Агенттік қызметкерлері арнайы мониторингтер барысында билетсіз жүрудің бағасы ресми бағадан 50 пайызға дейін асатындығына көз жеткізген. Мәселен билет құны 5 мың теңгелік бағыттарға жолсеріктер жолаушыларды 10 мың теңгеге заңсыз тасымалдап келген. Мониторингтік топ, сонымен қатар делдалдық қызметке пойыз жолсеріктерінің қатысы барлығын анықтаған. Бұл мәліметтердің барлығы қоғам өкілдерінің жасырын бейнежазбаларымен нақтыланған.
Міне, осы жүйелі қиындықтарды кешенді түрде жою мақсатында Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары Олжас Бектенов журналистердің қатысуымен арнайы жиын өткізіп, «Жолаушылар тасымалы» АҚ жетекшілеріне бұған дейін жинақталған деректерді көлденең тартты.
Агенттіктің Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат департаментінің директоры Данияр Бауыржановтың айтуынша, арнайы акция еліміздің аумағын тұтас қамтыған.
– Билет сатылымымен вокзалдың күзетшілерінен бастап белгісіз тұлғаларға дейін айналысып отыр. Олардың қолындағы билетті кассалардан да, билет сатудың онлайн қызметінен де таба алмайсыз. Осы мәселеге Агенттік араласқан соң Алматыда жол жүру құжаттары пайда бола бастады. Жинақталған деректерді саралай келе, үш мәселеге назар аударып отырмыз.
Біріншіден, билетті кассалардан тыс сату заңсыз болғандығына қарамастан, қат билеттерді делдалдар ашықтан-ашық, еш қымсынбастан, еш тайсалмастан сатуда. Осыған қарап заңсыз сауда әбден жүйеленген деген тоқтамға келіп отырмыз.
Екіншіден, тасымалдаушылар бізді билетті делдалдар арқылы сату техникалық тұрғыда мүмкін еместігіне сендіруге тырысқандарымен, күн сайын, күнделікті сол алып-сатарларға жеке куәлігіңізді берсеңіз, керек бағытқа билетті он минутта әкеліп алақаныңызға салады. Ол билет кассада жоқ. Бұған байланысты да түбегейлі шешім қажет.
Үшіншіден, пойызға мінуде әрбір жолаушының куәлігі талап етіледі. Ал жолсеріктердің пойызға билетсіз мінушілерден құжат талап етіп жатқандығын көрмедік. Сонда қалай, елдегі тәртіп тек заңды құжат алып, заңды жолмен жүргендерге қатысты ма? – деді департамент директоры.
Қоғамды толғантқан осы мәселелерге жауап берген «Жолаушылар тасымалы» АҚ вице-президенті Данияр Нұрмағанбетов өз сөзін «Қазақстан Темір жолы» ҰК» АҚ жылына 18 млн жолаушы тасымалдайтындығынан бастап, жиналғандардың назарын анықталған заңсыздықтардың болмашы екендігіне аударуға тырысты. Алайда, Агенттік төрағасының орынбасары нақты жауап қатуды талап еткен соң ғана айтушының әңгімесі нақты арнаға ойысты.
Оның айтуынша, қазір «Жолаушылар тасымалына» тиесілі 119 бағытпен қатар, өзге тасымалдаушыларға қарасты 21 жеке бағыт бар.
– Делдалдардың қолындағы билеттердің пайда болуына күн сайын еліміздің аумағындағы барлық пойыздарда күштік құрылымдарға және мемлекеттік органдарға сақталатын 1500-1700 броньдалған билеттер себеп болып отыр. Біз олардың санын азайтуды соңғы бес жылда үнемі сұрап келеміз. Іс жүзінде сол броньдалған билеттердің 80 пайызы қолданылмайды. Ол билеттер пойыздың жүру уақытына 24 сағаттан 6 сағатқа дейін сақталады. Кейін сатылымға шығарылады.
Екіншіден, билет сатылатын «Экспресс» автоматтандырылған жүйесі әлі де біз қалағандай болмай отыр. Сондықтан біз жазғы тасымалдауларға дейін билетті қайта өткізушілерге 1000 теңге көлемінде тариф белгіледік. Жолаушылар тарапынан шу шыққанымен, біздің басқа амалымыз жоқ. Оған қоса билетті тапсыру кезінде билеттің иесі немесе сенімхаты бар адамның өзі болуы қажет. Бұрын алып-сатарлар куәліктің көшірмесімен-ақ билетті сатып алып, қайта тапсырып жүретін болса, қазір бұл мүмкін емес, – дейді Данияр Нұрмағанбетов.
«Жолаушылар тасымалы» АҚ басшылығы билет тапшылығын болдырмау, делдалдардың жолын кесуге байланысты өзге де шараларға тоқталды.
Нақтырақ айтқанда, тасымалдаушы компания Алматы мен Шымкент вокзалдарында тексеріс жүргізіп, заңсыз билет сатылымына қатысты 15 адамды анықтаған. Олардың әрқайсысына 5-10 АЕК көлемінде әкімшілік айыппұл салынған. Сонымен қатар пойыз ревизорларының 6 мыңдай тексерісінде барлық жылжымалы құрамның 24 пайызы қамтылып, жолаушыларды билетсіз тасымалдаудың 335 дерегі анықталған.
Оған қоса 10 сәуірден бастап тәртіп күшейтіліп пойыз құрамы қызметкерлерімен арадағы 29 еңбек келісімшарты бұзылған. Атап айтқанда, екі пойыз бастығы мен 27 жолсерік жұмыстан босатылған. 7 пойыз бастығы қызметінен алынып, жолсерік лауазымына төмендетілген.
«Жолаушылар тасымалы» АҚ басшылығы билет тапшылығына вагондардың жетіспеушілігі де себеп болып отырғандығын және бұл мәселе алдағы жылдары ушыға түсетіндігін жеткізді. Қазірдің өзінде жоспарлы жөндеу жұмыстары күз мезгіліне шегеріліп, барлық вагондар жолға шығарылған.
Жиын барысында билетсіз жолаушы тасымалдауға байланысты тек пойыз бастықтарының, жолсеріктердің ғана жазаланып келгендігі, ал жүйелі мәселені біле тұра акционерлік қоғамның жоғары лауазымды басшыларының қандай да бір жауапкершілікке тартылмағандығы да белгілі болды. Сонымен қатар заңсыздықтардың алдын алу үшін жолсеріктердің еңбекақыларын көтеру туралы да ұсыныс айтылды.
Өз кезегінде акционерлік қоғам басшылығы алып-сатарларды жазалау тетіктерін күшейтуді сұрады.
Сайып келгенде, оқырманның өтінішімен «Егеменде» көтерілген жүйелі мәселеге құзырлы орындар да араласып, белсене көңіл бөліп, нақты іс-қимыл басталып кетті. Газет алдағы уақытта да бұл мәселені бақылауға алып, оқырмандардың осыған қатысты өтініш-тілегін жіті назарда ұстайды.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
