Қазақстан • 19 Қыркүйек, 2017

Мүмкіндігі шектеулі жанның құқы қорғалса игі

417 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің атына Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінен ресми түрде хат түсті. Бұл мәлімдеме Адам құқық­тары жөніндегі уәкілдің бұдан бұрын мүгедек жандардың құқықтарын қамтамасыз етудің өзекті мәселелеріне қатысты ел Премьер-Министріне жолдаған үндеу хатына байланыс­ты тиісті ведомствоның құзыреті шеңберінде берген жауа­бы екен. Аталмыш үндеу хатта аталған проблемалар кең ауқымда қозғалып, оларды шешу бойынша нақты ұсыныстар баяндалған.  

 

Мүмкіндігі шектеулі жанның құқы қорғалса игі

Ұлттық құқық қорғау меке­ме­сіндегі мамандар пікіріне сү­йенсек, берілген жауап Омбуд­сменнің мүгедектігі бар адамдарды біріктіретін қоғамдық ұйымдармен бірлесіп әзірлеген нақты ұсыныс­тары бойынша Үкіметтің ұстанымы туралы толыққанды ақпаратты қамтымайды.

Мәселен, аталмыш құжатта жеке әуекомпанияларға қатысты ішкі ережелері туралы, осыған сәй­кес 1-топтағы мүгедек адам­ға ұшу кезінде қасында ілесіп жүре­тін адам болмаса билеттер сатыл­май­тын­дығы айтылған. Сондай-ақ, мүгедек адамның ұшу кезінде оның денсаулығына зиян келгені үшін немесе қайтыс болған жағдайда жауапкершілікті өз мойнына алу туралы декларацияға қол қою қа­жет­тілігі нақтыланбаған. Сол себеп­тен де мүгедек адамдар бұл про­блемаларға әлі күнге дейін тап болып отыр. Мысалы, мұндай келеңсіз жағдайлар ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі кезінде Астана қаласының әуежайында байқалған. Ұсынылған жауапта «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы» заңның 5-бабына сілтеме ғана берілген. Ал ол бап­та заңнамада көзделген жағ­­дай­ларды қоспағанда, көлiк кә­сiп­орындарының шаруашылық қызметiне мемлекеттiк орган­дар­дың араласпауы баяндалған.

Сонымен қатар, аталмыш заң­ның 6-бабы көлікті басқару бо­­йынша міндетті нақты уәкі­лет­ті мем­лекеттік органға жүк­тей­ді. Одан басқа, заңның 25-бабы осы орган­ның көліктік бақы­­лауы­ның тізі­ліміне мүгедек­терге жолау­шы­лар тасымалы­ның қол­жетім­ділі­гін, тасымалдау­шы­лар­дың қыз­меттері мен оған қатысты ақпа­рат­ты және оларға тасымалдау кезін­де қажетті жағдай жасалуын қамтамасыз етуді қамтиды.

Жауапта инфрақұрылым ны­сан­­дарының сәулет-құрылыс бақы­лауы туралы ұсыныс бойынша да Үкіметтің негізделген ұстанымы жоқ екендігі көрініс береді. Үн­деуде ерекше қажеттіліктері бар адам­дар үшін бейімделген болып сана­латын, бірақ шын мәнінде негіз­гі өлшемдерге сәйкес келмей­тін құрылыстарға бірқатар нақты мы­салдар келтірілген. Осыған бай­ланысты құрылыс ны­сан­дарының сәулет-құрылыс бақы­лауына, халық­­тың әлеуметтік қорғалуына уәкі­летті органды тарту туралы заң­­на­мадағы екіұшты норманы атал­­ған органның мін­детті түрде қаты­суымен бекіту көз­де­леді. Сон­дай-ақ қоғамдық бірлес­тік­терді осы үдеріске қаты­су­ға құқық беру мәселесіне де басым­дық берілген.

Еліміздің кейбір аймақтарында тактильді жолдардың (дене түйсігі арқылы сезіну жолдарының), за­ғип және нашар көретін жан­дар үшін дыбыстық бағдаршамдар­дың жоқтығы туралы ұлттық құ­қық қор­ғау мекемесінің келтір­ген ш­ағым­дары назардан тыс қалған. Бұл мә­селелер ұзақ уақыт бойы көтеріліп келеді.

Омбудсменге жолданған жауап­­­­та мүгедектерді жұмыс­пен қамтуға жәрдемдесу, со­қыр және са­ңы­раулар қоғам­дық бір­лес­­тік­­терінің маман­данды­рылған кәсіп­­орын­дарына қолдау көрсету, олардың жұмыс істеу шарттары, ерекше қажеттілігі бар адамдармен жұмыс істеу ерекшеліктерін ескере отырып, жұмыс берушілерді осы бағыттағы шетелдік жұмыс тәжірибесімен оқыту және оқытуды ұйымдастыру мәселелеріне Үкі­меттің ықпалы баяндалмаған. Сол сияқты мүгедек жандар үшін банктік қарыздарды, оның ішін­де тұтынушылық несиелерді ресім­деуге қатысты түйіндердің де шешімі тарқатылмаған. Ал ерекше қажет­тіліктері бар адамдардың жағ­дайына жүйелі негізде тұрақты талдау жүргізу, оның ішінде меди­циналық, әлеуметтік, еңбек қыз­меттері мен оларға заңгерлік ке­ңес беру үшін тегін телефон желі­сінің енгізілуі бойынша беріл­ген ұсы­ныстар туралы тіптен сөз қозғал­маған.

Сонымен қатар, пенитен­циар­лық мекемелерде мүгедектерді ұстау талаптарына сәйкес жағдай толық ашылмаған. Атап айт­қан­да, медициналық мекемелерге мүге­дектікті белгілеу бойынша көмек көрсете отырып, әлеуметтік қамсыз­дан­дыруға қатысты тиісті құ­­жа­т­­тар­ды ресімдеу мәселе­лері­­­не байла­ныс­ты проблемалар талданбаған.

Ендеше, Мемлекет басшысы­ның Үкімет алдына қойған бағ­дарламалық тапсырмалардың мән-мәтінінде қарастырылған мәсе­ле­нің маңыздылығын ескере оты­рып, Омбудсмен Еңбек және халық­ты әлеуметтік қорғау министрі­не мұқият және тиянақ­ты тал­дау жасау мақсатында бұдан бұ­рын қозғал­ған мүгедек адамдардың құқық­тарын қамтамасыз ету­дің өзекті мәселелерін қосымша қарау­ға бастамашылық жасау өтіні­шімен үндеу жариялайды.

Айта кетейік, Омбудсменнің үндеуде қозғаған проблемалары БҰҰ Мүгедектердің құқықтары жөніндегі арнайы баяндамашысы Каталина Девандас Агилардың Қазақстанға жасаған ресми сапары аясындағы кездесуде көтерілген мәселелермен ұштасады. Сондай-ақ бұл мәселелерді мүгедектерді әлеу­меттік қорғау саласындағы үй­лес­тіру кеңесінің жалпы рес­пуб­ликалық селекторлық отыры­сын­да Омбудсмен өкілі атап өткен болатын.

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,
«Егемен Қазақстан»