Бұл орайда, адами құндылықтардың кеңінен насихатталуы, қайырымдылық шараларының көптеп ұйымдастырылуы, адамдар арасындағы жарасымды қатынастардың үлгі-өнеге ретінде көрсетілуі аса маңызды. Сондай-ақ салт-дәстүрлеріміз бен дәстүрлі дінімізді негізгі құрал ретінде қарастыра отырып, қоғамды имандылыққа шақыру ісін алға шығару да ізгілік пен жасампаздықтың орнығуына оң ықпалын тигізетіні анық.
Бүгінгі қоғамымызда қылмыс атаулының түр-түрі жиі көрініс береді. Бұдан бөлек, заңды түрде қылмыс болып есептелмегенімен адамдыққа жат қылық болып саналатын іс-әрекеттерге аярлықпен баратын замандастарымыз да жеткілікті. Мұның барлығы айналып келгенде халықтың өз қоғамына деген жағымсыз көзқарасын туындатпай қоймайды. Дегенмен өз ортамыздағы осындай келеңсіз жағдаяттарға мүлде қарама-қарсы келетін, қоғамдық санаға жағымды түрде әсер етіп, халықты ізгілік жолына үндейтін, талайларға ой салатын игілікті істер мен жасампаз көріністер де аз емес.
Осы арада обал-сауапты біліп, адалдықтан аттамай, өзінің таза болмысын көрсете білген отандастарымыздың іс-әрекеттерін ерекше атап өтуге болады. Әсіресе өзгенің жоғалған мүлкі қолына түсер болса, қайтарып беруі арқылы талайлардың ой-санасына қозғау салған азаматтардың жөні бөлек.
Осы іспеттес ізгілік көріністерінің кейіпкерлері біреудің қалтасына түсу, пәтер тонау, әлсіздің ақысын жеу сынды келеңсіздіктер жиі қайталанатын қоғамда жарқырай танылып, оларға жұртшылық жаппай алғыстарын жаудырып жатады. Бұл үрдістің астарынан қоғамымыздың адалдықты ту еткен жандарға «сусаңқырап» отырғанын аңғаруға болатындай.
Қазақта «Алтын көрсе, періште жолдан таяр» деген мәтел бар. Осындағы «періште» сөзін тура мағнасында қарастырып, оның ары таза, адал азаматтың синонимі екенін ескере бермейміз де, көпшілігіміз әлдекімнің жоғалтып алған затын пендешілікпен иемденіп, оны егесіне қайырып беруге ниеттенбей, «мен түгілі періште де алтын көрсе жолдан таяды» деп, өзімізді ақтағансып, бөтеннің мүлкін қажетімізге жаратып кете баратынымыз жасырын емес. Осылайша, пендеге періштедей болу мүмкін болмағанымен, адалдық ұстанымдарына иек артуға болатынын қаперімізге алмаймыз.
Осыдан біраз бұрын бір таныс жігіт көшеде келе жатып үш мың теңге тауып алғанын айтты. Дауысында қобалжу бар. Мен: «О-һо, тегін олжаға батыпсың ғой... Бірер күндік түстік асыңның ақысын оңай тауыпсың ғой», дедім қалжыңдағансып. Анау көзі жыпылық-жыпылық етіп: «Енді қайттім, иесін қалай табамын? Бұл бір байғұстың еңбекпен тапқан ақшасы ғой. Бұған сатып алған ас көмейімнен өте қоймас» деді. Мен оның өз арына жүгініп тұрғанын сезе қойдым да, «оның иесін қайтесің, бір қажетіңе жарат» деп айтпақ болған теріс, бүкір ойымды ішіме бүгіп қалдым да: «Бұл теңгені өзіңе жаратуға арың рұқсат бермесе, садақа ретінде мешітке бер» дедім. Анау тығырықтан жол тапқандай қуанып кетті де, маған алғысын айта, мешітке қарай асыға басып кете берді. Міне осы бір жайт маған үлкен ой салды. «Оның орнында өзім болсам қайтар едім?» деп мазасыздандым.
Жалпы, тегін олжаға тап болып, бірақ оны қалтасына баспай, иесіне қайтарып беруді жөн көретін адамдарды өз басым жоғары бағалаймын. Оларды пендешілікке салынбай, Алланың сынағынан сүрінбей өткен жандар деп есептеймін. Шынында, ойламаған жерден тауып алған азын-аулақ ақшаны былай қойғанда, жүздеген мың, тіпті миллиондаған қаржыны өз әжетіңе пайдаланбай, иесіне қайтару – азаматтық үлкен іс. Бұл ары таза, адал мен арамның ара-жігін ажырата білер, пендешіліктен жоғары тұратын иманды адамдардың ғана қолынан келеді. Осы орайда бірер мысал келтіре кетейін.
Былтыр Ұлттық ұлан сарбаздары Ролан Тышқанбай мен Асылжан Айтбай бір кәсіпкердің жоғалтып алған 5 миллион теңгесін қайтарып бергенін ақпарат құралдары жарыса жазды. Ел-жұрт «бәрекелді» десті. Қос сарбаз арнайы марапатқа ие болды. Екеуі сонша қаржыны қылдай бөліп алып, жөндеріне кетсе де болатын еді. Бірақ олар ар-ұятты жоғары қойып, ізгі шешім қабылдады. Тағы бірер мысал келтіре кетейік.
Бұл да былтыр болған. Шымкентте Қуаныш Нақыпбеков деген жігіт өзі тауып алған 2 миллион теңгені иесіне қайтарды. Бір компанияда қойма меңгерушісі болып жұмыс істейтін ол әлгі қаржының иесін ақшамен бірге болған төлқұжат арқылы іздестіріп тапқан. Кезінде әлеуметтік желілерде жарияланған бұл оқиға талай замандастарымызды ізгілікке үндегені анық. Әрине, 2 миллион теңге аз ақша емес. Ол әжептәуір еңбекақысы бар азаматтың екі жылдық табысы. Бірақ Қ.Нақыпбеков одан саналы түрде бас тартты. Бұл иманды жанның ісі, Алланың сынағынан сүрінбей өткендігінің белгісі. Жұртшылық Қуанышты қаһарман деп атап кетті.
Қорыта айтқанда, адамдық болмысымен имандылықты ту еткен азаматтары көп елдің ертеңі баянды болмақ. Сондықтан өз нәпсісінің жетегінде кетпей, қоғамға ой саларлық әрекеттерімен танылған отандастарымызды үлгі ете білгеніміз жөн.
Жолдыбай БАЗАР,
«Егемен Қазақстан»
