Buryndary tikeleı óndiriske qatysty mamandyqtar barynsha suranysqa ıe tuǵyn. Odan qaldy, sharýashylyq isterimen shuǵyldanatyndar tabyskerler qatarynda edi. Sondyqtan, zaýyt, fabrıkada jumys isteıtinder − eń turaqty, eń tabysty mamandar bolatyn. Aýyl sharýashylyǵynda júrgender de tabystan qur alaqan qalmady. Al memlekettik – ákimshilik qyzmettegiler qarjy-qarajattan qysylmaıtyndar sanatynda eńbek etti.
Alaıda bul formýlanyń zańdylyqtary qazir ózgergen. Jańa qyzmet kórsetý túrleri paıda boldy. Búginde bir ıdeıany oılap taýyp, birlesip iske asyryp júrgen kásipkerler toptary belsendi. Odan bólek, IT-maman, bloger, moderator, ıýtýber jáne SMM syndy mamandyqtar alǵa shyǵa bastady. Jańa mamandyqtardyń sıpatyna sál úńilip qarasańyz, tehnıkalyq mashyqty talap etetin salalar damyp kele jatqanyn baıqaısyz. Áleýmettanýshylar eńbek naryǵyndaǵy básekelestikke qatysty ne deıdi? Qandaı tujyrym usynady? Dúnıejúzilik eńbek naryǵyndaǵy básekelestikti baǵamdaıtyn ortalyqtardyń málimetinshe, ınjener, sáýletshi, bıznes qurylymdary men IT-mamandaryna suranystyń artqany, artqan. Endi, bul salalardyń ózi ishinara bólinip, tarmaqtala túsetinin aıtady. Sıfrlandyrýdyń arqasynda jumys berýshiler eńbek ónimdiligin arttyrý úshin 3D-prınterler men robottarǵa arqa súıeıtin kórinedi. Árıne, eńbekke tózimdi, quqyǵyn talap etpeıtin robottar jumys berýshi úshin taptyrmas eńbek «áskeri» ekeni anyq. Eń bastysy, sapaly, arzan jumys kúshi. Kompıýterlik júıeleýdiń arqasynda da tehnologııalyq damýdyń jańa túrleri paıda bolady. Jalpy jazyp – syzý men aqyl – oı, logıkaǵa tikeleı táýeldi mamandyqtardyń ózi joıylady ne túbegeıli ózgerýi múmkin. Biraq, tirshilik barda, ómir bar. Áreket etip, ómirdiń qajettiligin der kezinde anyqtap, tamyryn dóp bassańyz, jerde qalmasyńyz anyq.
О́z ózin jetildirip, únemi izdenis ústinde júretinder mundaı problemadan aınalyp ótetini anyq. Osydan birneshe jyl buryn baǵdarlamalyq ákimshi – IT salasyndaǵylar kompıýterlik máselelerdi keshendi sheshetin edi. Qazir, álgi baǵdarlamalyq ákimshiniń ózi birneshe túrge bólinedi. Bir baǵdarlamashy saıtty tehnıkalyq baptap, kompıýterdi de qaraıtyn bolsa, qazir ekeýi eki bólek mamannyń jumysyna aınaldy. Androidty baptaıtyndar IOS jasaı almaıdy. IOS jasaıtyndardyń Androidqa tisi batpaıdy. Sondyqtan, oqý bitire sala tolyq maman boldym deý jetkiliksiz. Únemi óz ózińizdi jetildirip, tehnıkalyq-shyǵarmashylyq qabiletińizdi arttyrýǵa májbúrsiz. Áıtpese, kóshtiń sońynda qalýyńyz múmkin. Al eńbekke jaramdy egde jastaǵylar qaıtpek? Damyǵan elder qazirdiń ózinde memlekettik-áleýmettik qoldaýlardyń jańa júıesin (standarttaryn) qarastyryp qoıǵan. Eńbek ónimdiligi men júktemeniń ortaq shamasyn anyqtaı otyryp, memlekettik qoldaýdy júzege asyrady. Kúnderdiń-kúninde bul júıe eńbek naryǵymyzǵa enýi múmkin.
Eńbek naryǵy kóp salaly. Sondyqtan qala turǵyndary men aýylda turatyndar úshin naryqta ájeptáýir alshaqtyq bar. Ásirese, iri megapolıste senimdilik, qajyrlylyq pen qaısar minez, aqyly toǵysqan adamdar bir sátte baıyp shyǵa kelýi múmkin. Istiń utyryn taýyp, kásip ashsańyz bolǵany. Iаǵnı, qalalyqtardyń jańa mamandyqtardy jyldam ıgerýge múmkindigi jetedi. Qazir bıznesti meńgergender ınternet arqyly qyzmet kórsetýdiń jańa kezeńine ótti. Máselen, ashanańyzdyń sý qubyry jarylsa, santehnık izdeısiz. Biraq, ony burynǵydaı gazetten emes, ınternetten qarap, arnaıy qyzmet kórsetýshi kompanııalardy shertip júrip tańdaýyńyzǵa bolady. Internetke bala baǵýshy, úı tazalaýshydan bastap, kez kelgen tapsyrysyńyzdy oryndaıtyn arnaıy ortalyq júıesi engizilgen. Al bul júıeni engizýshiler ózimizdiń kásipkerler. Syrttaı qaraǵanda, memlekettik jumyspen qamtý ortalyǵyndaı kórinedi. Ol jerde de jaýapkershilik bar, belgili bir quqyqtar men mindetter jazylǵan qujattardy toltyrasyz. Al aýyldaǵy aǵaıyn úshin aýyl sharýashylyǵy ónimderimen aınalysý barynsha tıimdi. Osy salanyń aıasynda eńbek naryǵyndaǵy suranysty qanaǵattandyryp otyr.
Zertteýshiler mamandyqqa qatysty suranystyń ózgerýi adam psıhıkasyna keri áser etip, qoǵamdaǵy moraldyq – etıkalyq qundylyqtar buzylýy múmkin degen tujyrymdy alǵa tartady. Alaıda eńbek naryǵynyń qubylmaly ózgeristerge ushyraýyn turaqsyzdyq ne áleýmettik daǵdarys retinde qarastyrýǵa bolmaıdy. Eń bastysy, bos ýaqytyńyzdy qur ótkizbeı, oń jambasqa keletin, bolmysyńyzǵa jaqyn kásip túrin tańdaǵanyńyz abzal. Oqý men ǵylymǵa qatysty kózqarasyńyz durys bolsa, kedergilerden súrinbeı ótesiz. Ǵylym demekshi, ǵalymdar myń jerden robot jumsap, aqsha únemdeımin deseńiz de, adamda bolatyn «emosııalyq ıntellektini» eshkim de satyp ala almaıtynyn dáleldedi. Qysqasy, adam áleýetiniń múmkindigi zor ekenin eshkim joqqa shyǵara almaıdy.
Kez kelgen jan turaqty jumys, tabysty eńbek etkisi keledi. Alaıda ómir atty báıge jarysynda talaıdyń jeńip, talaıdyń meseli qaıtýy zańdylyq. Eń bastysy, maman retinde ǵana emes, adam retinde suranysqa ıe bolsańyz, bolǵany. Sonda ǵana ómirge kelgendegi mıssııańyz shúbásiz durys oryndaldy deı berińiz.
Qurmanáli QALMAHAN,
«Egemen Qazaqstan»
