Қазақстан • 03 Қараша, 2017

Кітап культі

675 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Неше мәрте сөз болса, адам­зат ғұмы­ры­ның ең мәнді бөл­шегіне айналған кітап туралы әң­гіме ескірер емес. 

Кітап культі

Ең ұлы өсиеттердің барлығы көктен кі­тап болып түскеніне қарағанда қа­сиетті қағазда бір хикмет бар. Қазақ баласы білімге ден қойып, ыждаһат жолына түс­келі бері ең асыл дүниесін кі­тап­қа басып қалдырыпты. Хә­кім аузынан «артық білім – кітапта» деген сөз айтылғалы адамзат ғұмырымен өлшегенде соншалықты көп уақыт өтпесе де Сүлейменнің қа­зы­насынан кем көрінбейтін аяулы дү­ние­міздің бағасын бүгінгі қазақ толық бі­ліп жүр ме? Аталарымыздың заманында әрбір ауыл кісісінің үйінде газет-журнал, кітап қатталып тұратынын ойлаған сайын өз күйің, ауылыңдағы замандастарыңның хәлі, айналаңдағы дос­тарыңның бейғамдығы көңіліңді бір­шама түсіреді. Жиырмасыншы ғасыр ба­сындағы ардақтыларымыз ақындық, жа­зушылық жолынан өзге қазақ педагогикасын, психологиясын, тарихын, әде­биетін, ғылымын кітап етіп жазуға жан­таласқаны бекер болғаны ма?! Тіпті қа­зір екінің бірі кітап басумен айналысып, мәнсіз, мазмұнсыз қағаздардың біршама молайып кеткені кітап құнын өз қолымызбен құлдыратып жатқан жоқ­пыз ба деген ойға жетелейді. Кітап оқы­май, интернет аңдып, телесериал бағып кеткендігімізден біздің ойлау жүйе­міз өзгеріп кеткендей. Енді біз кі­тап­тағы біліммен емес, сериалдардағы оқи­ғалармен сарап жасап, интернеттік оңай «олжаға» сүйенетін болдық. Кітап куль­тке айналған уақытты күту, аңсау қан­шалықты дұрыс екенін білмеймін. Бірақ біздің халықтың санасы жаңғырып, талғамы өсіп, байыпты бола түсуі үшін кіт­ап оқу, әдебиетті іздеу – ең маңызды те­тік­тердің бірі. Петрарка: «Кітаптарды дәл бір түрмедегідей жабық ұстауға болмай­ды, олар кітапханадан зердеге сөзсіз кө­шіп отыруға тиіс», депті. Ал қазақ зер­десі қаншалықты бай, қаншалықты бі­лім­ге қанып жүр? Жауап табу өте қиын. Бәл­кім, бар мәселе соның жауабын табуға тырыспағандықтан шығар. 

Мәскеудің бір букинисінен В.Розанов­тың Пушкин туралы кітабын тауып алдым. Оның алдында ғана Лотманның ер­терек шыққан кітабын жаңа кітаптарға қара­ғанда қымбаттау бағаға сатып алып едім. Енді Розановтың кітабын алайын деп едім, букинист иесі: «бұл кітап қай­та басылып шықпаған, бұның бағасын анық­тауым керек», деп сатпай қойды. Бай­қасам, кітапты бағалаулары басқаша екен. Мазмұнына қарап, сапасына қарап өлшейтіндей. Ал бізде ескі кітап болса – арзан, жаңа болса – қымбат. 

Алматыда Райымбек-Қонаев көшеле­рі­­нің қиылысындағы бір ғимараттың жер­­төлесінен букинист ашылып, көп ұзамай жабылған. Себебі – кітап алу­шылар жоқтың қасы. Ал Абылайхан-Гоголь көшелерінің тұсындағы жер ас­ты жолындағы ұзақ жылдар бойы жас ақын-жазушылардың азығы болған буки­нист бір күні кітаптарын жиып-түйіп, кө­шкелі жатыр екен. «Қайда көшетін бол­дыңыздар?» десем: «Білмеймін, мына жер­ді босатыңдар деп жатыр», деген еді иесі көңілсіз жауап беріп.

Маркетингтік зерттеулердің халық­ара­лық институтының биылғы мәліметі бой­ынша Қытай ең көп оқитын мемлекет екен. Аптасына бір кітап болса да оқитындарды есепке алғанда Қытайдың – 70 пайызы, Ресейдің – 59 пайызы, Испания­ның 57 пайызы оқырман екен. Ал күн­делікті кітап оқитын оқырмандарды есеп­тегенде де Қытай алғашқы орында (36 пайыз), Ресей мен Испанияға Британия қосылады (32 пайыздан). Ал біздің халықтың қанша пайызы оқырман? Әлеуметтанушылардың былтырғы есебі бойынша ең көп дегенде бір адам жылына бес кітап қана оқиды екен. Ал кітап­ха­нашылар бұнымен келіспеген. Әрине кі­тап­ханада оқырман көп. Олардың көбі ұс­таз тапсырмасын орындап жүрген сту­денттер екенін де ескеру керек шы­ғар. Шынайы көркем әдебиетті із­деп барып оқитындардың нақты санын да айту қиын. Сауалнамаға жауап бер­ген­дердің көбі уақыт тапшылығынан кі­тап оқымайтындарын айтыпты. 

...Оқуда зорлық жоқ. Бірақ пара­сат­ты ұлт болудың бір жолы – оқу... Әдебиетті оқу.

Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ, 
«Егемен Қазақстан»