатиттерді жұқтырған екен. Бұл дегеніңіз ғаламшардың әрбір үшінші тұрғыны осы сырқатқа шалдыққан деген сөз. Сондықтан дәрігерлердің мақсаты – ауруды асқынған жағдайға жеткізбеу. Қаһарман Ізбасарұлының айтуынша, бүгінде еліміздің барлық облыс орталықтарында, қалаларда гепатиттермен күресетін гепатологиялық орталықтар құрылған. Бір ғана Ұлттық онкология және трансплантология орталығының бөлімшесінде жылына 500 адам вирусты гепатитке қарсы ем алып шықса, олардың 20-сы жарамсыз болып қалған бауы-рын ауыстырады екен.
Жалпы, вирусты гепатиттер тіс емдеу кезінде, татуаж, пирсинг, маникюр жасатқан кезде зарарсыздандырылмаған құрылғылардан да жұғуы мүмкін. Ауру адам – жұқпаны таратудың көзі. Сондықтан, мамандар сұлулық салондарына барған кезде инелердің залалсыздандырылуына айрықша мән беріп, тазалықты қадағалауға кеңес береді.
Басының амандығы мен бауырының бүтіндігін ойлаған әрбір адам саламатты өмір салтын ұстанып, майлы, қуырылған тағамды шектеп, тамақтану тәртібін де сақтаған жөн, дейді дәрігерлер.
Денсаулық сақтау министрлігі В гепатитіне қарсы вакцинаны сатып алуды тамыз айында аяқтап, қыркүйек айында медициналық ұйымдарға жеткізуді жоспарлап отыр.
Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,
«Егемен Қазақстан»
