Медицина • 15 Маусым, 2018

Еңбек мигранттары арасында жұқпалы ауру көп

351 рет
көрсетілді
7 мин
оқу үшін

Бүгінде халықтың көшіп-қонып табыс табуы әлемдік экономиканың маңызды факторына айналғанын кім жоққа шығара алады. Қазір жаһандық еңбекші алмасуға тартылмаған ел жоқтың қасы. Ал Қазақстан бүкіл әлемде мигранттар қабылдау жөнінен 7-орында тұр. Халықаралық еңбек ұйымының мәліметінше, елімізде 300-500 мыңнан 1 миллионға дейін тіркелмеген мигрант күнкөріс қамымен жүр. Олардың арасында түрлі жұқпалы ауруларға, оның ішінде туберкулез және АИТВ (ВИЧ) сияқты дерттерге шалдыққандар болуы әбден мүмкін. Көшіп жүріп табыс табу әлемдік үдеріске айналғандығы соншалықты, қазір халықаралық мінберлерде мигранттарға медициналық көмек көрсету, емдеу мәселесі жиі көтеріле бастады.

 

Еңбек мигранттары арасында жұқпалы ауру көп

Осы мәселеге байланысты Ал­ма­­тыда 3 жылға созылған «Кө­шіп-қонушылар арасындағы ту­бер­­кулез бен көптеген дә­рі­лер­ге көнбейтін туберкулезді (КДК ТБ) және ТБ/АИТВ-ны транс­ше­каралық бақылау мен емдеуге арналған іс-шара» бағдарламасы қо­рытындыланды. Нәтижесінде «Project HOPE – The People-to-People Health Foundation, Inc.» (Project HOPE) халықаралық үкі­меттік емес гуманитарлық ұйы­мы­ның қолдауымен үш жылдың ішінде Қазақстанда 44 мыңнан ас­там еңбек мигранты туберкулезге тексерілгені жайлы мәлімет таратты. Олардың арасында 1600 адам өкпе ауруына шалдыққан және оның 400-ге жуығы шетелдіктер.

Жоғарыдағы жұқпалы аурулар өз елінен жырақта жұмыс істеп жүр­ген 10 адамда анықталатын бол­са, оның тек біреуі ғана отанына қайтарылады. 

Ал енді бұл бағдарламаның қан­дай жәрдемі тиді десек, амбу­ла­торлық фазаның емдеу кезе­ңін­де ішкі және сырттан келген мигранттардың көпшілігі ай сай­ын­ғы мотивациялық қолдаумен қам­тамасыз етілген. 

Туберкулездің таралу мәсе­лесі төңірегіндегі басқосуға жи­нал­ғандар, яғни Project HOPE ұйым­дас­тырған іс-шарада Денсаулық сақ­тау министрлігі, Ұлттық фти­зиопульмонология ғылыми ор­та­лығы, ІІМ көші-қон қызметі, Жа­һандық қор, Халықаралық кө­ші-қон ұйымы, USAID, STOP TB серіктестігінің және серіктес ҮЕҰ мен медициналық мекемелер өкіл­дері бірауыздан еңбек миграция­сы мен туберкулезді бақылау бір мемлекеттің ғана мәселесі емес ек­ендігін алға тартып отыр. Ха­лық­­аралық миграциялық ұй­ы­мы­­­ның бағалауынша, Қазақ­стан­­да миграциялық үдеріс барын­ша күш­ті екені байқалады. Жедел да­­­мып отырған экономика мен өн­­ді­рістің ресурс өндіру сала­ла­­­ры­ның қарқын алуы Орталық Азия аймағының назарын өзіне ау­дарып отыр. Сол сияқты БҰҰ ЭСКАТО мәліметтеріне сәйкес, іш­кі жалпы өнімнің 0,57 пайызын не­месе жылына ең кемі 1,1 мил­ли­ард долларды Қазақстан еңбек мигранттарының есебінен тауып отыр. 

Алайда елімізде тұрып жатқан мигранттардың басым бөлігінің құ­қықтық статусы реттелмеген. Бұ­лар – есепте жоқ еңбек мигрант­тары, яғни қашып-тығылып та­быс тауып жүрген, салық төле­мей­­тін, әлеуметтік қорғау инс­ти­тут­тары­нан, оның ішінде ме­ди­циналық көмек пен тиісті орта білімнен қол үзіп қалғандар. 

Сарапшылардың айтуынша, Орталық Азияның еңбек мигранттары көбіне оңтүстіктен сол­түстікке ауады. Негізгі бағыт – Ресей Федерациясы мен Қазақстан. Оған қоса сарапшылар Орталық Азия­да бүгінде 10 мыңнан астам бос­қындар мен пана іздеушілер өмір сүріп жатқанын айтып отыр. Бұл ауғандықтар, чешен ұлты, Қытайдың этностық ұйғырлары. Ал босқындарды қабылдау саны бой­ынша Қазақстан тағы да Ор­талық Азияда 1-орында. 

Сондықтан да «Көшіп-қону­шы­лар арасындағы туберкулезді жә­не көптеген дәрілерге көнбейтін ту­беркулезді (КДК ТБ) және ТБ/АИТВ-ны трансшекаралық ба­қы­лау мен емдеуге арналған іс-шара» бағдарламасы СПИД, ту­бер­кулез және безгекпен күресу жө­ніндегі жаһандық қорының қа­ра­жатына елімізде 2014-2017 жылдар аралығында жүзеге асырылды. 

Project HOPE Еуропа және Еура­зия елдері бойынша аймақ­тық аға директоры Мариам Сиан­о-

зованың айтуынша, бұл бағ­дар­ла­ма барынша маңызды өңір­лік компоненттерді қамтыған. Мәселен, Кох таяқшасымен күре­су­де табысқа жету үшін аймақ­та­ғы бар­лық елдердің күш салуы қажет. Бұл күш біріктіру ғана емес, өкпе ауруын емдеу мен бақы­лаудың бі­рік­кен тетіктерінің үстіндегі нақ­ты жұмыс болғаны жөн.

Жаһандық қор бағдар­ла­масының менеджері, Қазақ­стан­да­ғы Project HOPE өкілі Бахтияр Баба­мурадов осы бағдарламаның аясында «Project HOPE» ұйымы Қазақстандағы Денсаулық сақтау, Ішкі істер министрліктерімен және Ұлттық фтизиопульмонология ғылыми орталығымен жұмыс істеп, 3 жылда жақсы нәтижелерге қол жеткізгенін айтады. Яғни, ту­бер­кулезге тексерілудің қолже­тім­­ділігінің арқасында мигранттардың арасында 1600 адамда өкпе ауруы анықталса, оның 400-і шетелдіктер, қалғаны ішкі ең­бек мигранттары. Сондай-ақ бұл жер­д­е одан да маңызды мәселе – жо­ба­ның барлық серіктестері арасын­да қалыптасқан конструктивті әріп­тес­тік. Ең бастысы бағдарлама ба­рысында 60-тан астам емхана мен 10 туберкулезге қарсы дисп­ан­серде көшіп-қонушыларға қайы­рым­ды медициналық ұйымдар же­лісі құрылған. 

Қалай атасақ та, еңбек мигрант­тары арасында туберкулезді ба­қы­лауда ұстау – кешенді мәселе. Мұны рет­теуге мемлекеттер ғана емес, халықаралық қо­ғам­дас­тық та барынша араласуы міндетті. Бағдарлама аясында еліміздің сегіз өңірінде миг­ра­нт­тар арасында туберкулезді ба­қылап отыруға үкіметтік емес ұйымдардың қатысу үлгісі жасал­ған. Мигранттар арасында тубер­ку­лезді бақылауға оқытылған ҮЕҰ же­лісі құрылған. 145 мыңдай мигра­нт аутрич-жұмыстар арқылы ақ­­параттандырылған. Бұл сан да жо­ғарыдағы дөңгелек үстелде жария етілді. 

Осы басқосуда «Қамқорлық» (Алматы) күйзеліс орталығы, «Жа­рия» халықаралық қоры мен Қы­зыл жарты ай қоғамы (Ас­тана), «Үміт» (Қарағанды), Тал­­дықорғандағы еңбекпен қам­ту орталығы (Алматы облысы), «Жол­дас» СПИД-сервистік ұйым­да­­ры қауымдастығы (Шымкент, Ақ­төбе, Ақтау), «АнтиВИЧ» (Тараз) сынды үкіметтік емес ұйым­дары еңбек мигранттарымен жұ­мыс істеудің ерекшеліктерін ег­жей-тегжейлі баяндады. 

«Бағдарламаның басты мақ­са­ты – туберкулезді анықтау мен емдеу­ге қолжетімділікті шектейтін ке­дергілерді жою. Еңбекші көшіп-қо­нушылар үшін қолжетімділікті қамтамасыз ету, туберкулезді трансшекаралық бақылау мен емдеу бойынша тиімді тетіктер құру», деді Б.Бабамурадов. 

Бағдарламаны енгізу тәжі­ри­бе­сі негізінде «көшіп-қонушылар ара­сында туберкулезді бақылау бойын­ша нұсқаулық әзірленіп, бе­кі­тілді.

Айнаш ЕСАЛИ,

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ