Қазақстан ұлттық құрамасы Қысқы Олимпия ойындарына (ҚОО) Тәуелсіз мемлекет ретінде 1994 жылдан бері тұрақты түрде қатысып келеді. Келесі жылы отандастарымыз реттік сан бойынша ақ қар, көк мұз үстінде өтетін аламанға жетінші рет қатыспақ. Қазақ халқы үшін жеті киелі сан болып есептеледі. Яғни жетінші рет қатысқалы тұрған Қысқы Олимпия ойындарында спортшыларымыз медаль саны бойынша рекордтық көрсеткішті тіркейді деген сенімдеміз. Пхенчхан Олимпиадасына тоқталмай тұрып, әуелі Қазақстанның бүгінге дейінгі жетістіктерін саралап көрсек.
1994 жылы Норвегияның Лиллехамер қаласында өткен Қысқы Олимпия ойындарына тұңғыш рет қатысқан Қазақстан құрамасы үшін бұл байрақты бәсеке табысты болды десек қателеспейтін шығармыз. Өйткені Қазақстан спортшылары ҚОО-ға алғаш рет қатысып тұрса да, бір алтын және екі күміс медаль иеленіп, айды аспанға бір-ақ шығарды. Қазақстан құрамасына үш жүлдені халықаралық додаларда атой салып, сол уақытта ел намысын абыроймен қорғап жүрген шаңғышы – Владимир Смирнов салды. Аталған Олимпиадада спорттың сегіз түрінен қазақстандық 29 спортшы қатысқан еді. Отандастарымыз үш медальмен жалпыкомандалық есеп бойынша 12-орыннан көрінді.
Араға төрт жыл салып спортшыларымыз Жапонияның Нагано қаласында жалауы желбіреген Ақ Олимпиадаға қатысты. Спорттың сегіз түрінен 60 спортшы бақ сынаған байрақты бәсекеде отандастарымыз екі қола медальді қанағат тұтты. Әлем бойынша дәл сол жылдары шаңғы спортынан қарсыластарын шашасына шаң жұқтырмай жүрген, Қазақстанның алғашқы Олимпия ойындарының чемпионы әрі каһарманы саналған Владимир Смирнов бұл жолы құрама қоржынына қола жүлде салды. Ал екінші қола медальді конькимен жүгіру спортының өкілі Людмила Прокашева иеленді. Сөйтіп XVIIІ Олимпиаданы құрамамыз жалпыкомандалық есеп бойынша 20-орынмен қорытындылады. Қалған екі Олимпиадада (2002 жыл, Солт-Лейк-Сити (АҚШ), 2006 жыл, Турин (Италия) спортшыларымыз тұғыр биігінен көріне алмай, елге жүлдесіз оралды. Ал 2010 жылы Ванкуверде (Канада) өткен кезекті Олимпиадада күллі қазақ жұрты Елена Хрусталеваның (биатлон) күмісін қанағат тұтса, 2014 жылғы Сочи Олимпиадасында Денис Теннің (мәнерлеп сырғанау) жалғыз қоласы Қазақстан құрамасын жүлдесіз қайтудан құтқарып қалды.
Алты Қысқы Олимпия ойындарының қорытындысы бойынша, Шығыс Қазақстан облысынан 64 спортшы ел намысын қорғаған. Екінші орында Ақмола облысы – 40 спортшы және 38 спортшымен Алматы қаласы үздік үштікті қорытындылап тұр. Бір ерекшелігі, Ақмола облысының өкілдері төрт жылдықтың басты бәсекесіне бір деңгейде қатысып келеді. Ал Алматы қаласы спортшыларының үлес салмағы азайған. Бұл көрсеткіш төртінші орында тұрған Павлодар облысына да тиесілі. Мәселен, 2010 жылғы ҚОО-ға Кереку өңірінен бірде-бір спортшы қатыспаған.
Бесінші орында – Солтүстік Қазақстан облысы. Бірақ әр Олимпиадаға солтүстік аймақ екі-үш спортшыға үміт артып отырса да, жағдайды жақсы деп айту қиын. Оның үстіне СҚО-дан сайысқа көбіне конькишілер ғана қатысады. Қостанай облысы да осындай бағаға лайық. Тәуелсіздік алған жылдары аймақтан ҚОО-ға тек екі шаңғышы қатысқан. Ақтөбе облысының (11-орын) табиғи-климаттық жағдайлары да қысқы спортшыларды тәрбиелеуге өте қолайлы болса да, 2010-2014 жылдар аралығында бұл аймақтың атын тек шорт-трекші Айдар Бекжанов арқылы естідік. Оның өзі Ақтөбе облысында туып, спортпен Батыс Қазақстан облысында айналыса бастаған.
Бес Олимпиадаға қатысып, рекорд орнатқан шаңғышы Елена Антонованың арқасында Батыс Қазақстан облысы жетінші орынды иемденіп тұр. Осы бес Қысқы Олимпиадада туған облысының атынан Антонова бір рет қана шыққан. Қарағанды облысы үшін (8-орын) 1998 жылғы Олимпиадаға үш спортшы қатысып, рекордтық көрсеткіш болып саналады. Оның екеуі мәнерлеп сырғанаушылар – Юрий Литвинов (жекелей сырғанау) пен Андрей Крюков (жұптық). Ал өзге Олимпиадада кеншілер қаласынан тек коньки тебушілер ғана өнер көрсеткен.
Қысқы спорт түрлеріне спортшы дайындайтын облыстардың қатарына Оңтүстік Қазақстан облысы (9-орын) жақында ғана қосылды. Оңтүстікте шаңғы акробатикасына дайындайтын жақсы гимнастика мектептері бар. ОҚО-ның атынан шыққан спортшының дебюті 2010 жылғы Ванкуверде өткен Олимпия ойындарында болды. Ал соңғы Олимпиадаға олар үшеу болып қатысты. Астанаға 10-орынды танымал шаңғышылардың отбасы – Старостиндар алып берді. Қызылорда аймағының тізімі жыл сайын төмендеп барады (12-орын). Аймақ тізіміне 1976 жылы сонда туып, Семейде коньки спортшысына айналған Владимир Костиннің арқасында еніп отыр. Келесі жылдың басында өтетін Олимпиадаға Қызылорда облысының атынан мәнерлеп сырғанаушы Элизабет Тұрсынбаева қатысады.
Олимпиада делегациясының көп бөлігін (әдетте 10 спортшыдан кем емес, ал 2006 жылғы ҚОО-да 17 спортшы қатысты) шаңғы спортшылары құрайды. Қазақстан құрамасында әуелде ақмолалықтар көп болатын. Сонымен қатар ШҚО мен Павлодардан және аз мөлшерде Қостанай және БҚО-дан қатысатын. Бірақ соңғы жылдары география өзгеріп, 2014 жылғы ҚОО-да еліміздің намысын Шығыс Қазақстан облысы (6), Ақмола облысы (4) және Астана қаласының (1) шаңғышылары қорғады.
Биатлоншылар тобының негізін ШҚО, Ақмола және Павлодар облыстарының тумалары құрайды. Сондай-ақ Шығыс Қазақстанда могулдың (фристайлдың біз үшін ең нәтижелі бөлігі) бар құрамы жасақталады. Бұл аймақ жеке тау шаңғышылары мен трамплиннен секірушілерді де тәрбиелеуде. Шаңғы акробаттары Оңтүстік Қазақстаннан қатысады. Конькимен жүгірудің негізгі аймағы – Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстары. Ал Екатерина Айдова соңғы жылдары Қарағанды облысының атынан шығып жүр. Шорт-трекшілерді негізінен БҚО мен Қостанай дайындайды. Алматы қаласы Қысқы ойындарға үлесті трамплиннен секіру, тау шаңғысы және мәнерлеп сырғанаушы спортшылар арқылы қосады.
Әли БИТӨРЕ,
«Егемен Қазақстан»
