Салтына салғырт қарамай, дәстүрінің дәрежесін көтере білген олар үшін өнер де, өлеңде өгей емес екені анық.Бесігінің өзін «Бес ғасыр жырлайдымен» тербететін асыл аналарымыз бен қазына кеуде қарттардың да қатары сиремегеніне сенімдімін. Сондай сапалы қазақтың сапын түзеп, шекараның шетінен шыққан дара дауысы қалың қазақтың құлағына кіріп, сүйегіне сіңіп бекзат өнердің беделін биіктеткен асылдарымыздың бірі Шерікбай Ұнатұлы еді.
Ол мамыражай Моңғолия мемлекеті, Баян-Өлгей аймағының Қызылқайың елді мекенінде отбасының тұңғышы болып дүниеге келген. Әкесі Ұнат Қайсаұлы өнерге жақын, әртүрлі музыкалық аспапта шебер ойнайтын. Әрі сол кездегі ауыл мәдениет үйінде жұмыс жасаған. Шерікбай немеренің тұңғышы болғандықтан, екі әженің қолында тәрбиеленген. Анасы Бағдат үй шаруашылығында болған. Шерікбайдан басқа алты баланың анасы. Шерікбай 1975 жылы мектеп табалдырығын аттап, 1983 жылы 8-сыныпты бітірген. Сол мектеп жасында халыққа көзайым болып, Құдай берген талантымен халық ықыласына бөленген бозбала Шерікбай мектеп бітіре сала, ауыл мәдениет үйіне әнші болып қабылданып, өнер жолындағы алғашқы екі жылын сонда өткізеді.
Әскерде жүргеннің өзінде де әскери ансамбльге араласып, әртүрлі аспаптарды үйренген. Әскерден оралған соң орталық драма театрындағы «Мұрагер» фольклорлық ансамбліне әнші болып жұмысқа орналасады. 90-жылдары Жәнібек Кәрменов Өлгей қаласына сапарға барады. Сол кезде өнерімен ерекше көзге түскен Шерікбайды Жәнібек Алматыға шақырады. Осы шақырумен Алматыға келіп, Т.Жүргенов атындағы өнер колледжіне қабылданады. Сөйтіп Қайрат Байбосыновтың шәкірті болады. Мейіздей мінезі мейірім төгіп тұратын әншіге дарынын дамытып, талабын ұштаған ұстазы Қайрат Әукенұлы былай деп баға берді:
«Шерікбай кім еді? Ол қандай әнші еді? Ол қайдан келді? Ол не істеді? Әншінің өміріне қызыққан әрбір адамның алдынан шығатын сұрақтар осы. Шерікбай менен тәлім алды, ән үйренді, шәкіртім болды. Ол сондай ұғымтал өнерпаз еді. Әннің, сөзі мен әнін қағазға түсірмей, жазбай бірден жаттап алатын зерек болды. Мен ондай адамды бірінші рет көрдім. Шерікбай өте үлкен өнер иесі еді. Оның тынысы кең болатын. «Қоңыр қаздың қаңқылдағанындай» жағымды үні жаныңа тыныштық сыйлайтын», дейді ол.
1993 жылы Өнер колледжін бітірген Шерікбай Баян-Өлгейге оралады. Көп жылдар бойы аймақтық драма театрында жұмыс жасаған. Ол Байөлкедегі көп адам бара бермейтін дәстүрлі әнді жандандырды. Тіптен, сол кезде Моңғолия қазақтарының арасында сиреп, азайып кеткен «беташар» дәстүрін басқаша сипатта елге қайта ұсынған. Ол кісімен ән әлемінде әріптес, сабақтас болған, қанаттас қонған күйші Жанғали Жүзбай да жүрек сырымен бөлісті.
«Өткен ғасырдың 90-жылдары қазақтың ән өнерінде үлкен бір серпіліс болғаны бәрімізге белгілі. Сол жылдары қазақтың қазіргі белгілі әншілері Рамазан Стамғазиев, Бекболат Тілеухан, марқұм боп кеткен Саламат Қазақбаев сияқты жігіттер, Берік Жүсіпов секілді жыраулар, Сәуле Жанпейісова сияқты жезтаңдай әншілер толқыны өсіп шықты. Осы толқынмен қатар, қазақта «сирек дауысты, қоңыр дауысты, ал қоңыр дауысты» Шерікбай деген әнші жігіттің даңқы ерекше болып тұрды. Ол жас болса да үлкен сахналарға шығып бой үйреткен бозбала еді. Ел аралады. Мен консерваторияда оқып жүргенімде, ол эстрада студиясында оқып жүрді. Алқалы топтарда, өнерлі жиындарда бірге кездесіп отырдық. Көптеген әндерін тыңдадым. Оның сирек кездесетін даусына қайран қалдым», дейді күйші.
Иә, ел ағаларының ерекше пікірі Шерікбайдың шебер әнші екенін дәлелдесе керек. Бірақ, тәмам жұртты тамсандырған талантты тұлғаның тағдыры аяқ астынан қиылғаны аянышты. 2004 жылдың қарашасында жеткен қаралы хабар жезтаңдай жігіттің жерлестеріне де, тума-туыс, тамыр-таныстарына да күйікке толы күй кештірді. Отыз жеті жасында орыны ойсырап қалған оның артында үш ұл мен екі қызы қалды. Шерікбай марқұм: «Жәнібек, Қайрат ағаларымның әнін радиодан естіп, еліктеп өстім, сол кісілердің көзін көріп, шәкірті болсам деп армандаушы едім, арманыма жеттім» деп айтып отыратын дейді жары.
«Атасы өлгенмен, ботасы бар» дегендей тұлпардың ізін жалғар тұяғы бар екен. Осыған орай ақын Ұларбек Нұрғалымұлының өлеңінен үзінді келтіре кетейік:
Байырғы баба сөзі сияқтанған,
Әннен де, әуеннен де ұят тамған.
Аузынан аумай түскен саф алтындай
Артында әнін жалғар тұяқ қалған.
Маңдайға жазған екен маржан әнді
Таңдайда Тәңір басқан таңба қалды.
Өзгеріс жалғайды енді ғасырларға,
Шер кеуде Шерікбайдан қалған әнді.
Өзгеріс деп отырғаны осы Шерікбайдың ұлы. «Жауһардың сынығы да жауһар» демекші, әкеден қалған ән дәстүрін әспеттеп, ерекше үнімен ел ықыласына бөленіп жүрген өнерпаз бүгінгі таңда Қайрат Байбосыновтың немере шәкірті болып жүр. Өзгерістің Өлгейден Отанға оралуын Рамазан Стамғазиев мына оқиғамен жеткізді.
«Бізден бір-екі жыл төмен оқыған шәкірттердің қатарында Шерікбай деген бас дауысты әнші бар дегенді естіп, оны өзім іздеп барып танысқан едім. Ақылбайдың, Бүркітбайдың әнін орындағанда ерекше тыңдайтынбыз. Шерікбай оқуын бітірер тұста Қайрат ағам «осы жақта қал, оқуыңды жалғастыр» деп кеңесін айтты. Бірақ, әркімге туған жері ыстық екен. «Мен сол елге барайын, елдегі мектепті жалғастырайын, сондағы жастарды оқытайын» деп ол Қайрат ағамыздан рұқсат сұрап, елге кеткен болатын. Тағдырдың аты тағдыр. «Жазмыштан озмыш жоқ» деп жан жұбатамыз. Қайбір жылдары ән сапарымен Баян-Өлгейге барып екі кеш бердім. Кештен кейін Шерікбайдың шаңырағына барып Құран бағыштадық. Сол кезде кішкентай бір бала ән салды. «Тұлпарды тағасынан, шапанды жағасынан» таныған қазақпыз ғой сол баланың көзінен от көріп, Шерікбайдың әкесінен рұқсат алып, немересі Өзгеріске ен салып кетіп едім. Содан кейін Қазақстанға келіп үш жылдай Ж.Елебеков атындағы эстрада-цирк колледжінде менен тәлім алды, қазір Қайрат ағасының қасында. Өзімнің кештерімнен қалдырмадым. Өзгерістің өнер өрісі кеңейіп, Шерікбайдың шықпаған шыңына шығарына сенімдімін», деді әнші.
Өзгерістің өзгеше дауысы талайдың таңдайын қақтырды. Ән әлемінде болған айтулы аламандардан қанжығасы құр қайтпаған. Әсет Найманбаев, Әміре Қашаубаев атындағы дәстүрлі орындаушылар байқауында бағы жанып, талай жүлдені тақымдаған. Жақында ғана Павлодар қаласында өткен Естай Беркімбайұлы атындағы V республикалық дәстүрлі әншілер байқауында бас жүлдені иеленген болатын.
Қасиетті өнер қанында болғасын тыным бермей, тыңдаушысын табары хақ. Шекарадан шен емес, шекпен емес, ән іздеп келген Шерікбайдың ұрпағы шетінен әнге әуес, өнерге құштар екен. Өзгерістен кейінгі өзге балалары да сол соқпақтың соңына ерген. Ендеше, ерте өшкен жұлдыздың соңында сөнбес сәуле қалғанын көрейік.
Айтпақшы, Өзгеріс қазір «Qazaqstan» ұлттық телеарнасында жүріп жатқан «Мен қазақпын» мегажобасына қатысуда. Өзгерістің өнеріне тәнті болған Мырзатай Жолдасбеков: «Рамазан Стамғазиевтерден кейін қазақ әнін биік деңгейде шырқайтын бір әнші енді Өзгеріс болайын деп тұр екен, жолың болсын!», деп бағалап, батасын берді. Әумин, солай болғай!
Рауан ҚАЙДАР,
«Егемен Қазақстан»
