Естіген құлақта жазық жоқ, «Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын талқылау барысында өткен жазда көпшілік таңғаларлық осындай сөздің айтылғаны бар. Әріптесін қызу қолдаған Сыртқы істер министрлігінің жауапты хатшысы Анарбек Қарашев те ағынан жарылды: «Балалар қазақ екенін білмей кетеді. Мен 12 жыл (елде) болған жоқпын. Балаларымда туған елі туралы дұрыс танымы болмады. Елге келіп, үш жылдан кейін балалар қазақ екендерін сезіп отыр, яғни осында мектепке барып, қазақша сөйлеп, қай мемлекеттің баласы екенін түсіне бастады». Өте аянышты-ақ ахуал. Демек, халықаралық маңызды істермен ғана айналысатын құзырлы ведомстводағы жауапты азаматтардың депутаттар назарына ұсынған бұл мәселелерінің көкейкестілігінде, мемлекеттік салмағында еш дау болмауы тиіс. Алайда...
Жаңа жылдың алғашқы күндері «24.kz» телеарнасына Германияда тұратын атағы күллі Еуропаға танымал қандасымыз нейрохирург Жәдік Шенол полиглот екеніне қарамастан, ана тілінде сұхбат берді. Қазақстан топырағын баспаған үш қызы мен кенже ұлы бір дауыспен қосылып, Нұрғиса Тілендиевтің «Саржайлауын» шырқады. Ана тіліне деген құрметтің ең таза да асқақ үлгісі. Германияда туып-өскен отағасының өзі Қазақстанда бір-ақ рет болыпты. Тарихи Отанынан тым шалғайда жүрген отбасының ана тіліне, Отанына деген мынадай сүйіспеншілігін көргенде көзіңе еріксіз жас үйіріледі.
Тағы бір мысал... Кеше ғана 102 жасқа салтанатпен қадам басқан Әсия Сардарбек әжеміз америкалық (Вирджиния штаты) ұзақ жасаушылардың мәртебелі сапында тұр. Атақты ауған патшасы Зәкір ханның ұрпағы, ел билеушісі Әміри Мұхаммедтің жесірі Әсия әжеміздің «1916 жылы Шудың бойында туыппын. Жалайырдың қызымын. Үркіншілік кезінде әуелі Түркістанға жеттік, одан Қарақалпақстан арқылы Әмударияны кешіп Ауғанстанға өттік», деп қазақша мүдірмей сөйлеген сағынышқа толы қарлығыңқы дауысы күллі Қазақ елінің құлағында жаңғырып қалып қойды. Жарты ғасырдан астам Ауғанстанда Шах сарайында, одан кеңес әскері баса көктеп кіргенде Еуропа елдерін сағалап, содан соңғы 20 жылда Америка Құрама Штаттарына тұрақтаған әзіз анаға ана тілін ұмыттырмаған қандай құдірет, қандай қуатты күш болды екен?!
Міне, осы арада Шенол мырза мен Әсия әжеміздің мысалында бастапқыдағы елшілер оқиғасына қайта оралуға мәжбүрміз. Бізді жалпыға бірдей қоғамдық талаптар тұрғысынан алаңдатқаны – әлемнің әр бұрышында Тәуелсіз Қазақстанды елдестіріп жүрген азаматтарымыздың 10-15 жыл ел бетін көрмегені емес, егер біздің елшілеріміз арасында ана тілі қолданысы нашарлай бастаса, осыншама жыл ішінде сол шетелде олар қай тілде сөйлеген? Еларалық ресми құжаттар қай тілде толтырылды? Оларға біздің мемлекеттік тіліміздің қазақ тілі екені шынымен-ақ ескертілмегені ме? Елшілер мен консулдар отбасында қай тілде сөйлесті екен, ана тілін білмейтін «балалары біз қай мемлекеттен келдік» деген ойда жүрді деген сауал туындайды. Рас қой. Заң тұжырымдамаларын бекітердегі дипломаттарымыздың ана тілінің проблемасын алға тарта сөйлеген ықыласын заң қабылдаушылар «шын көз жасымызға сенер», иланар деген үміті шығар деп ой түйдік.
Ойымызды румын мен француз халқына тең ойшыл, көрнекті философ Эмиль Мишель Чоранның «Адам қай елде тұрса да, тек қана өзінің ана тілінің құдірет-күшімен ғана өмір сүреді. Біздің шын Отанымыз – ана тіліміз. Осыны ұғынсақ жеткілікті» деген ғажайып сөзімен қорытындыласақ дейміз. Күллі әлем елшілеріне, оның ішінде қазақ елшілеріне құлаққағыс етіп тұрғандай неткен уытты сөз еді?!.
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
